Rusiye defalarca Türkiyeniñ qırımtatar teşkilâtlarınıñ Kremlniñ areketleri ve Rusiyeniñ Ukrainağa tecavuzı ile bağlı bergen menfiy qıymetlendirmeni deñiştirmege tırıştı. Qırımtatar halqınıñ birligini yoq etmek içün Rusiyede bu maqsad ile «qırımtatar semetdeşlerni» qullanıp gibrid aktsiyalardan faydalana.
Bu yılnıñ oktâbr ayında Rusiye TİN imayesi astında çetelde yaşağan rus semetdeşler toplanacaq. Ankaradan Moskvağa kimler ve nege ketirilecek? Bu faaliyetke paranı kim bere? Bu, «Qırım plftforması» sammitinde birleşken dünya toplulığınıñ mevamını deñiştire bilecekmi? Bunı Qırım.Aqiqat mühbiri ögrendi.
Bütün dünya rus semetdeşler kongressi yedinci kere toplaşacaq
Çetelde yaşağan Birinci Bütün dünya rus semetdeşler kongressi 2001 senesi noyabr ayında Moskvada keçirildi. 47 memleketten delegatnı toplağan forumnıñ açıluvında Rusiye prezidenti Vladimir Putin sözge çıqtı. 2006 senesinden başlap, tedbir üç yılda bir kere keçirile. Adetince forumnıñ esas mevzuları çetelde rus tili ve rus medeniyetiniñ mevamlarınıñ pekitilmesi ve çeteldeki rus cemiyetiniñ birleştirilüvidir.
2021 senesi oktâbrniñ 15-16 Moskvada Çetelde yaşağan Yedinci Bütün dünya rus semetdeşler kongressi keçirilecek.
Rusiye TİN-niñ semetdeşler ile iş departamentiniñ müdiri Aleksandr Nuridzeniñ sözlerine köre, tedbir «Deñişe turğan dünyada Rusiye ve semetdeşler» şiarı altında keçirilecek. Yañı koronavirus yuqunçınıñ pandemiyası şaraitinde tayin etilgen sıñırlavlar neticesinde kongress onlayn ve oflayn formatında keçirilecek. Forumda dünyanıñ 100-den ziyade memleketineden 400 delagat iştirak etecek eken.
Qırım akimiyeti «qırımtatar çetel diasporası»nıñ temsilcilerine para bere
Qırımnıñ Rusiye akimiyeti Butün dünya kongressinde qırımtatar çetel diasporası temsilcileriniñ iştiragini temin etmek qararına keldi. 2021 senesi avgustnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiye başı Sergey Aksönov «2021 senesi içün çetelde yaşağan rus semetdeşlerge destek içün Faaliyet planınıñ tasdıq etilmesi aqqında» 1181 nomeralı buyurıqnı imzaladı.
Çetelde yaşağan qırımtatarlarnı Moskvağa ketirmek içün, Qırımnıñ bücetinden resmiy olaraq bir milliondan ziyade rus rublesi ayırıldı. Plannıñ ayrı maddesiniñ yerine ketirilmesi içün Kremldeki Georgiy Muradovnıñ reberlik etken ofis ve Moskvanıñ nezaretinde olğan «Qırım Cumhuriyetiniñ iş ve medeniyet merkezi» mesül olacaq.
Halqara sanktsiyalar altında olğan Georgiy Muradov uzun müddettir çetelden yaşağan rus semetdeşler ile oğraşa. 2011 senesinden başlap ve bugünde-bugün Halqara rus semetdeşler şurasınıñ vasiylik şurasınıñ azasıdır.
2017 senesi Muradov, qırımtatar halqı - şübesiz rus qavmi olğanını ayttı.
«Qırımtatarlarnıñ, Rusiyege qaytqan soñ bir qaç yıl soñra, devletniñ kerçekten olarnı tüşüngenini ve maddiy destek bergenini duydı. Ve elbette ki, Türkiyedeki tatar semetdeşlerimizni de qayğıracaqmız», – dedi Muradov.
Qırımlı siyasetşınas Lenora Dülber bunen razı degil.
«Rus dünyası» qırımtatarlardan destek almadıLenora Dülber
«İşğal etilgen yarımadadaki qırımtatar halqınıñ aqlarına riayet etmesi ile bağlı kerçek vaziyet ve diasporadaki al Rusiye akimetiniñ fikirlerine uyğun kelmey. Rus dünyası qırımtatarlardan destek almadı», dedi o.
Halqara teşkilâtlar ve közeticiler Rusiye akimiyetiniñ ve dünya toplulığınıñ diqqatını qırımtatarlarnıñ basqılarğa oğratılmasına celp ete.
Devlet parasına kimler Moskvağa ketirilecek?
Qırımtatar Milliy Meclis reisi Refat Çubarov dedi ki, Rusiye akimiyeti tedbirge yalıñız Türkiyeden degil, daa Romaniya, Bulğaristandan da temsilcilerni ketirmege tırışacaq ve olarnı «rus semetdeşler - qırımtatarlar» adlandıracaq.
Bu Rusiye biznesi ile bağlı olğan bir qaç adam ve Moskvanıñ desteklegen Türkiyedeki bir-eki cemaat strukturasınıñ lideridirRefat Çubarov
«Aksönovnıñ çetelde yaşağan qırımtatar diasporası temsilcileriniñ Moskvağa ketirilmesi içün ayırğan 1,2 million ruble - 16 bi dollardır. Bu parağa 7-8 adamdan ibaret olğan bir gruppanıñ kelmesini ve paytahtta yaşamasını temin etmek mümkün. Bu tedbirde iştirak eteceklerni siz de yahşı bilesiz. Bu Rusiye biznesi ile bağlı olğan bir qaç adam ve Moskvanıñ desteklegen Türkiyedeki bir-eki cemaat strukturasınıñ lideridir. Olarnıñ arasında Rusiyeniñ Ankaradaki elçiliginiñ iştiragi ile yaratılğan ve özüni qırımtatar medeniy cemiyetleri federatsiyasınıñ ve Qırım inkişaf fondunıñ reberi ve çoqtan berli Rusiyeniñ mahsus hızmetleri ile işbirlik etken Ünver Sel», – dedi Çubarov.
Öz Facebook saifesinde Ünver Sel Rusiye paspotrı olğanını açq köstere.
Ukraina prezidentiniñ Qırım MC-deki daimiy temsilcisiniñ muavini (2006-2007 s.), Ukrainanıñ Horvatiya ve Bösniya ve Gertsegovinadaki fevqulâde ve salâhiyetli elçisi (2010-2017 s.) Oleksandr Levçenkonıñ sözlerine köre, qırımtatarlarnı rus dünyasına ya da Rusiye semetdeşler sırasına kirsetmek mümkün degil.
1783 senesi, soñra 1944 senesi öz topraqlarından quvulğan qırımtatarlarğa tüzelmegen yaralar bergen rus dünyasıdırOleksandr Levçenko
«Eger qırımtatarlar asırlar devamında Türkiyede yaşağan olsalar, demek rus dünyası ile olarnıñ iç bir alâqası yoq. Yaqınlarda ise ketkenlerge kelgende, Türkiyege ne içün ketkenlerini daa ögrenmek kerek. Ğaliba, Qırımda vaziyet yahşı olmağanı sebeptir. Moskva qırımtatarlarnıñ sırasına qarışıqlıq ketirmek istey: sanki mefküre ceetinden bir qaç ceryan bar ve sanki bu alternativ ceryanlar Ukraina mustaqilliginiñ tarafdarları degil. Amma mında bir uyğunsızlıq bar. 1783 senesi, soñra 1944 senesi öz topraqlarından quvulğan qırımtatarlarğa tüzelmegen yaralar bergen rus dünyasıdır. Rusiye vilâyetlerinden bu yerlerge avuştırılğanlar rus dünyasınıñ temsicileridir. Olar qırımtatarlarnıñ evlerini ve mülküni özüne aldı. Qırımtatarlarnıñ ruhunda Rusiyege qarşlıılq, tarihiy öyle oldı. 2021 senesi sentâbrniñ 4-nde Milliy Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâlnıñ ve diger qırımtatarlarnıñ tefqif etilmesi ise Kremlniñ qırımtatarlağa kerçek munasebetini köstere», – dedi Oleksandr Levçenko
Oleksandr Levçenkonıñ fikrince, Qırımnıñ kelecekte işğalden azat etilmesi içün bir platsdarm olacaq Qırım platforması Rusiye tarafından ağırlı bir şekilde qabul etildi, çünki Qırım bu ilk nevbette Avropa telükesiliginiñ meselesidir.
«Qırımtatarlar pek kelişip areket eteler ve Türkiyedeki ve dünyanıñ diger memleketlerindeki qırımtatar diasporası, Rusiyeniñ bu kibi gibrid adamları ve qırımtatar semetdeşler aqqında suniy şekilde fikir yaratma ıtıluvları aqqında haberdar etilmeli», – dedi o.
Refat Çubarov emindir ki, şimdi Kremlniñ Rusiye semetdeşler forumında qırımtatarlarnıñ iştiragini köstermek ıntıluvları Qırım platforması halqara sammitine cevaptır. Aynı zamanda Refeta Çubarov, Rusiye mahsus hızmetleriniñ evelki provokatsiyaları kibi bu da teşebbüs hayırsızlıqqa mahkümdir, dep saya.
«Qırım platforması»
Qırımnı işğalden qurtaruv halqara meydançığı (Qırım platforması) – Ukraina akimiyetiniñ qırımlılarnıñ aqlarını qorçalamaq ve işğal altındaki yarımadanı azat etmek içün Ukraina ve halqara ortaqlarınıñ areketlerini koordinatsiya etmek içün muzakere platformasınen bağlı teşebbüsidir.
2020 senesi sentâbr ayında Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy BM Baş Assambleyasınıñ 75-nci sessiyasında iştirakçi memleketlerni bu platforma qurulmasına qoşulmağa çağırdı.
Daa evel böyle planlarını Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlar meseleleri nazirligi ve Ukraina Tış işler nazirligi aydınlatqanlar. Ukraina Tış işler nazirligi, Donbastaki zıddiyetni çezüv ve Qırımnı işğalden qurtaruv muzakere meydançıqları bir-birinden ayrı olmalı, dep tüşüne.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar bildirgenine köre, Rusiyeni Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platformasında iştirak etmege davet etecekler, amma iştirak etecegine inanmaylar. Bundan evel Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba, Rusiyeni bu meydançıqta körmey, dep ayttı.
2020 senesi oktâbr ayında Poloniya Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platforması çerçivesinde çalışmağa meraqlı, dep bildirdi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bildirgenine köre, Avropa Birliginiñ liderleri Avropa Birliginiñ Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına qoşulmağa azır olğanını ayttı. Resmiy Kyiv Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına Türkiye, Malayziya, Slovakiya, Büyük Britaniya ve diger memleketler qoşulır, dep bekley.
Kreml, Qırım meselesi qapatıldı ve Rusiye onı halqara muzakerelerge almaycaq, dep bir qaç kere bildirgen edi.
