Aqmescitli qırımtatar faali Marlen Mustafayev ve Eski Qırım sakini Zekkiy Kulametov azatlıqqa çıqtılar. Ekisi de sentâbrniñ 4-nde tutulğan edi, bunıñ sebebi ise içtimaiy ağlarda paylaşqanları oldı. Mahkemeniñ malümatına köre, anda Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtınıñ timsalleri bar edi. Marlen Mustafayevniñ problemleri bunıñnen bitmedi: Taqiqat komiteti oña qarşı «İnternet ağında nefret doğuruv» maddesi boyunca cinaiy iş açtı. Bunıñ sebebi ise «laf etken» pardoş ile paylaşqan video olğan eken.
Eski Qırım sakini Zekkiy Kulametov sentâbrniñ 14-nde aqşam izolâtordan çıqtı. Onı Qırımnıñ farqlı köşelerinden kelgen 50-ge yaqın semetdeşi qarşılap aldı. O, 10 kün nezaret altında bulundı. Kulametov başta Qarasuvbazarda, soñra Aqmescitte tutuldı.
Rusiye kontrol etken İslâm-Terek rayon mahkemesi onı Rusiye memuriy cinayetler kodeksiniñ eki maddesine köre qabaatlı tanığan soñ Kulametov nezaret altına alındı. «Politsiyanıñ talaplarına riayet etmegeni içün» (Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 19.3 maddesi) 5 künge ve «ekstremist teşkilâtnıñ timsallerini açıq numayış etkeni» (Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 20.3 maddesi) 10 künge üküm etildi.
Şu künü aynı madde boyunca Aqmescitniñ Bavurçı (Kamenka) qasabasında yaşağan Marlen Mustafayev 12 künge nezaret altına alındı. O, sentâbrniñ 16-nda azatlıqqa çıqtı. Evde onı bayramlıq sofra donatqan qorantası ve qomşuları bekley edi. Ömür arqadaşı Marlenge tort pişirip, «Dinde ve birlikte quvet» ve 23 dep yazdı. Bu raqam izolâtorda tutulğan künlerniñ sayısını ifadelemekte. Soñki tutulması ayatında yekâne degildir. 2017 senesi fevral ayında mahkeme «VKontakte» ağında paylaşqanları içün onı 11 künge izolâtorğa qapatqan edi. Taqiqat anda «Hizb ut-Tahrir» timsallerini kördi.
İşbu teşkilâtnıñ iştirakçileri, bütün musulman memleketlerni islâm halifeligine birleştirmek vazife dep bileler, amma maqsadlarına irişmelerinde terror usulları qullanılmasını red eteler. 2003 senesinden berli teşkilât Rusiyede yasaqlanğan sayıla. Aynı vaqıtta Ukraina ve dünyanıñ bir çoq memleketinde qanunğa uyğun bir şekilde çalışa. 2014 senesine qadar Qırımda mezkür teşkilâtnıñ erkânına bir qaç biñ insan kire edi. Yarımadada Rusiye qanunları işletilip başlatılğan soñ, «Hizb ut-Tahrir» Qırımdaki faaliyetini resmiy şekilde toqtattı, liderleri ise ketti. 2015 senesinden başlap Qırımdaki FSB «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etüv sebebinden cinaiy işler aça. Al-azırda bu teşkilâtta iştirak etmesinde qabaatlanğan 26 Qırım sakini SİZO ve koloniyalarda buluna. Ekseriyeti – qırımtatarlardır.
Mustafayevniñ taqip etilmesine dair qısqa bir ikâye
Marlen Mustafayev qaynaqçı olıp çalışa, boş vaqtı olğanda cemaat işlerinen oğraşa – siyasiy sebeplerden apiske alınğan semetdeşlerine mal alıp, SİZOğa alıp kete.
2017 senesi fevralniñ 21-nde faalni yaqalamazdan evel Rusiye uquq qoruyıcıları evinde tintüv keçirdi. Bunı körgen qomşular toplaşmağa başladı. Olarnıñ politsiya hadimlerinen qavğaları oldı, 10 insan tutulıp, «toplaşuv ya da mitingniñ teşkil etilmesi ya da keçirilmesi tertibini bozğanı» içün 5 künge nezaret altına alındı.
Keçken sene sentâbr ayında Rusiye Taqiqat komiteti Marlenge nisbeten taqiqattan evel teşkerüv başlattı. O, Rusiye Ceza kodeksiniñ 282 maddesinde «İnternet ağında nefret ve duşmanlıq doğuruv» olaraq keçe. Taqiqatçı Mustafayevni eki kere ve bir kere ömür arqadaşını çağırğan edi. Advokat Mammet Mambetovnıñ aytqanına köre, sorğu vaqtında Taqiqat komitetiniñ hadimi Marlenden Facebook ve «VKontakte» içtimaiy ağlarında paylaşqanlarını sorap, angileri qanunğa zıt kelgenini öyle de aytmadı.
Bu sene sentâbrniñ 4-nde Mustafayevni daa bir kere nezaret altına almazdan evel evinde kene tintüv keçirildi. Rusiyeniñ politsiya hadimleri evine kirgende mahkeme qararını kösterdi. Anda Taqiqat komitetiniñ teşkerüvden soñ Rusiye Ceza kodeksiniñ 282-nci maddesi (İnternet ağını qullanaraq millet alâmetleri ve din munasebetlerine köre nefret ya da duşmanlıq doğuruv) boyunca cinaiy iş açmaq qararı aqqında aytıla edi.
Marlen nezaret altında olğanda taqiqatçı kelip, onı şeklengen kişi olaraq sorğuğa çekti. Mustafayev sentâbrniñ 18-nde olacaq sorğu haberini de aldı. Faalniñ advokatı Edem Semedlâyev Qırım.Aqiqat mühbirine bildirdi ki, şu künü o meşğul olacaq, taqiqatçı ile sorğunı sentâbrniñ 19-na avuştırmağa añlaştılar. Bazarertesi künü Marlenniñ soy-sopları sorğuğa çekildi: anası, qardaşı ve emcesi.
Advokatnıñ aytqanına köre, cinaiy iş açılmasınıñ sebebi Mustafayevniñ «VKontakte» saifesinden endi silingen video oldı. İmayeci Qırım.Aqiqat mühbirine bildirgenine köre, bu videoda oyuncaq pardoş insannıñ aytqanlarını tekrarlay. Advokat tam olaraq ne tekrarlağanını aytıp olamadı.
«Hatırlasañız, bir şey aytsañ, pardoş sesini deñiştirip tekrarlağan videolar bar edi. Böyle bir video olğan edi. Videoda ne bar edi? Bu videonı tapamayım, anda neler aytılğanını şimdilik bilmeyim», – dep ayttı Semedlâyev Qırım.Aqiqat mühbirine.
Advokat, Mustafayev videonıñ müellifi olmayıp, onı ancaq paylaşqanını qayd etti. Marlenniñ özü izaat bermedi.
Qoranta içün bir ceza
Marlen Mustafayev davasınıñ şaatı 29 yaşında Eski Qırım sakini Riana Kulametova ola. O, faalni tanımağanını ve iç bir vaqıt körüşmegenlerini ayta. Onıñ bildirgenine köre, Mustafayevnen tek Facebookta dostlaşalar.
Riananıñ ailesi «E» Merkezi ve diger Rusiye uquq qoruyıcı organlarınen endi subetleşken edi. Bu ikâye 2017 senesi oktâbrniñ 11-nde başladı. Şu künü Bağçasarayda 6 yerli sakin tutuldı, neticede olar «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etmesinde qabaatlanıp, SİZOğa qapatılğan edi. Qırımtatar cemaatı buña sessiz qalamadı: oktâbrniñ 14-nde bütün Qırımda 100-ge yaqın insan siyasiy repressiyalarğa qarşı bir kişilik narazılıqlarğa çıqtı. Olardan 49 kişi tutuldı, bir çoqu para cezasını aldı. Oktâbrniñ 14-nde bir kişilik narazılıqqa çıqqanlar arasında Riana Kulametovanıñ qardaşı Giray da bar edi. Üç aydan soñ oña qarşı Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 20.3 maddesi – ekstremist teşkilâtnıñ timsallerini açıq numayış etüv – boyunca cinaiy iş açıldı. Bunıñ sebebi video oldı, «E» merkezi, anda «Hizb ut-Tahrir» timsalleri bar edi, dep israr etti.
Yanvarniñ 18-nde Giraynıñ evine tintüv keçirmege kelgenler, ondan soñ Rusiye uquq qoruyıcıları onı alıp ketti. Kulametovnıñ tuvğanları ve dostları bir qaç saat devamında qayda olğanını bilmey edi. Riana ve Giraynıñ anası Zarema Rusiye İç işler nazirliginiñ İslâm-Terek rayon bölügine yol aldı. Oğlu qaçırılğanından qorqıp, bölük yolbaşçısına qıçırdı.
Giray İslâm-Terek rayon mahkemesiniñ binasında tapıldı, onı 10 künge üküm etkenler. O, nezaret altında bulundı, lâkin anasına qarşı Rusiye Ceza kodeksiniñ 319-ıncı maddesi – akimiyet vekilini aqaretlev – boyunca iş açıldı. Oğlunı qıdırğanda politsiya hadimine qıçırğanında qabaatlandı. Aprelniñ 23-nde mahkeme onı qabaatlı tanıp, 20 biñ ruble para cezasını ve 250 saat cemaat işlerini tayin etti.
Daa eki para cezası ve içtimaiy ağlarda paylaşqanları içün apis cezası
Sentâbrniñ 4-nde Zarema Kulametova Eski Qırımnıñ şeer bağçasında oña berilgen işlerni yapa edi. Şu sırada nomerasız «UAZ Patriot» ve «Gazel» keldi. Maşinalardan betleri qapalı ve işareti olmağan insanlar çıqtı. Kulametovadan olarnen ketmesini talap etkenler. «Qırım birdemligi» birleşüviniñ iştirakçileri qadınnı alıp ketken maşina ve uquq qoruyıcılarnen videonı Facebookta derc etti. Anda urbalı insanlardan biri video müellifine sögünip, kameranı saqlamağa talap etti.
DİQQAT! Videoda küfür sözler mevcut.
Riana Kulametovanıñ aytqanına köre, anasını alğan mikroavtobus başta Aqmescitke kete edi, amma soñra Eski Qırımğa qaytıp, Oktâbrskaya soqağına Kulametovlarnıñ kirağa bergen evine yol aldı. Mikroavtobus evge yaqınlaşqanda anda tintüv keçirile edi. Ev yanında Rusiye gvardiyasınıñ avtozakı ve Rusiye uquk qoruyıcılarınıñ diger maşinaları tura edi. Soqaqnı yüzlerini qapratqan mahsus hızmet hadimleri sarıp aldı.
Riana ve babası Zekkiy kirmege tırışsa da, olarğa izin berilmedi. 20 daqqa devamında olar Rusiye uquq qoruyıcılarınen qavğalaştı, soñra OMON hadimleri ileri keçip, Kulametovanıñ ömür arqadaşı ve qızını tutıp alğanlar. Uquq qoruyıcılar Zekkiy beynen beraber İnternatsionalnaya soqağında yerleşken evlerine yol aldı. Anda da tintüv ötkerildi.
Şu künü aqşam Rusiye kontrol etken İslâm-Terek rayon mahkemesinde Zekkiy ve Zarema Kulametovlar ve qızları Rianağa qarşı memuriy işlerniñ diñlevleri olıp keçti. Üçüni de «E» Merkezi «Hizb ut-Tahrir» timsallerini içtimaiy ağlarda açıq numayış etkeninde qabaatladı. Riananıñ Qırım.Aqiqat mühbirine bildirgenine köre, onı 2011 ve 2013 seneleri «VKontakte» içtimaiy ağında saqlağan eki video içün mahküm etkenler. Birincisinde Eski Qırımdaki Oraza bayramı merasimleri, ekincisinde Aqmescitteki miting bar edi. Bu videolarda arap urufatlı qara ve beyaz bayraqlar körüne. Mahkeme, olarnı «Hizb ut-Tahrir» bayraqları olaraq tanıp, Riananı «yasaqlanğan teşkilâtnıñ timsallerini açıq numayış etkeni içün» biñ rublege cezaladı.
Kulametova mahkeme qararınen razı degil. Onıñ fikirince, videodaki bayraqlar yasaqlanğan teşkilâtnıñ timsalleri sayılmay. Riana, bu bayraqlarnı «Allahtan ğayrı Tañrı yoqtır, Hazreti Muhammed onıñ Peyğamberidir» yazısı ile qumaç dep saya. Riananıñ anası Zaremağa biñ ruble para cezası tayin etildi. Babası 10 künge nezaret altına alndı. Bundan ğayrı, «politsiyanıñ emirlerine riayet etmegeni içün» oña qarşı daa bir memuriy iş açıldı. Şu sebepten Zekkiy daa 5 kün apis cezası aldı. Umumen 10 kün nezaret altında bulundı, çünki, Rusiye qanunlarına köre, daa sert ceza hafifini qapata.
Marlen Mustafayev davasınıñ daa bir şaatı «Qırım birdemligi» faali bağçasaraylı Osman Belâlov ola. Sentâbrniñ 14-nde mahkeme onı da 5 künge apiske aldı. Madde aynı – «yasaqlanğan teşkilâtnıñ timsallerini açıq numayış etüv». Osmannıñ qardaşı Memet Belâlov oktâbrniñ 11-den berli nezaret altında buluna. FSB, onı «Hizb ut-Tahrir» azası olğanında qabaatlap, «terrorizm» maddesi boyunca cinaiy iş açqan edi.
