Pavlo Kazarin
Şimdiki vaqıtta ukrain vatanperverliginiñ esas işareti – Ukraina Qırımnı qaytaracaq, demektir. Teñqidçılarnıñ aytqanına köre, bu saçmalıqtır, Rusiyede merkez küçsüzlenmegence, Ukraina Qırımnı elde etalmaycaq. Kerçekçiler ise, Qırımnıñ Ukraina tarihındaki rolü tek şimdi belgilengenini qayd eteler. Çünki yarımadanıñ qaytarmaq ceryanı, neticeden daa müim bir maqsadqa çevirildi.Keliñiz, hayallarnı çete qaldırayıq. Qırım Ukrainañki edimi? Edi. Qırım Ukrainalı edimi? Yoq, doğrusı yoq. Yarımadada Ukraina tarafdarları eñ çoq – qırımtatarlar edi. Aqyarda ise, olar da yoq edi, ukrainlikniñ timsali şeerde hızmet etken milliy Arbiy Deñiz Hızmetleri edi.
Qırım er yıl ukrain bücetinden qullanğan sermilardan daa az qazana edi. Qattı ukrainleştirüv ceryannı yalıñız «Rusiye 24» kanalınıñ hadimleri körip oldılar, parlaq kelecekniñ arzusı qırımlılarnıñ çoqusı sovet devirinen bağlay ediler. Yarımada, Ukrainanı añlamayıp, qabul etmegen, devletniñ erkânında yerini tapmağan baş fronda – regionı edi. Sovet devirinden 20 keçken soñ da, Ukraina yaqlı müneverler qatlamınıñ meydanğa kelüvi vaziyetni deñiştirmedi, olar, Qırımnıñ qalğan ealisi içün nümüne olıp olmadılar.
Separatist keyflerniñ derecesi soñki 20 yıl devamında daima yüksek edi. Atta fevralniñ ortasında, Kiyevdeki qanlı vaqialardan, Yanukoviçniñ qaçuvı, «Aqlı sektor» teşebbüsçiler haberlerniñ esas qaramanları olmazdan evel, yarımadanı Rusiyege qoşmaq ğayesine ealiniñ 41 fayızı qol tutqan edi. Qırım yat edi – Finlândiya erkânındaki Aland adaları kibi yabancı. Keçken asırnıñ yigirminci yıllarında, Helsinki haritalarında kendi regionı istegen tüske boyalamaq maqsadında adalarnı cumjuriyet sıfatına ketirdiler: isveç tili yekâne devlet tili oldı, yerli sakinler devletniñ ordusında hızmet etmeyler, memuriyet cietinden mustaqillik ilân etildi. Region İsveçiya terkibine kirmemesi içün Finlândiya bu islâatlarnı yapmağa mecbur oldı.
Şimdi ise, yerliler eñ yaqın vaqıtta Rusiyeniñ siyasetinden közü qaytacaq dep, öz-özümizni tınçlandırmaq kerekmiz. Doğrusını aytayıq, er alda yaqın kelecekte közü qaytamaz. Başından, Rusiyeniñ imkânı olğanı qadar onı köz boyama içün süslendirecekler. Bunen beraber, eminlik doğurmaq içün Ukrainadaki yaşayış ne qadar alçaq seviyede olğanını añlatmağa tırışacaqlar. Üçünciden, qırımlılarnıñ ekseriyeti içün nasıl olsa olsun, amma, sadece, Rusiyeniñ terkibinde olmaq müimdir. Yarımada sakinleriniñ Rusiye vatanperverligi de küçsiz demege mümkün degil. Ve niayet, yarımada qanun boyunca Rusiye erkânından çıqıp olamaz, çünki devletniñ öyle qanunları yoq.
Yarımadanı ğayıp etüvi – Ukraina içün yañı devlet olmaq imkânıdır
Umudeştirecek kibi olsaq, Ukraina dotatsion, rus yaqlı ve ukrainlikni qabul etmegen regionı ğayıp etti. Yarımadada çetel devletniñ deñiz arbiy küçleri de yerleşkeni bir manaçıqtır. Ebet, tabiatı acayip bir regiondır. Amma, onıñ ğayıp etilüvi memleket içün daa müim şeylerni ediye etti.
Meselâ, Ukraina hayallarnı terk etti. Endi, devlette, iç bir añlaşma küçlü ordunıñ yerini alıp olamaycağı ve umumiy havfsızlıq meselesi müim olğanını añladılar. Endiden, memlekette, şimaliy qomşu ile imzalanğan muqayelelerniñ fiyatı bir kapik olğanını da bileler. Memleketniñ içki siyasetinde de kim ne olğanını ve yatıştırma hayallar içün yer qalmağanını ap-açıq kördiler. Ve bunen beraber, Rusiye medeniyet temsilcileriniñ da «sevigisini» is ettiler. Bunıñ içün, Rusiye prezidentiniñ Qırım işğali boyunca areketlerini alğılağan şhıslarnıñ cevdelini oqumaq yeterli.
Aynı zamanda Ukraina rus yaqlı firqalarğa daima qol tutqan milliondan ziyade saylayıcını ğayıp etti (Merkeziy saylav komissiyanıñ saytında köre bilirsiñiz). Ukrain leyhasına qoşulmağa istemegen yarımadanı coydı. Bunıñ yerine memleket milliy ğayeni elde etti. Onıñ esasında satqınlıq (küçsüz qomşudan topraqnı qırsızlamaqnı başqan türlü adlandırmazsıñ) ve pempe arzulardan vazgeçme kibi esasılar tura. Bunıñ episi, milletniñ birleşüvine bir siltem oldı. Devletniñ yañı tarihiy saifesi açıldı, kelecek nesiller artıq rus ğayelerden uzaqlaşacaqlar. «Ağa-qardaşmilletler» mevzusı uzaq keçmişke döndü.
Endiden soñ, er türlü dialog Qırımnıñ taqdirinen başlanacaq ve bitecek. Moskva iç bir zaman köpçekni artına aylandırmaz. Kiyev de, iç bir vaqıt yarımadasını tanımaz. Kendi küçüni sezmek ve bir sıra qurbanlarnı bağışlağan Maydandan soñ, Kreml Ukrainağa duşmanlıqnı kösterdi. Devlet ve milliy qurucılığı içün ğayet eyi basamaqlardır. Bu merdivenge Ukraina küreş neticesinde degil de apansızdan, ta 90-ncı seneleri adım bastı, amma yuqarı köterilmedi.
Qırımnı qaytarmaq – Rusiye ile küreşte millet birleşecek lâyıq bir ğaye. Küreş içün meydanda ğayet keñiştir – devlette yaşayış seviyesini kötermek, kerçekten çalışacaq devlet apparatını meydanğa ketirmek, musaviy imknâlarnı temin etecek iqtisadiyatnıñ meydanğa kelüvi, içtimaiy yardım, ordunıñ tiklenüvi, gumanitar saasınıñ canlanuvı müimdir. Ukraina, kendi ealiniñ tüşkünligi degil, inkişafı içün effektiv devlet ola bilecek. Ve kelecek planları arasında daima Qırımnıñ qaytuvı kibi istek olacaq.
Yarımadadnıñ ğayıp etüvi – Ukraina içün yañı devlet olmağa bir şanstır. Yañı devletke Qırım kerek olacaqmı ya yoq – bu belli degil.
Pavlo Kazarin, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün