Nikaraguağa qarşı sanktsiyalar: “Qırım – bu Ukraina olğanını hatırlatma”

Ukraina Yuqarı Radası, Milliy telükesizlik ve mudafaa şurasınıñ işğal etilgen Qırımda “fahriy konsullıqnıñ” açılması içün Nikaragua Cumhuriyetine qarşı sektor sanktsiyalarnıñ qoyulması aqqında qararnı tasdıqladı. Muvafıq qararnı parlamentniñ baqıluvına Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy teklif etti.

Bu qararğa 322 millet vekili qoltuttı ve beş yıl müddetine qoyulğan sanktsiyalar quvetini aldı. Nikaragua konsulı vazifesine 2020 senesi noyabr ayında “Qırım baariniñ” faal iştirakçisi, Ukrainada 13 yıl apis cezasına mahküm etilgen Rusiye vatandaşı Oleg Belaventsev tayin etildi. Özü Belaventsev bu cinayet davasını tefsir etmedi, Qırım.Aqiqat muarririyeti onen öyle de bağlanıp olamadı. Yarımadadaki konsullıqnıñ işi içün Nikaraguağa qarşı sanktsiyalar qoyuluvı Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında muzakere etildi.

“Yaşayış içün muhalefet platforması” fraktsiyasından milliyet vekili Oleg Voloşin, zenaatdaşlarınıñ ekseriyetinden farqlı olaraq sanktsiyalarnıñ qoyulmasına ne içün qarşı rey bergenini aytıp berdi.

– Faqriy konsullıqnıñ açılmasını böyle şekilde körmek içün büyük bir mizahçı olmalısıñ. Fahriy konsul statusını alğan Nikaragua vatandaşı bile degil, Rusiye vatandaşıdır. Bu sanktsiyalar Qırımnıñ Ukrainağa qaytarılması istiqbaline nasıl etip tesir ete? Bir söznen, bunıñ sebebi tamamınen uydurma olğanını tüşünem. Bu kibi qararlarda eñ yuqarıda iqtisadiy menfaatlar olmalı. Nikaragua ile kiçik mal dönümi olsa da, böyle bir temsiliy şey içün bir ya da eki iş yerini coysamız, ne deyim, bağışlañız. Vatanperverlerimizden bir kimse iş yerini coyğanlarğa para bermege azır olsalar, öz cebinden bersinler. Rusiyege ve diger memleketelrge qarşı qoyulğan sıñırlavlar sebebinden bunsız da biñlernen iş yerini coydıq. Qırım içün böyle bir küreşke ihtiyacım yoq – bu öz iqtisadiy menfaatlarğa qarşı küreştir.

“Avropa birdemligi” fraktsiyasında Ukraina halq mebusı İvanna Klimpuş-Tsintsadze ise aksine tüşüne. Onıñ fikrince, resmiy Kyiv Qırımğa dair er angi sebeplerden halqara emsaller yapmalı.

– Ukraina topraq bütünliginiñ ve suverenitetiniñ ğayrıdan tiklenilmesi oğrunda küreşmeli. Ukraina topraqlarınıñ mensuplügini şübe altına qoymq içün er angi memleketniñ er angi adımı deral toqtatılmalı. Ukraina TİN Nikaragua ile iş birligininiñ bütün imkânlarını qapattı. Cevapsız qalğan bir çoq narazılıq notaları bar edi. Neticede Ukraina devleti cevap bermeli ve Nikaraguağa qarşı bu kibi sanktsiyalarnı qoymalıdır. Bunı yapmasaq, yarın bütün Qırımda ticaret başlanacaq, konsullıqlar açılacaq – ve neticede memleketniñ topraq bütünligini ğayrıdan tiklemek içün bir vasta olaraq halqara tesir küçüni ğayıp etedecekmiz.

İvanna Klimpuş-Tsintsadze, Ukraina iqtisadiy ceetten Nikaraguağa qarşı qoyulğan sanktsiyalardan iç bir şey ğayıp etmey, amma olarnı qoymasa edi, diplomatik mevamlarını bayağı derecede ğayıp eter edi, dep saya.

Ukraina TİN birinci muavini Emine Ceppar, sanktsiyalarnıñ qoyulmasınıñ sebebi Kyivniñ talaplarına cevap olaraq Nikaragua başlıqlarınıñ susması oldı, dep qayd ete.

– Nikaraguanıñ 2019 senesiniñ yazında fahriy konsullıq açmağa ve Oleg Belaventsev kibi sevimsiz bir admnı fahriy konsul vazifesine tayin etmege planlaştırğanını bilgen soñ, deral cevap berip başladıq. Tış işler nazirinden, cevabımız sert olacağına dair açıq bir birldirme oldı ve bizim notalarımızğa iç bir cevap kelmegen soñ diger nazirliklernen beraberlikte deral muvafıq sanktsiya protseduralarını başladıq. Olarnıñ arasında, Nikaraguadan Ukrainağa ital etilgen mallarğa embargo qoydıq, Ukraina topraqlarından resur tranzitini, uçuşlarnı ve taşuvlarnı tamamınen toqtattıq, Ukrainanıñ iqtisadiy ve maliyeviy mecburiyetleriniñ icarsını toqtattıq ve diger bazı sıñırlavlar.

Emine Cepparnıñ bildirgenine köre, ABD ve Kanadanıñ sanktsiyaları soñ yıllarda Nikaraguanıñ vazifedar şahıslarına artıq quvette.

– Aynı zamanda Kanada vaqtınca işğal etilgen Qırımda fahriy konsullıqnıñ açılması sebebinden qoşma sanktsiyalar qoymağa azır olğanını bildirdi ve biz de AB memleketleri, Büyük Briatniya ve digerler ile cevap berme imkânları üzerinde çalışamız.

Nikaragua yalıñız Rusiyeniñ geosiyasiy menfaatını ileriletmek içün qullanılğan bir vastadır, dep inana ukrain siyasetşınas Petro Ohotin.

– Fikrimce, şimdi Zelenskıy adaleleri ile oynay ve Rusiyege o qadar Rusiye tarafdarı olmağanını köstere. Fahriy konsullıq – diplomatik müessiseniñ hususiy statusıdır. Adetince öz menfaatını lobbi etken iş adamları bu kibi levhalarnıñ altında çalışa. Qırım ile bağlı er angi bir temsilcilikniñ uquq ceetinden tanılması blok etilmeli. Buña köre biz de devletmiz ve hatırlatmalımız: Qırım bu Ukraina, Rusiye başqasınıñ toprağını işğal etip, pek yaramay emsal yarattı. Nikaragua o qadar büyük oyuncı degil, amma bu devlet Şuralar Birligi devrinden berli Moskva ile çalışa. Bugünde Rusiye bi işbirlikni digerniñ bayrağı altında işlemek içün qullana – öz qararlarını qanuniyleştirmek içün memleketni qullana.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.

2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.

Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.