Aqmescit – Rusiye Federatsiyası Qırımnı zapt etkenine baqmadan, Ukraina yarımadağa vaqtınca işğal etilgen territoriya statusını berip, özüniñ toprağı kibi saya. Keçken afta Yuqarı Şura qırımtatarlarnı tamır halq olaraq tanıdı ve mahsus qararnı qabul etti.
Aynı zamanda Ukrainanıñ bütünligi ve bölünmemesine qol tutqan qırımtatar cemaatçılığı arasında yañı munaqaşalar köterile. Şimdiki alda angi küçke qol tutmaq ve nasıl adımlar yapmaq - bunıñ episi Meclisniñ soñki toplaşuvlarında baqıldı. Neticede, mezkür meseleni keñiş dairede muzakere etmek ve cuma ertesi künü qırımtatar milliy keñeşei - Qurultaynıñ nevbetten tış toplaşuvını keçirmek qararı alındı.
1991-2013 seneleri Meclis reisi olğan Mustafa Cemilev martnıñ 29-nda Qırımğa kelip olmağanı sebebinden, Qurultaynı başqa künge keçirmege teklif etti. Aksi alda, işbu Qurultay milliy keñeşniñ tarihında birinci kere Mustafa Cemilevsiz ötkerilecek.
Milliy areketni ğayrıdan canlandırmaqmı?
Şimdiki vaziyette qırımtatar halqı yuqarıda añılğan yolnen kete bile. Bu ise, Qırım akimiyetinen işbirlik tutmağa red etip, milliy devletçilikni ilân etmek demektir. Keçenlerde, milliy areketni tiklemek ğayelerni teşebbüsçi Nedim Halilov seslendirgen edi. Onıñ fikirince, Rusiye endi ekinci kere qırımtatarlarnıñ Vatanını işğal ete.
Amma, Mecliste bu beyanatlardan vazgeçtiler. Meclisniñ matbuat-hızmeti ise, qırımtatarlarnı temsil etken qurumnıñ mevamı diger olğanını bildirdi.
Bunen beraber, Qurultay vekilleri mezkür fikirler darqağanını qayd eteler. Küreşni de, sovetler devirinde yapılğan yalıñız petitsion kampaniyaları, muracaatlar, mitingler sıfatında körgenlerine baqmadan amma, bu yolnı seçkenlerge qarşı repressiyalar qullanması mümkünliginden saqınlar.
Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâlnıñ fikirince, Rusiyede insan aqları, hususan, söz serbestligi ve toplaşuvlarnıñ ötkerilüvi közge alınsa, bu usuldan eñ faal iştirakçiler zarar köre bileler.
İşbirlik yapmaq, amma nasıl?
Diger yol - Qırımda "rusiye akimiyetinen" işbirlik tutmaqtır. Meclis azalarına "tanılmağan Cumhuriyette" ükümet ve diger organlardan endi vazifeler de teklif tildi. Bu cümleden, Meclis azaları Remzi İlyasov ve Zaur Smirnovğa cumhuriyetniñ parlament ve ükümetinde vazifeler azır olğanı bildirildi.
Remzi İlyasovnıñ aytqanına köre, qırımtatarlarnıñ temsiliy organı izin berse teklifni qabul eter edi. Bunnen beraber, o, ukrain deputatları, işğal etilgen yarımadada hocalıq faaliyeti okkupantlarnen işbirlik kibi sayılması aqqında qararnı ğayrıdan baqılacağına ümüt ete.
Öz nevbetinde Nariman Celâl, qırımtatarlarğa közde tutulğan kvotalar - Meclisniñ evelki talaplardır. Onıñ içün, şimdiki vaqıtta, Meclis, olacaq memurlarnıñ namzetlerni muzakere etecek. Bu sebepten, Meclis "namzetler"iniñ Qırım akimiyetinde, hususan, "Qırım Cumhuriyetiniñ" anayasasını işlep çıqaracaq komissiyalarda çalışmaları müimdir.
"Qırımtatarlarnıñ aqları ve miliy organlarınıñ işinen bağlı temellerni qoymaq - bizim içün müimdir. Şimdiki vaqıtta, bu namzetler etrafında muzakereler alıp barıla. Olar, Meclis, Qurultay azaları olmaq mümkünlermi ya da Meclis akimiyetten asıl da mustaqil olmaq kerekmi", - dedi Nariman Celâl.
Aynı zamanda Qurultay vekilleri, Qırım akimiyetiniñ qırımtatarlağa kerçekten de vazifeler bereceginde şübeler. Böyle taqdirde, ukrain tarafdarı mevamında qattı turmaq mümkün olacaq. Amma, bunıñ içün qırımtatarlar Ukraina akimiyetiniñ yardımını isteyler. Bu cümleden, yerli sakinlerge kerekli subventsiyalarnıñ berilüvi ve ilâhre.
Qurultaynıñ kün tertibine vatandaşlıq seçimi meselesi qoyulacaq.Bu noqtada bir qaç fikir bar – ukrain grajdanlıgıını qaldırmaq, eki devlet grajdanı olmaq ya da rusiye grajdanlığını seçmek.
"Ukraina Qırımnı qaytarmaq imkânını qaçırdı. Biz ise, qalğan şaraitlerni közge almalımız. Bu sebepten, bizim içün eki ciddiy meseleni çezmek kerek. Bu vatandaşlarımıznıñ havfsızlığı ve Qırım tamır halqınıñ aqlarını qorçalamaqtır", - qayd etti Nariman Celâl.
Cemilev: qırımtatarlarğa kendi referendumnı keçirmek kerek
Mecliste çoq yıllar yolbaşçılıq yapqan sabıq reis, Ukraina halq vekili Mustafa Cemilev, Qurultayda yañı referendum aqqında mesele koturile bilecegini bildirdi. Aytqanına köre, qırımtatarlar qanunsız "referendumda" iştirak etmediler, onıñ içün qanun boyunca "özüniñ" referendumını keçirmek mümkünler.
Qurultay azalarınıñ fikirince, Qurultay qararlarına ukrain akimiyeti ve dünya cemaatçılığınıñ nevbetteki areketleri tesir etecek. Tedbirden soñra, Ukraina akimiyeti, halqara teşkilâtları ve dünya cemaatçılığına beyanatlar yollanıla bile.
Qurultay arfesinde qırımtatarlar arasında halqnıñ taqdiri muzakere etile. Yañı şaraitlerde, milliy areketni canlandırmaq, Rusiye tarafdarlarınen çalışmaq, Rusiye Federatsiyası erkânında milliy devletçiligini qurmaq ve ya Ukrainanıñ bütünligini saqlap, rusiyeli ordularınnı çıqarılmasını talap etmek - esas noqtalardır.
Bundan evel ötkerilgen Qurultayda Meclisniñ yañı reisi, erkânı tayin etilgen olsa, ögümizdeki Qurultay da ğayet müim olacaqtır. Çünki, qırımtatarlarnıñ olğan şaraitlerde yañı siyaseti ve areketleri belgilenecek. Em de, milliy lider onda iştirak etmeycek.
Meclisniñ şimdiki reisi Refat Çubarov milliy liderniñ teklifine baqmadan, altınca Qurultaynıñ nevbetten tış sessiyası başqa künge keçirilmeycek. "Başqa künge qaldırılmaycaq, amma bizim künümizde er şey ola bile", - dedi Refat Çubarov.
Onıñ aytqanına köre, sabıq reis yaqında ötkerilmesi mümkün nevbetteki sessiyalarda da iştirak ete bilecek. "Qurultay sessiyaları sıq-sıq ötkerilmesine alışmaq kerek", - qayd etti Meclis reisi.
Aynı zamanda Ukrainanıñ bütünligi ve bölünmemesine qol tutqan qırımtatar cemaatçılığı arasında yañı munaqaşalar köterile. Şimdiki alda angi küçke qol tutmaq ve nasıl adımlar yapmaq - bunıñ episi Meclisniñ soñki toplaşuvlarında baqıldı. Neticede, mezkür meseleni keñiş dairede muzakere etmek ve cuma ertesi künü qırımtatar milliy keñeşei - Qurultaynıñ nevbetten tış toplaşuvını keçirmek qararı alındı.
1991-2013 seneleri Meclis reisi olğan Mustafa Cemilev martnıñ 29-nda Qırımğa kelip olmağanı sebebinden, Qurultaynı başqa künge keçirmege teklif etti. Aksi alda, işbu Qurultay milliy keñeşniñ tarihında birinci kere Mustafa Cemilevsiz ötkerilecek.
Milliy areketni ğayrıdan canlandırmaqmı?
Şimdiki vaziyette qırımtatar halqı yuqarıda añılğan yolnen kete bile. Bu ise, Qırım akimiyetinen işbirlik tutmağa red etip, milliy devletçilikni ilân etmek demektir. Keçenlerde, milliy areketni tiklemek ğayelerni teşebbüsçi Nedim Halilov seslendirgen edi. Onıñ fikirince, Rusiye endi ekinci kere qırımtatarlarnıñ Vatanını işğal ete.
Amma, Mecliste bu beyanatlardan vazgeçtiler. Meclisniñ matbuat-hızmeti ise, qırımtatarlarnı temsil etken qurumnıñ mevamı diger olğanını bildirdi.
Bunen beraber, Qurultay vekilleri mezkür fikirler darqağanını qayd eteler. Küreşni de, sovetler devirinde yapılğan yalıñız petitsion kampaniyaları, muracaatlar, mitingler sıfatında körgenlerine baqmadan amma, bu yolnı seçkenlerge qarşı repressiyalar qullanması mümkünliginden saqınlar.
Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâlnıñ fikirince, Rusiyede insan aqları, hususan, söz serbestligi ve toplaşuvlarnıñ ötkerilüvi közge alınsa, bu usuldan eñ faal iştirakçiler zarar köre bileler.
İşbirlik yapmaq, amma nasıl?
Diger yol - Qırımda "rusiye akimiyetinen" işbirlik tutmaqtır. Meclis azalarına "tanılmağan Cumhuriyette" ükümet ve diger organlardan endi vazifeler de teklif tildi. Bu cümleden, Meclis azaları Remzi İlyasov ve Zaur Smirnovğa cumhuriyetniñ parlament ve ükümetinde vazifeler azır olğanı bildirildi.
Remzi İlyasovnıñ aytqanına köre, qırımtatarlarnıñ temsiliy organı izin berse teklifni qabul eter edi. Bunnen beraber, o, ukrain deputatları, işğal etilgen yarımadada hocalıq faaliyeti okkupantlarnen işbirlik kibi sayılması aqqında qararnı ğayrıdan baqılacağına ümüt ete.
Öz nevbetinde Nariman Celâl, qırımtatarlarğa közde tutulğan kvotalar - Meclisniñ evelki talaplardır. Onıñ içün, şimdiki vaqıtta, Meclis, olacaq memurlarnıñ namzetlerni muzakere etecek. Bu sebepten, Meclis "namzetler"iniñ Qırım akimiyetinde, hususan, "Qırım Cumhuriyetiniñ" anayasasını işlep çıqaracaq komissiyalarda çalışmaları müimdir.
"Qırımtatarlarnıñ aqları ve miliy organlarınıñ işinen bağlı temellerni qoymaq - bizim içün müimdir. Şimdiki vaqıtta, bu namzetler etrafında muzakereler alıp barıla. Olar, Meclis, Qurultay azaları olmaq mümkünlermi ya da Meclis akimiyetten asıl da mustaqil olmaq kerekmi", - dedi Nariman Celâl.
Aynı zamanda Qurultay vekilleri, Qırım akimiyetiniñ qırımtatarlağa kerçekten de vazifeler bereceginde şübeler. Böyle taqdirde, ukrain tarafdarı mevamında qattı turmaq mümkün olacaq. Amma, bunıñ içün qırımtatarlar Ukraina akimiyetiniñ yardımını isteyler. Bu cümleden, yerli sakinlerge kerekli subventsiyalarnıñ berilüvi ve ilâhre.
Qurultaynıñ kün tertibine vatandaşlıq seçimi meselesi qoyulacaq.Bu noqtada bir qaç fikir bar – ukrain grajdanlıgıını qaldırmaq, eki devlet grajdanı olmaq ya da rusiye grajdanlığını seçmek.
"Ukraina Qırımnı qaytarmaq imkânını qaçırdı. Biz ise, qalğan şaraitlerni közge almalımız. Bu sebepten, bizim içün eki ciddiy meseleni çezmek kerek. Bu vatandaşlarımıznıñ havfsızlığı ve Qırım tamır halqınıñ aqlarını qorçalamaqtır", - qayd etti Nariman Celâl.
Cemilev: qırımtatarlarğa kendi referendumnı keçirmek kerek
Mecliste çoq yıllar yolbaşçılıq yapqan sabıq reis, Ukraina halq vekili Mustafa Cemilev, Qurultayda yañı referendum aqqında mesele koturile bilecegini bildirdi. Aytqanına köre, qırımtatarlar qanunsız "referendumda" iştirak etmediler, onıñ içün qanun boyunca "özüniñ" referendumını keçirmek mümkünler.
Qurultay azalarınıñ fikirince, Qurultay qararlarına ukrain akimiyeti ve dünya cemaatçılığınıñ nevbetteki areketleri tesir etecek. Tedbirden soñra, Ukraina akimiyeti, halqara teşkilâtları ve dünya cemaatçılığına beyanatlar yollanıla bile.
Qurultay arfesinde qırımtatarlar arasında halqnıñ taqdiri muzakere etile. Yañı şaraitlerde, milliy areketni canlandırmaq, Rusiye tarafdarlarınen çalışmaq, Rusiye Federatsiyası erkânında milliy devletçiligini qurmaq ve ya Ukrainanıñ bütünligini saqlap, rusiyeli ordularınnı çıqarılmasını talap etmek - esas noqtalardır.
Bundan evel ötkerilgen Qurultayda Meclisniñ yañı reisi, erkânı tayin etilgen olsa, ögümizdeki Qurultay da ğayet müim olacaqtır. Çünki, qırımtatarlarnıñ olğan şaraitlerde yañı siyaseti ve areketleri belgilenecek. Em de, milliy lider onda iştirak etmeycek.
Meclisniñ şimdiki reisi Refat Çubarov milliy liderniñ teklifine baqmadan, altınca Qurultaynıñ nevbetten tış sessiyası başqa künge keçirilmeycek. "Başqa künge qaldırılmaycaq, amma bizim künümizde er şey ola bile", - dedi Refat Çubarov.
Onıñ aytqanına köre, sabıq reis yaqında ötkerilmesi mümkün nevbetteki sessiyalarda da iştirak ete bilecek. "Qurultay sessiyaları sıq-sıq ötkerilmesine alışmaq kerek", - qayd etti Meclis reisi.
