Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Seni sen olğanıñ içün degil, yanıñda olğanda menim kim olğanım içün sevem. Bu ibare ya Márquez, ya da Roy Croft ait dep aytalar, amma onı Rusiye prezidenti Ukrainadan hırsızlağan yarımada aqqında qolay ayta bile.
Qırım özü Kreml içün qıymetli degil, Moskvağa bergen isleri sayesinde qıymetlidir. Soñki altı yılda yarımada – Rusiyeniñ imperiya statusınıñ esas delilidir. Tavşannı qarıştırıp papiyniñ içini temizlegenler, yımırta qırıp Qırım dağlarında ine saqlağanlar – bar da tap. Amma imperiya olmaq ve taqlid etmek – aynı şey degil.
İlhaqtan evel Qırım bir vaqıt Rusiye tarafdarı degil edi. Çünki o sovetlerden soñ olğan Rusiyeni bilmey edi ve bilmesi mümkün degil edi. Cenkten evelki asır çerigi devamında sovetlerniñ tarafdarı edi.
Yarımada içün sovet kerçekligi – üç yüzden çoq müessise. Qara deñiz flotunıñ on biñlernen arbiyi. Raatlıq evlerini toldurğan kurort demir perdesi. Şimaliy Qara deñiz yanı sıñırında qalğan memleket içün ola bilecek eñ sıcaq deñiz kurortı.
Neticede sovetlerden soñ yıllarda Qırım öz «altın asırğa» asret edi
Neticede sovetlerden soñ yıllarda Qırım öz «altın asırğa» asret edi. Bu keçmişte özüni müim ve kerekli kördi, şunıñ içün alışqanından subetlerde subyektlik ve emiyetlik qoştı.
Global adise-vaqialarnen bağlı bütün açıq munaqaşalar cenkten evelki yarımadada oña iyle yapqan dünya perde artı fikir yürsetüvlerinen bite edi. Yerli saylağan yeleklerniñ laflarında Qırım Yer seyyaresiniñ köksünde nişan, boğaz küreşleri içün batmağan uçaq gemisi ve platsdarm edi. Bu kiçik fikirlerden gece-kündüz Aqyarda baza qoymasını tüşüngen NATO mifleri peyda olğan edi. Türkiyeniñ topraq istekleri ve maqsadları lafları da mından çıqtı.
Kreml Qırımnı ilhaq etmege qarar alğanda ise – yarımada sakinleriniñ Rusiye tarafdarı olğan qısmı sovet kerçekligi qaytacaq dep bekledi. Amma bir şeyni unuttılar. Sovetler Birligi artıq yoq. Rusiye ise bu rolge lâyıq degil.
Moskva Qırımğa yarın ne teklif etecek? İstiqrarını teşken regionda nasıl bir kerçeklik quracaq? Banklarnı ve operatorlarnı yarımadağa kirmege zorlap olamağan alda angi uzun müddetli strategiyanı saylaycaq?
Moskva Qırım küzgüsine baqqanda Sovetler Birligini köre
Qırım Rusiye içün Tolkinniñ yüzügi oldı. Öz isteginen vazgeçilmeycek soyu. Neticede onı taqqannı yoq etken soyu. Moskva Qırım küzgüsine baqqanda Sovetler Birligini köre. Amma imperiya olaraq taqlid etmek ve o olmaq – eki bam-başqa ikâyedir.
Rusiye tarafdarı olğan Qırım Rusiyeden Strugatskiylerniñ erte romanlarında oquğanlarnı bekledi – ilerilev, yañı ufuqlar ve bazarertesi cumaertesi künü başlana. Amma artıq yarımada Strugatskiylerniñ keç romanlarına oğrağanını añlamalı. Baş qaramanlarnı süjette yahşı bir şey beklemey.
2014 senesi Rusiye Ğarpnıñ bir qısmı olmaq ıntıluvlarını sıfırladı
Büyük ihtimalnen, Rusiyege qol tutqan qırımlılar soñunace israrlı olacaqtır. Ukraina kerçekligini sögip, başqa fikirde olğan qomşularnı çaqacaqtır. Skemlelerde oturıp, Kremlniñ duşman ğalebesi aqqında laf etecek ve ğarpnıñ oğursızlıqlarını külecek. Avropa medeniyetiniñ soñu aqqında aytıp, «rus dünyasınıñ» inkişafını tahmin etecekler. Mesele şu ki, ümütlerge pek inansaq da, olar kerçek olmay.
2014 senesi Rusiye Ğarpnıñ bir qısmı olmaq ıntıluvlarını sıfırladı. Er tarafta top olğan «qamaçavğa oğrağan qale» rejimine keçti. Özüni zaman maşinasınen keçmişke avuştırdı – suvuq cenk vaqtınıñ mefküreviy bagajına yaqın.
Amma şaqa da bu, keçmiş arzusı altmışlarğa, Gagarin ve komsomol qurucılıqlarına ketmey. O, seksenlerniñ soñuna kete bile. Neticesi ise er keske belli.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Pavel Kazarin, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat közeticisi