Albert Kangiyev fevralniñ 18-nde Rusiye kontrolindeki Qırım milletlerara munasebetler meseleleri komitetiniñ yolbaşçısı vazifesinden ayırıldı. Resmiy şekilde bunı öz isteginen yaptı. Kreml kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov buyruq imzalap, memur «akimiyet organlarında çalışmağa devam etecek», dep qayd etti.
Bulunğan vazifesinde Kangiyevniñ bir taraftan qırımtatar faalleri, «Hizb ut-Tahrir davaları» boyunca apiske alınğanlarnıñ tuvğanları ve ekinci taraftan Qırımnıñ Rusiye reberligi ile munasebetlerni qurmaq muvafaqiyetsiz ıntıluvları oldı. Kangiyevniñ yerini Ayder Tippa aldı, bundan evel Curçı rayonınıñ Rusiye memuriyeti yolbaşçısınıñ birinci muavini edi. Bu istifa qırımtatarlar içün ne ifadeley, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında aytıldı.
2014 senesine qadar Albert Kangiyev Qarasuvbazar şeer yolbaşçısı olıp, Qırımtatar Milliy Meclisine qol tutuqan ve Rusiyeniñ Qırım işğali başlağan soñ istifağa ketti. 2014 senesi mart ayında Qırım Muhtar Cumhuriyeti regionlarınıñ tek eki reberi Qırım «referendumını» tanımağan edi – Bağçasaray rayon devlet memuriyetiniñ yolbaşçısı İlmi Umerov ve Qarasuvbazar şeer yolbaşçısı Albert Kangiyev. O, «bunıñ referendumnen tek bir beñzerligi bar, o da adı», dep aytqan edi. Faqat 2019 senesi Kangiyev Qarasuvbazardaki saylavlarda «Yedinaya Rossiya» firqasınıñ saylav ştabınıñ yolbaşçısı oldı, firqa azalarına onı Devlet Dumasınıñ işğal etilgen Qırım deputatı Ruslan Balbek taqdim etti.
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini İlmi Umerov Rusiye kontrolindeki Qırım milletlerara munasebetler işleri komitetiniñ er angi yolbaşçısınıñ işine qıymet kesmekniñ manası yoq, dep bildirdi Qırım.Aqiqatqa.
İşğalci akimiyetnen ve daa beteri onıñ içinde çalışmağa razı olğan er kes printsipsiz ve ardı-sıra areket etmegen insanlardırİlmi Umerov
– Albertke qıymet kesmege kerekmey. Ondan evel olğanğa qıymet kesmegenimiz kibi, onıñ yerine kelgenge de qıymet kesmeycekmiz. Özüni nasıl kösterecek edi? İşğalci akimiyetnen ve daa beteri onıñ içinde çalışmağa razı olğan er kes printsipsiz ve ardı-sıra areket etmegen insanlardır. Bu vazifede kim olğanınıñ ne farqı bar? Ayder Tippa da Albert kibi – o, da hocalıqnen oğraşqan, bir vaqıtları kolhoz reisi edi. Soñra rayon devlet memuriyetiniñ reis muavini oldı. Rusiye işğalci akimiyeti kelgeninen işsiz qaldı. Vaqıt keçken soñ boysunıp, bütün şartlarğa razı olğan ve bu akimiyetnen çalışıp başlağandır. O, da Albert kibi printsipsiz insan. Milletlerara munasebetler komitetiniñ meselelerini añlap olamaz, dep tüşünem, çünki bu hocalıq adamı, kolhoznıñ eski reisi.
İlmi Umerovnıñ aytqanına köre, Rusiyeniñ qırımtatarlarğa qarşı siyaseti yarımadada olarnıñ vaziyetini daa yaramay yapa.
– Rusiye qırımtatarlar istegen bütün qararlar qabul etse, o, kene de qırımtatarlarnıñ vatanı olmaycaq. Çoqumız Ukraina tarafdarımız. Rusiye reabilitatsiya fermanı tek perde oldı, anayasada ise qırımtatar tili olğan üç devlet tiliniñ yazılması yahşı bir şey olmadı, daa beter yaptı. Qırımtatar tilinde tasil bergen 15 mektebimiz bar edi, şimdi olar adi y mektep oldı, qırımtatar tili fen olaraq ögrenile. Rusiye akimiyeti qırımtatarlarnı telüke olaraq köre, çünki bu Qırımda bir fikirnen yaşamağa devam etken yekâne milliy tasildir. Şunıñ içün onlarnen insanımız apiske alına, yüzden çoq siyasiy mabüsimiz bar, eki yüzden çoq bala babasız qaldı.
Rusiye akimiyetiniñ taqiplerine narazılıq olaraq 2020 senesi iyülniñ 9-nda Aqmescitniñ merkezinde Rusiye kontrolindeki Qırım ükümetiniñ binası ögüne 30-ğa yaqın qırımtatar milliy areketiniñ veteranı ve siyasiy mabüslerniñ tuvğanları çıqtı. Faaller, Facebook saifesinde «Hizb ut-Tahrir davası» boyunca musulmanlarnıñ tutuluvını «terrorizm ve ekstremizm ile küreş» dep adlandırğan Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenovnen körüşmege istedi. Qırımtatar milliy areketiniñ veteranı Usein Velihayev Sergey Aksenovdan cevap almağa kelgenlerden biri edi. Albert Kangiyev faallerniñ açuvını bürokratik meselelerge çevirmege istegenini hatırlay.
Kangiyevge bu qollarda qoqla olğanını, bir şey çezmegenini ve çezip olamağanını ayttıq ve Aksenovnen laf etmege isteymiz, dep israr ettikUsein Velihayev
– Milletlerara munasebetler işleri komitetine qartlar kelgen edi. Aksenov çıqmadı, tek Kangiyev çıqtı. O, bunı baqacaq bağ gruppasını qurmağa teklif etti, ve bundan soñ Aksenovnen körüşmege imkânımız olur dedi. Bir vaqıtları böyle bağ gruppası bar edi, dep hatırlattıq – Abdureşit Cepparovnıñ oğlu ve torunı hırsızlanğan edi. Soñra gruppağa Aksenov da kirdi, amma bir neticesi olmadı. Kangiyevge bu qollarda qoqla olğanını, bir şey çezmegenini ve çezip olamağanını ayttıq ve Aksenovnen laf etmege isteymiz, dep israr ettik. Bizge beş-altı kişi kire bile dep teklif etildi, amma biz razı olmadıq ve Aksenovnıñ halqqa çıqmasını talap ettik.
Usein Velihayevniñ fikirince, faaller altı kişi olaraq Sergey Aksenovnen körüşmege razı olsa edi, Rusiye kontrolindeki kütleviy haber vastaları bunı olarğa kelişken propaganda tarzında kösterip, subetniñ kerçek mündericesini saqlar edi.
Qırımtatarlarnıñ Milletlerara munasebetler işleri komiteti ile alâqaları yoq, halqımız ondan bir yahşılıq beklemeyUsein Velihayev
– Kangiyevnen körüşip añlaşmaq bir sıfır edi, bir neticesi olmaycaq edi. Qırımtatarlarnıñ Milletlerara munasebetler işleri komiteti ile alâqaları yoq, halqımız ondan bir yahşılıq beklemey. Biz qırımtatar halqına qarşı repressiya yapılğanını köremiz, Milletlerara munasebetler komiteti bir şey yapıp olamay.
Ukraina mustaqil siyasiy tedqiqatlar merkeziniñ reberi Yuliya Tişçenko Milletlerara munasebetler komitetiniñ yañı reberliginden qırımtatarlarğa qarşı siyasette bir deñişme yapacağını beklemey.
– Qırımda Rusiye Federatsiyası tarafından kün tertibi deñiştirilecek dep aytmaq içün bir sebep körmeyim – bir işaret bile yoq. Kangiyev ketti, amma qayda kelecegine baqayıq. Bu deñişmelerniñ mantığı belli degil. Rusiye Federatsiyası qırımtatarlarnen, tamır halqlarnıñ degil, milliy azlıqlarnıñ vekillerinen fasad munasebetlerini qura. Loyal teşkilâtlarğa qol tuta, leyha, forum ve digerlerine para bere. Yani körünişi, resmiy köstergiçleri güzel, memnüniyetsizlikni ise duşmanlarnıñ ayneciliginen bağlaylar. Rusiye halqara toplulıqnı terrorizm, ekstremist teşkilâtları ile küreşkenine işandırmağa tırışıp, tintüv ve tutuvlarnı böyle aqlay. İş deñişmeleri Rusiye siyasetinen bağlı ilâve vazifeler olğanınıñ işareti ola bile.
Qırım.Aqiqat jurnalistleri Albert Kangiyev ve muavini Remzi İlyasovğa üç kere muracaat etti, lâkin maqale derc etilgende cevap daa yoq edi. Muarririyet, olarnıñ ve Ayder Tippanıñ qırımtatar faalleriniñ aytqanlarını izaatlav aqqını saqlamaqta.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
