Rusiyelilerniñ kârı pek tez eksilgeni ve Vladimir Putinniñ reytingi tüşkeni içün Kreml Şimaliy-Qırım kanalını kontrol altına almaq içün Ukrainağa yañıdan istilâ ete bile. Bu fikrini Qırımtatar Resurs Merkeziniñ idare yolbaşçısı, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Eskender Bariyev Qırım.Aqiqatqa bildirdi.
Qırımtatar faaliniñ qayd etkenine köre: qurğaq iklimge baqmadan, yarımadada içme suvı yerli ealige yeter edi. Lâkin Rusiye kontrolindeki Qırım akimiyeti onı sanayı ve arbiy ihtiyaclarına sarf etip, ciddiy buhranğa yol aça, dep tüşüne Bariyev.
Mesele şu ki, bu suv arbiy-sanayı kompleksinde, qızdıruv stantsiyaları, köy hocalığına sarf etileEskender Bariyev
«Ebet, qurğaqlıq, az yağanaq yağğan sıcaq qış ve yaznıñ kelmesi tatlı suv azalmasınıñ sebebi ola. Faqat bu mesele gumanitar kontekstte baqılmamalı, çünki bu qadar suv bile yerli ealige yeter. Ebet, cedvel boyunca berilecek, amma, nasıl olsa da, insanlarnıñ esas turmuş ihtiyaclarını qarşılar. Mesele şu ki, bu suv arbiy-sanayı kompleksinde, qızdıruv stantsiyaları, köy hocalığına sarf etile. Ebet, bu ihtiyaclar içün Qırımda suv yetmey», – dey o.
Eskender Bariyev bunı qoşa: Rusiye Qırımnı faal sürette insanlarnen toldura, suv ihtiyacları arta.
«Çoq qatlı evler çoq qurula, Aqyarda şimdi resmiy malümatqa köre bile ilhaq vaqtından 300 biñge çoq insan yaşay. Bular esasen arbiy, quvetçi ve devlet memurlarından pensionerler ola. Olar içün ev ve infrastruktura qurğan Orta Asiya memleketlerinden kelgen işçilerni de unutmamaq kerek. Nevbetteki kategoriya – Kavkazdan kelgenler, olar Qırımda biznesni başlap, bu yerni kontrol altına almağa tırışa. Bu sebepten Qırımda eali sayısı arta ve, böylece, içme suvı daa çoq qullanıla», – dep añlata Meclis azası.
Onıñ aytqanına köre, işğal başlağanınen Moskva esas Ukrainadan Şimaliy-Qırım kanalından yarımadağa suv bermesini çeşit yollarnen talap etmege tırışa.
«İlk usul 2014 senesi pek aktual edi, rusiye arbiyleri Qırımdaki qara ayatını, şu cümleden Kahovskoye suv anbarını zapt etmege tırışqan edi. O vaqıt Mariupolde olarnıñ areketini toqtatıp oldılar. Ekinci yol – Ukraina işğal altındaki topraqlarğa suv bermeli degen ğayeniñ tarqatıluvı. Belli Ukraina siyasetçileri, memurları ve kütleviy haber vastaları üzerinden yapıla. Soñki yılda bu quvetleşti, dep aytmaq mümkün, ve siyasiy mabüslerni azat ettirmek içün «gumanitar felâket» ve kanal açılmalı lafları, meselâ, çoq oldı. Bu fikirlerni Rusiye siyasetçileri de faal sürette bildire. Üçünci yol Rusiyeniñ Ukraina akimiyetine suv berüv meselesinde tesiri – mahkeme davaları», – dep ayta Eskender Bariyev.
Böyle davacılardan biri Qırımdaki balıq kombinatı ola, o, Ukraina tarafı Şimaliy-Qırım kanalını qapatqan soñ «büyük zarar» oldı, dep bildirdi. Davalar Ukraina mahkemelerine berilgen edi, üç instantsiya oldı, lâkin temeli öyle de baqılmadı. Neticede davacılar Avropa insan aqları mahkemesine ariza berdi.
«Ukraina qanunlarına köre, işğal etilgen yerlerde qurulğan şirketler qanunsız ola. Kombinat büyük ihtimalnen mahkeme davasınıñ parasını tölep olamadı, çünki statusı qanunsız ola, mahkeme parası berilmese ise, dava temeli baqılamaz», – dep tüşüne qırımtatar faali.
İyünniñ 3-nde Avropa insan aqları mahkemesi Qırımdaki balıq kombinatınıñ şikâyetini red etti, Rusiye tarafı qırımlılar ayırımğa oğratıla, dep qabaatlap başladı ve atta qadınıñ Azerbaycan asıllı olğanını qayd etti.
«Şikâyet resmiy sebeplerden red etildi: cevapta dava ileride baqılmaycaq, dep aytıla. Bu qarar uyğundır. Natalya Poklonskaya ise Birleşken Milletlerge şikânt etip, suv berilmeyip, yarımadanıñ ekologik sistemasına zarar ketirile, dep qayd etti. Lâkin Şimaliy-Qırım kanalı baştan berli suniy olıp, Qırımnıñ ekologik sistemasına kirmegen edi. O, yazğan mektüpbinde avtohton halqlarnıñ taqdirinden qasevetlengenini bildirdi, amma Rusiye Qırımnıñ az sayısı tamır halqlarını bile tamır halq olaraq tanımağa istemey», – dep qayd etti Eskender Bariyev.
Qırımtatar faali mahkeme ve informatsion kampaniyası muvaffaq olamağanı içün Vladimir Putin meseleni kene küçnen al etmege tırışa bile, dep qorqa.
İtibarını arttırmaq ve ealini birleştirmek içün Putin arbiy istilânı qullana. Em de Qırımdaki suv meselesi kerçekten kritik ola bileEskender Bariyev
«Mında koronavirus sebebinden reytinginiñ tüşmesi de rol ala bile. Hatırlatayıq, itibarını arttırmaq ve ealini birleştirmek içün Putin arbiy istilânı qullana. Em de Qırımdaki suv meselesi kerçekten kritik ola bile. Rusiye propagandası bunı yahşı qullana bile, diqqatnı «vatandaşlarnı suvsavdan ölümge yibergen «ukrain huntasına» çeke bile», – dep tahmin ete Eskender Bariyev.
Daa evel Ukraina ve Ğarp talilcileri de böyle istilâ ihtimalini qayd etken edi. Faqat Qırımtatar Resurs Merkezi idaresiniñ yolbaşçısı ümüt ete ki: Ukraina ve ittifaqdaşlarınıñ mudafaa küçü ola bilecek istilânı toqtatmaq içün yeterlidir.
Suv berilmemesi yarımadanı işğalden qurtaracaq esas alet olaEskender Bariyev
«Bugün ordunıñ vaziyeti 2014 senesinden olğanından farqlıdır. Faqat Rusiye Ukraina akimiyetiniñ zayıflamasını ve Ukraina akimiyetiniñ barışıqqa ıntıluvını qullana. Kene de siyasetçiler Qırımğa suv berilmeycek, dep ayta. Ukraina vatandaş cemiyeti de aynı fikirde, çünki suv berilmemesi yarımadanı işğalden qurtaracaq esas alet olğanını añlay. Ukrainanıñ cenübi ve şarqındaki sıñırda 87-90 biñ kişilik Rusiye Silâlı quvetleri yerleşken. Jamestown Foundation Amerika analitik merkeziniñ reberi Glen Howard Herson vilâyetinde Ukrainanıñ ola bilecek ücümge qarşı talimlerini keçirmek müim olğanını bildirgen edi. Olar kerçekten ara-sıra keçirile», – dep ayta Bariyev.
Onıñ aytqanına köre, Rusiye aviatsiyasız istilâ etse, muvaffaq olamaz.
Bundan ğayrı, iyünniñ 12-nde Ukraina NATOnıñ «Keniş imkânlar ortaqlığı» programmasınıñ iştirakçisi oldı. Bu qoşuluv Ukrainağa buhrannıñ ilk seviyelerinde operativ planlaştıruvnı temin etmege ve istihbarat malümatını deñişüv dialogını kenişletmege imkân bere.
«İlk evelâ, bu Rusiye içün bir işaret, yañı istilâ vaziyetinden NATO Ukrainağa sektoral (operativ) ve logistik yardım köstere bile, belki de, öldürici silânen, Moskva aviatsiyanı qullansa ise, semasını qorumağa yardım ete bile», – dep hulâsa çıqardı Eskender Bariyev.
Ukraina, Qırımnıñ içecek suv ihtiyaclarınıñ 85%-ni yarımadanen bağlağan Dnipro aqıntı yolu olğan Şimaliy-Qırım kanalı vastasınen teminlegen edi. 2014 senesi Rusiye Qırımnı işğal etken soñ yarımadağa suv berilmesi toqtatıldı.
Qırımdaki suv yedekleri suv anbarları ve yerastı çoqraqlardan toldurıla. Ekologlarnıñ aytqanına köre, yerastı çoqraqlarnıñ muntazam sürette qullanılması yarımadada topraqnı tuzlattı. Qırım akimiyeti yarımada sakinlerini suvnı az qullanmağa çağıra.
Kseniya Kirillova, Qırım.Aqiqat közeticisi
