«Doğrusını bilmek qıyın olacaqtır»: Ervin İbragimov hırsızlanğanınıñ beş yılı

Beş yıl evelsi, 2016 senesi mayısnıñ 24-nde, Bağçasarayda Dünya qırımtatar kongressi İcra şurasınıñ azası Ervin İbragimov hırsızlanğan edi. Video nezareti kameralarınıñ qaydlarından belli olğanı kibi, kimligi belli olmağan insanlar İbragimovnı maşinağa mindirip, belli olmağan yerge alıp ketti. O vaqıttan berli onıñ bulunğan yeri aqqında bir şey belli degil.

İbragimovnıñ hırsızlanmasınen bağlı Rusiye tahqiqatı daa 2017 senesi toqtatıldı – bu 2021 senesi aprel ayında Rusiye kontrolindeki Ermeni Bazar şeer mahkemesiniñ «Mustafa Cemilev davasınıñ» oturışuvında belli oldı. Hırsızlanğannıñ soy-sopları ve Ukraina uquq qoruyıcı organları parallel tahqiqat keçire6 lâkin işğal etilgen Qırımğa kirip olamay. Ervin İbragimov – 2014 senesinden berli Qırımda ğayıp olğan 15 qırımlıdan biri ola, bugünge qadar olarnen bağlı bir haber yoq. Ervin İbragimovnıñ davası aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında aytıldı.

Qırım.Aqiqat jurnalistleri Rusiye Tahqiqat komitetine muracaat etip, Ervin İbragimovnıñ dava tahqiqatınıñ ketişatını izaatlamağa rica etti, lâkin bu maqale yazılğanda cevap daa yoq edi. Hırsızlanğannıñ babası Umer İbragimovnıñ Qırım.Aqiqatqa tarif etkenine köre, yarımadada oğlunıñ ğayıp oluv tahqiqatı ile bir ilerilev yoq.

– Bilgenime köre, bugünki künde tahqiqat tedbirleri keçirilmey. Ervinniñ ğayıp olmayıp hırsızlanğanı video kameralarınıñ videolarında bar – em de quvet qurulışları tarafından hırsızlandı. Bunı quvetçilerniñ betine baqıp aytam. Ervin Meclis azası, Dünya qırımtatar kongressiniñ azası edi, Ukraina vaqtında on yıl rayon devlet memuriyetinde çalıştı, şeer şurasınıñ deputatı olaraq saylanğan edi. Rusiye kelgende oña rayon devlet memuriyetinde çalışmağa teklif etildi, amma razı olmadı. Belki, şu sebepten de hırsızlandı. Ervin faal edi, beş yıl keçse de, tanımağan insanlarım menden onı soray. Bir kere aytqan edi: men kibi gençler esas Ukrainağa ketse, siz Qırımda kimnen qalacaqsıñız? İmayesiz qalırsıñız dep. Onı çoq taqip etkenler, endi hırsızlanğan soñ belli oldı.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini İlmi Umerov Ervin İbragimovnıñ hırsızlanmasınen Qırımdaki «paramilitar qurulışlar» bağlıdır, dep ayta.

– «Qırımtatarlığını» köstermek yeterli edi – hırsızlanğanlar arasına qoşulmaq içün bu yeterli edi. 2014 senesi Qırımda yayğara başlağanda böyle şeyler çoq edi. Yaş olğanına baqmadan, Ervin İbragimov milliy areket faali edi, istiqballidir. Birinciden hırsızlanmasına bu sebep oldı, dep tüşünem. Olarğa ne yapqanlar, bir şey belli degil, amma tuvğanları, dostları ve qalğanları qaytmasını bekley. Doğrusını bilmek pek qıyın olacaqtır: er angi tahqiqatta çoq şey birinci areketlernen bağlı, olarnı ise işğalciler yaptı. Bir şeyni belli etmek yerine onı gizlemege tırışqandırlar.

Rusiyeli advokat Nikolay Polozov başqa mahkeme esnasında – Mustafa Cemilevniñ dava mahkemesinde – Ervin İbragimovnıñ hırsızlanmasınen bağlı cinaiy dava toqtatılğanı nasıl belli olğanını añlata.

– Bu davada Ervin mahkemege çağırılacaq şaat edi. Qabaatlayıcı qararda 2014 senesi mayıs 3-nde Ermeni Bazar yaqınlarında memuriy sıñırdaki vaqialardan soñ Ervin sorğuğa çekildi, dep aytıldı, şaatlığı da davada bar edi. Mustafa Cemilevniñ davası mahkemege kelgende, o, Tahqiqat komitetine muracaat etti, ve belli bir vaqıttan soñ dava toqtatıldı, Ervin İbragimov ise yoq, dep cevap berildi. Bu qabaatlayıcılarğa Ervinniñ Mustafa Cemilevniñ davası boyunca ilk tahqiqatta bergen şaatlığını seslendirmege imkân berdi. Rusiye akimiyeti tarafından tamamen tsinik bir yanaşuv: İbragimovnıñ hırsızlanması davasını ve Cemilevge qarşı davanı bir organ baqtı – Qırımdaki Rusiye Tahqiqat komitetiniñ baş Tahqiqat idaresi. Qomşu odalarda oturğan tahqiatçılar böyle rezonanslı davalar aqqında bilmegenlerinden şübhelenem.

Nikolay Polozov emin ki, Ervin İbragimovnıñ hırsızlanmasınen bağlı aqiqat erte ya da keç belli olacaq.

– Rusiye akimiyeti böyle davalarda eñ yahşısı bir şey yapmay, amma tahqiqatta özüni körmekten qorqıp, sıq-sıq bir şeyler gizlemege tırışa. Körgenimiz kibi, Stalin rejiminiñ cinayetlerinen bağlı yañı-yañı şaatlıqlar peyda ola. Eminim, vaqıt keçer, bu areketlerge, bu cinayetlerge kerekli qıymet kesilecek.

2019 senesi iyülniñ 17-nde qırımtatarı Ervin İbragimov 34 yaşını toldurdı. 2016 senesi mayısnıñ 24-nde onı kimligi belli olmağan insanlar hırsızladı.

– 50-den çoq aktsiya oldı, Kyivdeki Rusiye elçihanesi ögünde de. İşğalci taraf olğan Rusiye Federatsiyası Qırımda insanlarnı hırsızlağanında qabaatlı olğan şahıslarnı tapıp mesüliyetke çekmege mecbur ve, ebet, hırsızlanğan insanlarnıñ taqdiri ve sağlıq vaziyetinen bağlı malümatnı soy-soplarına ve cemaatqa bildirmeli. Aktsiyalarımız tek Ervinge degil, hırsızlanğan ve bulunğan yeri aqqında alâ daa bir haber alınamağan daa 15 insanğa bağışlana. Bu ğayretler mında, Ukrainada, cemaatqa Qırım işğali tek memleket suverenitetiniñ bozuluvı, siyasiy mabüsler ve adaletsizlik degil, insan aqlarınıñ pek ciddiy bozuvları olğanını hatırlatmaq içün yapıla.

Denis Savçenko, Ukraina aq qorçalayıcıları Qırımda olğanlarnı halqara ortaqlarınen muzakere ete, dep qayd ete. Umer İbragimov esas Ukrainada siyasiy mabüs ve soy-sopları içün resmiy status olsa, hırsızlanğanlar ve qorantaları içün böyle bir şey yoq, dep ayta. Denis Savçenko da buña qol tuta.

– Bu büyük eksiklik, çünki tek Qırımdaki vaziyet aqqında degil, Donekts ve Lugans vilâyetleriniñ ayrı rayonlarındaki adise-vaqialar aqqında da aytamız. Anda vatandaş ealisiniñ bir çoq vekili hırsızlandı, ve olarnıñ sayısı qat-qat ziyadedir. Teşkilâtımız ortaqlarımıznen beraber Ukrainanıñ hırsızlanğan şahıslarnıñ statusı qanunınıñ qabul etilmesi içün çalışa, bu qanun Ervin İbragimovğa da böyle bir status berir edi. Böylece, Ukraina bu 15 insan insan aqlarınıñ ciddiy bozuluvınıñ qurbanları olğanını kösterir edi. Qırım Muhtar Cumhuriyeti prokuraturasınıñ böyle areketlerge alâqası ola bilgen şahıslarğa qarşı cinaiy dava açması qolaylaşır ve Avropa insan aqları mahkemesinen bağlar daa qolay olur edi.

• Sergey Nujnenko

Ukraina uquq qoruyıcı organları Ervin İbragimovnıñ hırsızlanuvı davasında şübhelilerni tapıp olamadı, – dep ayta Qırım Muhtar Cumhuriyeti prokuraturasınıñ bölük yolbaşçısınıñ muavini Kirill Kopiyka.

– Ervin İbragimovnıñ ğayıp olmasınen bağlı mahkemeden evelki tahqiqatnı idare etemiz. Hırsızlanuv videosı bar, cinaiy tahqiqat malümatına ilâve etildi. Bundan ğayrı, cinayet tafsilâtlarını bilmesi mümkün olğan insanlar sorğuğa çekile, ve cinaiy tahqiqatta qaydlar ve delillerini toplamaq içün tahqiqat tedbirleri keçirile. Cinayet işlegenini isbatlaycaq delil olmağan belli inssanlarğa şübheli olğanı bildirilmegendir.

Kirill Köpiykanıñ aytqanına köre, 2014 senesi Refat Ametovnıñ hırsızlanıp öldürilgeni davasında Ukraina tahqiqatçıları onı hırsızlağan şahıslarnı belgilep, olarğa şübheli olğanlarını bildirip oldı, faqat mahkemeden evelki tahqiqat şübheliler qıdırılğanı içün toqtatıldı.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)