Vladimir Putinniñ işğal etilgen Qırımğa kelgen künü, martnıñ 18-nde, Rusiye uquq qoruyıcıları Aqmescitte dört cemaat erbabını, şu cümleden yarımadanıñ sabıq prezidenti Yuriy Meşkovnı tutıp aldı. Olarnı şeer merkezindeki abidelerge zarar ketirgenlerinde qabaatlaylar. Tutulğanlar ise böyle bir şey olmağanını bildire.
Rusiye tarafdarı olğan faaller, blogerler İlya Bolşedvorov ve Oleg Koçerov Aqmescitniñ merkezinde yarımadadaki vaziyet aqqında «Belsat» Beyazrusiye telekanalına intervyü bergen vaqıtta tutuldı. «Qırım qazaqlığınıñ» atamanı Sergey Akimov da politsiyağa ketirildi. Olar Yuriy Meşkovnen beraber şeerniñ merkezine kelip, Rusiye prezidenti Vladimir Putinge sual berecek ediler.
Rusiye tarafdarı olğan qırımlı faal Sergey Akimov tutulğanını pek qarışıq şekilde ikâye ete.
«Nezaketli insanlar» abidesini aqaretlemege istedim, dep aytalar. Men deyim: nasıl? Ne boyam, ne bir şeyim barSergey Akimov
– Kirov, 12-ge keldik. Tabiiy ki, bizni çoqtan taqip etken ediler, ne yapacaqmız dep baqqanlar. Meydanğa keçmege tırışmağance bizge qarşı bir iddia olmadı. Endi-endi tırıştıq, yanımızğa politsiya hadimleri keldi – urbalı eki insan ve adiy urbada altı kişi. Şeadetnamelerini sallap, sarhoş olğanımnı aytmağa başladılar, soñra açuvlandım – eki küçük balam ve apayım yanımda ediler. Quçağımda balam bar edi, üç yaşında! Cep telefonımnı çıqardım, video çıqarıp başladım – maña qaba bir şekilde bunı yapmağa yasaq etkenler, cep telefonımnı çekip almağa başladılar.
Politsiya maşinasına davet etkenler, amma bu qanunsız olğanını ayttım. «Nezaketli insanlar» abidesini aqaretlemege istedim, dep aytalar. Men deyim: nasıl? Ne boyam, ne bir şeyim bar. Soñra aynı qabaatlar Yuriy Meşkovğa aydınlatılıp başlandı.
Sergey Akimovnıñ qayd etkenine köre, neticede Rusiye politsiyasınıñ vekillerinen ketti, çünki onıñ hadimlerine qarşı çıqqanında qabaatlaycaq ediler.
Putinniñ Qırım cemaatçılarınen nasıl laf etkenini körgen soñ añladıq ki, bu bir oyun, çünki bütün bu cemaatçılar sahte ediSergey Akimov
– Nasıl olsa da, qarşı çıqtım dep protokol tizgenler, soñra bu qabaatnı alıp taşlağanlar. Sarhoş olğanımda qabaatlağanları daa sual altında. Biñ rublege qadar para cezası olacaqtır. Aqmescitte Putin kelecek dep miting toplaşqan edi: talapları olğan qartana, qarbabalar, olarnı bir şekilde ozğarğanlar. Putin Devlet şurasından Puşkin soqağından ketecegini bile edim – o, körgenimiz kibi, halqnen laf etmege seve. Yanına barıp, Yuriy Meşkovnı Qırım prezidenti olaraq tanıtacaq edik, o, sual berir edi. Lâkin Putinniñ Qırım cemaatçılarınen nasıl laf etkenini körgen soñ añladıq ki, bu bir oyun, çünki bütün bu cemaatçılar sahte edi. Problem, yaşayış, içtimaiy-turmuş qıyınlıqlar aqqında aytacaq iç kimse yoq edi.
Akimiyetke qoltutqan «Qırımnıñ ukrain cemiyeti» teşkilâtınıñ reisi Anastasiya Gridçina Putin ile körüşüvden alğan teessuratlarını böyle tarif etti:
«Bu kerçekten bayram kününde bayramnıñ bir qısmını Qırımnı evge qaytarğan insannen – prezidentimiz Vladimir Vladimiroviç Putinnen – keçirgenimden ğururlanam! Ve eñ esası – Vladimir Vladimiroviçke sual berip oldım».
O, Rusiye prezidentine «Rusiyede bütün milletlerniñ inkişafına qoşqa issesi» içün teşekkürler bildirip, «qardaş halqlar» ne vaqıt barışacaq, dep soradı. Putin kene aynı ibarenen cevap berdi, Kyiv akimiyeti qabaatlı, dedi.
Rusiye siyasetşınası Aleksandr Şmelevniñ tahmin etkenine köre, Rusiye prezidentine kerçek cemaat faallerinen körüşüvler kerekmey.
Hususan Meşkovnen bağlı bir qarar bar edimi bilmeyim, amma, şübhesiz, evelden bir añlaşma olmasa, insan Putinnen körüşip olamazAleksandr Şmelev
– Mence, oña bu endi kerekmey. O, çoqtandır «Medeniyet» büyük oyunı ya da «Bjezinskiyniñ buyun santıraç tahtasında» öz kerçeklikte kibi oynay. O, Donald Trump ile munasebetler qura, dünyanı böle. Rusiyeliler ise nasıl yaşay? – Er şey yahşı olarda. Oña bir kere memlekette er şey güzel, dep aytqanlar. Küçük problemler bar, amma olarnı tecribeli mütehassıslar baqa. Onı meraqlandırğan tek bir şey reytingdir. Hususan Meşkovnen bağlı bir qarar bar edimi bilmeyim, amma, şübhesiz, evelden bir añlaşma olmasa, insan Putinnen körüşip olamaz. Meşkov ile körüşmek kerek olğanını oña nasıl añlatmaq kerek belli degil. Eñ meraqlısı şu ki, Qırım prezidenti Meşkov Rusiye tarafdarı edi.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası, Qırımtatar halqınıñ aqlarını qorçalav komitetiniñ reisi Eskender Bariyev Putinniñ cemaatçılar ile körüşüvi bir oyun edi, dep ayta.
– İşğalciler, ilk evelâ Putin içün beş yıl içinde nizam qurğanlarını köstermek pek müim, er kes Sovetler Birliginde kibi yahşı yaşay – bütün halqlar musaviy, er şey inkişaf ete. Bu em Qırım sakinleri, em Rusiye içün bir resim, işğalni aqlaycaq olalar. Putinniñ imicnen bağlı siyasiy leyhası, pek muvafaqiyetli olğanını köstermek kerek, er kes Putinge minnetdar sanki. Recep Tayyip Erdoğannı künü belli olmağan Cuma Cami açılışına davet etmek de resim içün yapıldı. Eminim, Türkiye prezidenti uyğun bir şekilde cevap berip, işğal altındaki topraqqa kelmez. Türkiyeniñ işğal etilgen Qırımnen bağlı resmiy qararını bilemiz. Amma meni başqa şey raatsızlay: insan aqları bozulğan vaqıtta işbirlikçi müfti Cuma Cami aqqında aytıp, FSB reinesi olğan 35 musulmannı unuta.
Eskender Bariyevniñ aytqanına köre, bu maqsadlarğa irişmek içün Vladimir Putinniñ Qırımnıñ cemaat teşkilâtlarınıñ vekillerinen keçirgen körüşüvini em Rusiyede, em Avropada köstermege tırışacaqlar.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Aleksandr Yankovskiy, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ muarriri ve alıp barıcısı
