Tutulğan qırımtatar faali Edem Bekirov Aqmescitteki Semaşko hastahanesine tibbiy teşkerüv yapıluvı içün ancaq yanvarniñ 15-nde ketirildi. Bu aqta «Agora» halqara aq qorçalayıcı gruppasınıñ advokatı Aleksey Ladin Qırım.Aqiqatqa bildirdi. 57 yaşında Bekirov 2018 senesi dekabrniñ 12-nde Qırımnıñ memuriy sıñırında tutuldı, onı patlayıcı madde ve silâ saqlağanında ve bergeninde qabaatladılar. Bekirovnıñ 1-inci derece saqatlığı ve bir qaç ağır hastalığı bar, amma buña baqmadan, onı Aqmescit SİZOsında tutalar.
Advokatnıñ aytqanına köre, ilk 10 kün devamında Bekirovğa iç bir tibbiy yardım kösterilmedi, lâkin kesilgen ayağı daimiy sürette sarğılamalı. Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesiniñ dekabrniñ 13-nde qabul etken qararına köre, faal fevralniñ 11-ne qadar nezaret altında qalacaq.
Ukraina insan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova, Rusiye tarafınıñ saqat mabüsniñ ihtiyaclarına diqqat ayırmasına nasıl irişkenini tarif ete.
– Edem Bekirovnıñ «Kalançakta» tutulğanını bilip, birden Rusiye ombudsmeni Tatyana Moskalkovağa telefon ettim, gumanitar missiyasını becerip, Edem Bekirov tutulğan şaraitlerni ögrenmege rica ettim. Alı fenalaşqan soñ, kene Tatyana Moskalkovağa muracaat ettim, amma birazdan telefonıma vesiqa yolladı, Qırımdaki Cemaat şurası Bekirovnı yanvarniñ 5-nde ziyaret etken eken. Olarnıñ aytqanına köre, er şey güzel, Rusiyede er vaqıt olğanı kibi, oña tibbiy yardım da kösterile eken. Daa soñra Moskalkova Bekirovnıñ kamerasında şeker ölçü aleti bar, bunı özü kontrol etsin, kamerada olğan ekinci kişi ise oña yardım ete bile, dedi.
Denisova Moskalkovadan Bekirovnı hastahanege alıp baqmağa ve yardım köstermege rica etti.
– Bunı körüşüvde muzakere etecek edik, amma, ne yazıq ki, keçirilmesi planlaştırılğan körüşüv olmadı, çünki Moskalkova acele iş ziyaretine ketti. Soñra Özbekistanğa ketti ve mennen kene körüşip olamadı.
Edem Bekirovnıñ advokatı İslâm Velilâyev hastahane meselesiniñ eñ yaqın saatlarda al etilecegini bekley.
– Yanvarniñ 14-nde onı Semaşko Cumhuriyet hastahanesine teşkerüvge alıp, eki afta anda tutacaqlar, dep añlaşqan edik. Amma tibbiy bölük yolbaşçısı telefonda dedi ki, konvoy toplanmadı – bunı yapıp olamadılar. Asılında ne oldı – haberimiz yoq.
Nasıl olsa da, vaziyetni taqip etip, telefon etecem, ögrenecem. Yanvarniñ 15-nde üylege qadar onı eki aftağa hastahanege alıp ketmege vade ettiler, anda ekimler, hususan endokrinolog, hirurg, kardiologğa baqtırılacaq. Neticede Edem Bekirovnıñ tahqiqat izolâtorda qalmasına sağlıq vaziyeti mania olamı-yoqmı olar qarar çıqaracaqlar. Al-azırda bütün kerekli ilâclarnı soy-sopları bere – künde 16 çeşit ilâc. Amma sağlıq vaziyetine esaslanıp sıñırlav tedbiri deñiştirilecegine inanmayım.
Edem Bekirovnıñ ömür arqadaşı Gülnara Bekirovanıñ bildirgenine köre, aqayı azatlıqta olğanda bile er kün ayatı içün küreşe edi.
Evde olğanda bile er kün ayatı içün küreşken edik. Allah oña 35 kün SİZOda dayanmağa küç berdi, amma bu ölümge teñ keleGülnara Bekirova
– O künü mahkeme binası ögünde soy-sopları, sınıfdaşları, 86 yaşında birinci ocası toplaşqanlar. 38 yıldan berli beraber yaşaymız, olardan 18 yıl devamında hastadır. Aqmescit, Kezlev ve Saqta tedaviylendik ve onı ayaqqa tursatmaq içün er şey yaptıq. 12 yıl evel şeker hastalığından sebep ayağını kesmege mecbur oldıq, amma qan dönümi bozulğanı içün yarası qapanmay, künde 2-3 kere sarğılamaq kerek. Ekimler baqqanda şaşıp qaldı, ayatını nasıl qurtarasıñız dep. 2017 senesi Edem infarkt oldı, 2018 senesi ameliyat keçirdi. Evde olğanda bile er kün ayatı içün küreşken edik. Allah oña er künni bağışlağan edi. Allah oña 35 kün SİZOda dayanmağa küç berdi, amma bu ölümge teñ kele. Kene yahşı, kamerada Ruslan Trubaç bar, o, Edemge yardım ete.
Rusiye aq qorçalayıcısı Sergey Şarov-Deloneniñ qayd etkenine köre, Rusiyede ağır hastalığı olğan mabüsni bile azat etmege qolay degil.
SİZOda yarağan bir tibbiyet yoq, koloniyalarda ise iç yoqSergey Şarov-Delone
– İnsanlarnı azatlıqtan marum qaldırğan yerlerde tutmağa yasaq etken hastalıqlar cedveli bar, amma böyle hastalıqlar pek az ve olarnıñ pek ağır olması kerek. Aman-aman ölüm ögündeki vaziyetler, hızmet mesüliyetli olmağa istemeyip, mabüsni çıqarmağa tırışa. İnsannıñ bu cedveldeki hastalığı olsa da, ev apsi ya da cezanıñ lâğu etilüvi pek az ola. Rusiye içün umumiy bir problem, bunıñnen küreşmek pek zor. Bazı vaqıtları hasta insannı ekimlerge köstermege imkân ola, SİZOda yarağan bir tibbiyet yoq, koloniyalarda ise iç yoq. SİZOdaki vaziyet eñ qorqunçlı degil, çünki anda ekim aytqan ilâclarnı yollamaq mümkün. Koloniyada bunı yapmağa pek qıyın.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Sergey Gromenko, Qırım tarihçısı, Qırım.Aqiqat müellifi
