Freedom House halqara aq qorçalayıcı teşkilâtınıñ siyasiy aq ve vatandaş serbestliklerine dair global esabatında Rusiye işğal etken Qırım 210 yerden 201-inci yerni aldı, dep bildire Qırım aq qorçalayıcı gruppası.
«Qırım serbest olmağan olaraq qayd etilip, yaramay baa aldı – 7. Aynı baa ya da daa beterini daa bir qaç memleket ve yer aldı: Şimaliy Koreya, Suriye, Rusiye Federatsiyasınıñ işğali altındaki Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ ayrı yerleri, Saudiy Arabistan, Ekvatorial Gvineya, Turkmenistan, Eritreya, Tibet ve Somaliya», – dep aytıla aq qorçalayıcılarnıñ haberinde.
Qayd etilgenine köre, esabatta Qırım aq qorçalayıcı gruppası toplağan malümatlar esasında Qırımğa bağışlanğan bölük bar.
Freedom House esabatına köre, «Qırımnıñ işğalci ükümeti siyasiy ve vatandaş aqlarını sert bir şekilde sıñırlay, yarımadada mustaqil kütleviy haber vastalarına irişimni blok ete, işğalci akimiyetniñ yapqanlarınen razı olmağan vatandaşlarnı siyasiy taqipke oğratmaq içün Rusiyeniñ terror ile küreş qanunlarını qullana». Aq qorçalayıcılar, bir çoq ukrainalı sürgün etildi ya da Qırımnı terk etmege mecbur oldı, dep qayd ete.
«FSB, ilhaqqa qarşı narazılıq bildirgen şahıslar aqqında haber etken sakinlerni rağbetlendire, qorqu ve qorquzuv müiti ise siyasiy meselelerniñ şahsiy muzakere etilmesine ciddiy seviyede mania ola. FSB, işğalni ve qırımtatarlarnıñ aqsımlavını tenqit etkenlerge qarşı cinaiy davalarnı sıq-sıq aça», – dep aytıla Freedom House esabatında.
Hatırlatamız, aprelniñ 8-nde Tış işler naziri Dmıtro Kuleba Ukrainağa bağ missiyasınen kelgen Avropa Şurasınıñ insan aqları komissarı Dunja Mijatović ile körüşti. O, «vaqtınca işğal etilgen Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ rayonlarında ve Qırımda sistematik bozulğan insan aqları» aqqında tarif etti.
Hatırlatamız, Ukraina ombudsmeni Lüdmila Denisova ve Avropa Şurası insan aqları komissarı Dunja Mijatović aprelniñ 7-nde Rusiye tarafından qanunsız tutulğan ukrainalılarnıñ aqlarını qoruv meselelerinde işbirligini quvetleştirmege añlaşqanlar.
2020 senesi dekabr ayında Ukrainanıñ Viyanadaki halqara teşkilâtlar daimiy vekili Yevğen Tsımbalük OSCE Daimiy şurasınıñ toplaşuvında Qırımda yaşağan insanlarnıñ halqara destekke ihtiyacı bar, dep qayd etti. Bundan evel o, Rusiyeni OSCE missiyasını Qırımğa kirsetmesine çağırğan edi.
Rusiyeniñ OSCE vekili, Rusiye tarafı yarımadanı öz toprağı olaraq sayıp, OSCE Qırımdaki monitoring missiyasınıñ işinen bağlı beyanat ve talaplarğa emiyet bermey, dep bildirdi.
İyülniñ başında BM insan aqları Yuqarı komissarı Michelle Bachelet Qırımdaki insan aqları vaziyetine dair maruzanı taqdim etip, yarımadada işkence qullanıla ve söz serbestligi sıñırlanıla, dep bildirdi.
Rusiye Tış işler naziri Sergey Lavrov işğal etilgen Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvı aqqında laflar uydurıla, dep bildirgen edi.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
