Qırım karantinge kete, Rusiye kontrolindeki akimiyetniñ emrinen martnıñ 28-nden itibaren maşina yuvucı, qave ve restoran, bir sıra tükân, lombard, kinoteatr, sport salonı, berberhane ve diger müessiseler qapatılacaq. Qırım musafirhaneleri raatlanğanlarnı iyünniñ 1-ne qadar qabul etmeycek, tek hızmet yolculığında olğanlar oda ayırta bile. Yarımadada olğanlarnı Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde oquñız.
Qırımlılarnı evde qalıp, soqaqqa sebepsiz çıqmamağa çağıralar. Aqyarda, yerli akimiyetniñ malümatına köre, yarımadanıñ diger regionlarınen avtobus yolcu alâqaları toqtatıldı. Bundan ğayrı, Rusiye sıñırcıları qırımlılarnı Herson vilâyetiniñ memuriy sıñırından esas Ukrainağa kirsetmey. Yarımadada koronavirus yuqunçınıñ tarqaluvı sebebinden yarımadada ve onıñ tışında Keriç köprüni qapatmaq çağıruvları seslendirildi.
Martnıñ 30-ı sabasına qadar Qırımda 15 koronavirus hastası qayd etildi. Daa beş hasta Aqyarda qayd etildi. Qırımnıñ Rusiye sağlıq naziriniñ muavini Anton Lâskovskiyniñ bildirgenine köre, soñki malümatqa köre, Qırımda 2873 insan tibbiy közetüv altında buluna, olardan 2801 insan – evde, 62 – hastahanede ve on – observatorlarda.
Qırımdaki Rusiye quvetçileriniñ bildirgenine köre, soñki künde soqaqta körüngen esli-başlı insanğa ev rejimine riayet etmek kerekligine dair 1630 qarar berildi. Martnıñ 29-nda Rusiye Memuriy cinayet kodeksiniñ ana-babalar tarafından balalarğa terbiye berüv qısmında sekiz bozuv olğanını qayd etti.
Yarmalıqlar ve özüni tecrit etüv
Rusiye kontrolindeki Qırım baş naziri Yuriy Gotsanük martnıñ 30-nda operativ ştab toplaşuvında qırımlılarnı «intizam kösterip, ihtiyac olmasa, er angi areket toqtatmasına» çağırdı.
Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov, qırımlılarnı evde qalmalarına çağırmaq içün Qırım şeerlerinde ealini bildirüv sistemalarını qullanmağa teklif etti ve bunı yarımadanıñ şeer memuriyetiniñ yolbaşçılarına buyurdı.
Qırımdaki Rusiye İç işler naziriniñ muavini Aleksandr Smaglin, yarımadada özüni tecrit etüv rejimi bozulğanı içün açılğan ilk cinaiy dava aqqında bildirdi. Politsiyanıñ malümatı Rospotrebnadzordan berildi. Rusiye quvetçileriniñ malümatına köre, Qırımda doquz kişi özüni tecrit etüv rejimini bozdı, dördü memuriy mesüliyetke çekildi.
Özüni tecrit etüv çağıruvlarına baqmadan, memurlar azıq yarmalıqlarını lâğu etmedi. Qırım akimiyeti bu şekilde mal fiyatlarını tüşürmege ümüt ete. Qırımnıñ Rusiye köy hocalığı nazirligi yerli çiftçilerni qomşu Rusiyege mal çıqarılmasını sıñırlamasına çağırdı. Nazir Andrey Rümşin mallar Qırımdan Krasnodar, Rostov ve Stavropolyege kete, dep bildirdi.
Qırımnıñ vatandaşlarnıñ vaziyetini qayd etüv salonları ise bazarertesinden başlap evlilik ya da onı bozuv elektron arizalarını qabul etip başlay. Bu aqta «Kerç FM» Qırım adliye naziriniñ muavini Natalya Peloğa esaslanıp bildire. Qırımlılarğa yerli Pensiya fonduna da uzaqtan muracaat etmege teklif etile.
«Maska, qolçaq, paratsetamol yoq»
Qırımtatar faali Zair Smedlânıñ Qırım.Aqiqatqa tarif etkenine köre, akimiyet qırımlılarnı mümkün olğanı qadar çoq evde qalmağa ve çoq areket etmemege çağıra, amma bütün kütleviy tedbirler lâğu etilmedi, aphaneler ise belli ilâclarğa artqan talapnı al etip olamay.
Aphanelerde qoruv vastalarını almağa çare yoqZair Smedlâ
«Kütleviy tedbirler keçirilgen yerler qapatıldı, amma, diger taraftan, birine çalışmağa yasaq eteler, diger taraftan – Aqmescitte yarmalıqlar keçirile. İnsanlar problemge ciddiy yanaşıp başladı, amma aphanelerde qoruv vastalarını almağa çare yoq. Fiyatlar arttı, em de aphanege kelseñ, ilân asılğan: «Maska, qolçaq, paratsetamol yoq». Bir çoq aphane aynı suallerge cevap bermemek içün böyle ilânlar azırladı», – dep tarif etti o.
Zair Smedlânıñ qayd etkenine köre, Qırımnıñ Rusiye akimiyeti qomşu Rusiyede tasdıqlanğan ilk ihtiyac cedvelinden bayağı farqlı olğan cedvelni tasdıqladı.
Yerli «tac taşıyıcıları» insanlarğa başqa bir şey kerekmey, dep qarar aldıZair Smedlâ
«Anda ilk ihtiyac malları (sıñırlav tedbirleri vaqtında satılmasına izin berilgen – QA), hususan bala malları, sanitar-gigiyenik, yanıcı-yağlayıcı, qurucılıq malzemeleri ve bağça aletleri olsa, Qırımda tek bir qaç mal, bala balları, sanitar-gigiyenik oldı ve benzin ve solâra satışına ruhset berildi. Yerli «tac taşıyıcıları» insanlarğa başqa bir şey kerekmey, dep qarar aldı», – dedi Smedlâ.
Kerçekten de, Kremlde ve Qırımnıñ Rusiye ükümeti tarafından tasdıqlanğan cedveller başta farqlı edi. Rusiye ükümetiniñ martnıñ 27-nde alğan №762 qararı 23 maddeden ibare, amma işğal etilgen Qırımda tasdıqlanğan vesiqanıñ birinci versiyasında 21 madde bar. Daa soñra cedvel uzatıldı: anda maşina parçaları, cenaze aletleri, közlük, tütün malları peyda oldı.
Zair Smedlânıñ Qırım.Aqiqatqa bildirgenine köre, tükânlarda kerek olğan mallar bar, amma bazı mallarnıñ fiyatları bayağı arttı. Hususan – limon, zencefil ve bal: meselâ, Aqmescit bazarında martnıñ 30-nda zencefil fiyatı 3800-den başlap 5000 rublege qadar bar edi.
«Qarabuğday kibi, er kes onı almağa çaptı, soñra – kenef kâğıtı. Tükânlarda çoqusı mallar bar. Bugün zencefilni körmedim», – dedi o.
Zair Smedlânıñ qayd etkenine köre, Rusiye telekanallarında esas mevzulardan biri Rusiyeniñ İtaliyağa koronavirusnen küreşmesi içün köstergen yardımı oldı.
Faqat, onıñ aytqanına köre, seyircilerniñ bir qısmı böyle haberlerge menfiy baqa.
Akimiyet dünya cemaatçılığından baa alacaq ola, amma aslında mında tek menfiy qıymet alaZair Smedlâ
«İnsanlar ayta: «Ne kerek başqalarını qurtarmağa? Endi bizni qurtarmaq kerek». Akimiyet dünya cemaatçılığından baa alacaq ola, amma aslında mında tek menfiy qıymet ala. Yahşı bir tibbiy teminlev olmağanda, imaye vastaları olmağanda, başqasına yardım etmek – cemiyetni tek açuvlandıra», – dep qayd etti Zair Smedlâ.
Onıñ bildirgenine köre, bazı qırımlılarnı azıq mallarınıñ yarımadadan çıqarıluvı açuvlandıra.
«Lâqaytlıq devri bitti»
Keriç köprüniñ qapatıluvına çağırğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Qırım.Aqiqatqa izaat berip, «Qırımnıñ Rusiye işğalci akimiyetiniñ areketleri zıt ola», dep qayd etti. Onıñ aytqanına köre, bir taraftan Rusiye ükümeti iyünniñ 1-ne qadar musafirhanede yer ayırıluvını, bir çoq regionda, hususan işğal etilgen Qırımda vatandaşlarnıñ musafirhane, pansionat ve yaz bala lagerlerinde yerleştirilüvini toqtattı. Çubarovnıñ fikirince, «raatlıq yeri olğan müessiselerge büyük zarar ketirilecek».
İşğalci memleketniñ ükümeti rusiyelilerniñ Qırım ziyaretlerini ekstiltmek içün bir şey yapmayRefat Çubarov
Diger taraftan, Refat Çubarovnıñ aytqanına köre, Rusiyede çetelge çıqış sıñırları qapatıldı, amma vatandaşlarnıñ memleket içinde, hususan işğal etilgen Qırımğa areketi sıñırlanmadı, tek Moskvada belli sıñırlar bar.
«İşğalci memleketniñ ükümeti çetelge barğan ve hasta ola bilgen insanlarnıñ bağlarnı sıñırlamağa tırışa, amma rusiyelilerniñ Qırım ziyaretlerini ekstiltmek içün bir şey yapmay», – dep qayd etti o.
Refat Çubarovnıñ Qırım.Aqiqatqa tarif etkenine köre, Qırımtatar Millliy Meclisi semetdeşlerini pandemiya vaqtında bağlarnı sıñırlamaq kerekligi aqqında haberdar etmek içün mahsus tedbir aldı, çünki, onıñ aytqanına köre, Qırım cemiyetiniñ bir qısmı Rusiyeniñ koronavirus propagandasınıñ tesiri altında qaldı ve olıp keçkenlerniñ büyükligini añlamağan edi.
İnsanlar Qırım bu belâ tışında qalmaycağını añlap başladılarRefat Çubarov
«Daa yaqında vaqtınca işğal etilgen Qırım sakinleri, mından körgenimiz kibi, lâqayt edi, pek qasevetlendik. Muqayt olmaq tevsiyeleri pek semereli olmağanını kördik. Bunıñ sebebi işğalci akimiyetniñ lâqaytlığı da oldı. Şunıñ içün koronavirus daa evel kelgen memleketlerde yaşağan qırımtatarlarğa muracaat ettik, olardan anda ne olğanını añlatmalarını rica ettik. New York, Canada, İtaliyada yaşağan semetdeşlerimiz seslendi. Bundan ğayrı, içtimaiy ağlarda Qırımtatar Milliy Meclisi azalarınıñ video muracaatları tarqatıldı. İnsanlar vaziyetniñ ne qadar ciddiy olğanını añlağanını kördik, olar Qırım bu belâ tışında qalmaycağını añlap başladılar. Qırımnıñ işğalci akimiyet mülkini aytsaq, onıñ lâqaytlıq devri Moskva keleyatqan belâ büyükligini aydınlatmağa başlağan soñ bitti», – dep ayttı Refat Çubarov.
«Qırım aq qorçalayıcı gruppası» martnıñ 30-nda Qırımda COVID-19 pandemiyasınen bağlı vaziyet monitoringi neticelerini aydınlattı. Aq qorçalayıcılar Ukraina ükümetini «tahmin etilmeycek allar içün Qırım ile Ukraina keçiş noqtalarını keçmek içün gumanitar sebepler cedvelini» kirsetmemesine ve işğal etilgen topraqlarnıñ sakinlerini koronavirus şübhesi olsa yapacaqlarını añlatmalarına çağırdı.
«Qırım aq qorçalayıcı gruppası» halqara teşkilâtlarnı Qırımda koronavirus tarqaluvınıñ vaziyetini mümkün olğanı qadar çoq közetmege ve «Qırım işğali, insan aqları ve halqara gumanitar uquq normalarınıñ bozuluvı sebebinden kirsetilgen sanktsiyalarnı lâğu ettirmek içün Rusiyege COVID-19 vaziyetini qullanmasına izin bermemege» çağırdı.
Daa evel 2019-nCoV olaraq belli SARS-CoV-2 koronavirusı Qıtayda keçken yılnıñ soñunda qayd etildi.
O, COVID-19 hastalığınıñ sebebi oldı. Hastalıq yengil keçe bile, bazı insanlarda suvuqlanuv ve gripp alâmetleri, yüksek sıcaq ve öksürüv körüne bile. Bu ölüm sebebi ola bilgen pnevmoniyağa keçmesi mümkün. Hastalarnıñ ekseriyeti tüzele; çoqusı allarda immunitet sisteması zayıf olğan insanlar, hususan qartlar vefat ete.
2020 senesi martnıñ 11-nde Dünya sağlıq teşkilâtı yañı koronavirus sebebinden başlağan hastalıq qırğınlığını pandemiya olaraq tanıdı.
