Keriç – Ukrain mahsulatlarnıñ alıp ketirilüvi ile olğan meselelerden sebep, qırımlılar bazarlarğa çıqmağa başladılar. Yerli sakinler ev süti, taze sebze ve meyvalarnı daa çoq satın alalar. Satıcılar eminler: bu al, yalıñız mevsim ve tükânlardaki boş beştahtalarnen degil de, grivnanıñ qullanuvı sıñırlanğanı ile bağlı. Ukrain para birlemi ğayıp etilgeninen, yarımadada satıcılarnıñ faaligi de azlaşır.
Keriçniñ Merkeziy barazarında endi ekinci afta devamında qalabalıq üküm sürmekte. Ayırıca sütten yasalğan mahsulatlarnı satın alalar. İş adamları aytqanı kibi, o bir aftanıñ raatlıq künleri eñ kârlı oldı, çünki bir afta ukrain mahsulatlarnı beklep oturğan müşterilerniñ ümüti kerçekleşmedi. Alışmağanından sebep, tükânlarnıñ boş beştahtaları taaciplendire edi. Şu künleri ev süti, yağı ve irimçik üylege qadar satılıp bite edi. Faqat, evelden, bazarğa kündüz saat üçlerge barsañ da, alış-vayeriş yapmaq mümkün edi. Bu kibi alnı satıcılar yalıñız tükânlardaki boş beştahtalar ile degil de, qırımlılarnıñ grivnanen tezce sağlıqlaşmağa arzularınen añlatalar.
«Er şeyni: süt, sütten yasalğan mahsulatlar, meyva, sebzelerni satın alğan ediler. Malnıñ büyük bir qısımı üylegece satılıp bitti! Çoqusılar beş yüz grivnalıq küpüralarnı uzata ediler!», – dep qayd etti satıcılardan biri.
Amma, keçken aftanıñ raatlıq künleri grivnanıñ yetişmemezligi duyulıp başladı, faqat bazı şeer sakinleri bazar ve tükânlarğa ufaq-tüfek ukrain parasını ketirip, satıcılarnıñ açuvını aça.
Grivna avı
Devletniñ qıtaiy qısımından ale daa mahsulatlarnı alıp ketirgen iş adamları qırımlılar içün bir vaqıtları tuvğan sayılğan ukrain para birlemi avını başladılar. Qırımda daa işletilgen grivnanı, bazarlarda ticaretnen oğraşqanlar ve satılğan mahsulat içün tamam ukrain parasını soraylar.
Bugünki künde Qırımnıñ er yerinde rublelerni grivnğa deñiştirmek mümkün, amma eñ yaqın vaqıtta bunı tek qıtaiy Ukrainada yapmaq mümkün olacaqtır. Ukrainağa baqqanda, Rusiye Federatsiyasında bank ve almaşuv noqtalarda tek dollar ve yevronı almaştırmaq mümkün. Bunıñ isbatını Qırımnıñ er rusiyeli bankına kirip körmek mümkün.
Odessa ya da Hersonnnıñ kötere bazarlarında qırımlı iş adamları adetince saba erte keleler. İyün 1 kününden başlap, mahsulatlarnı satın almaq içün gece-kündüz çalışqan almaşuv noqtalarda rublelerni «tapşırmağa» mecbur olacaqlar. İşte, «İstisalnıñ osallığı», oña pek tez alışmaq ta mümkün, em de ukrain parası rus aqçasına baqqanda daa da elverişlidir.
Er alda, Ukraina mahsulatlarından qırımlı iş adamları vazgeçmeyceklerine oşay. Çoqusıları, Krasnodar ya da Rostov-na Donu şeerlerinde fiyatlar bir buçuq kerege paalı olğanını körip qaldılar.
Alıp ketüviniñ yasağı
Onıñ içün rusiyeliler yarımada tükânlarını, mağaz ve şahsiy hocalıqlarnı toqtamay boşatalar. Qırım agrar siyaseti naziri Nikolay Polüşkin yerli mallarnıñ Rusiyege alıp ketüvi ile yarımadada aşayt mahsulatlarına fiyatlarnıñ artuvını añlattı. Bundan sebep, nazirlik Rusiye ve Ukrainağa mallarnıñ alıp ketüvini yasaqladı. Bu yasaq mayıs 26, bazar ertesi kününden başlap çalışıp başladı. Yasaq esasen, 3-5 dereceli boğday, un, yağ, şeker, qara boğday kürpesi, yımırta, spirt, et ve et mahsularınen bağlı. Bunen beraber, qırımdan süt ve sütten mahsulatlarnı, qolbas ve konservalarnı alıp ketmege yasaqtır.
Aynı zamanda, Qırım meyva ve sebzelerni alıp ketmege mümkün. Buña yerli iş adamları çoqtan yazıqsınıp oturalar. Aytqanlarına köre, bugünde bugün qırımlı agrariylerinden cilekni satın almaq küçtir. Rusiye nomeraları ile çeşit türlü maşinalar: yük maşinaları, yengil maşinalar arabaları ile Seitler rayonı boyunca yürip, er azbarğa kireler ve «soñkisini» alıp keteler. Tatlı yemiş içün yerli iş-adamlarında daa çoq para bereler ve Qafqaz limanına yol alalar.
Keriçli iş adamı Aleksey şikâyet ete: «Biz bir kilo cilek içün 25 grivna bergen olsaq, rusiyeliler 100 ruble berip te bütün mahsulatnı alıp keteler».
Rusiyeliler bildirgenine köre, küneşli künlerniñ sayısı azca olğanı içün Krasnodar vilâyetinde cilek soñcara pişip başlay. Amma, şimdilik bu yemiş etrafında qalabalıq tınçlandı. Parom ile Novorossiyskke qadar deñiz yolunıñ 18 saatını keçirgen soñ, cilekniñ «çırayı» bozula. Em de Rusiyeniñ cenübinde cilekler pişip otura.
Amma bir aydan soñ, Qırımda birinci kiraz, ondan soñ şeftali pişecek. İş adamları baş kütip oturalar: hocalıqlarda rusiyelilersiz de yük maşinalardan uzun nevbetler tizile. Yerli sakinlerge bir şey qalacaqmı ya da yoq – bağçalarnıñ saiplerine bağlı. Qırım meyvalarnı kendi bazarlarında qaldıracaqlar ya da er şeyni Moskva ve Krasnodarğa yollaycaqlar?
Kubanden neni ketireler?
Müşterilerniñ ekseriyeti da bunı qasevvet etip otura. Amma, bazıları yerli mahsulatlarnıñ qıtlığını Kubanden ketirilgen mallar tolduracağında eminler.
«Bir şey degil, kubanlılar ketirirler!» – dep qayd etti Keriç bazarındaki müşterilerden biri.
Elbet, ketirirler, endi ketireler. Şimdilik tek türk soğanı ve türk pomidorları mevcut. Satıcılar bildirgenine köre, bu Krasnodar vilâyetinden ketirilgen birinci sebzeler. Köy hocalıq malları Hersondan ketirilgen olsa, Rusiyedeki sebzeler Türkiyeden ketireler.
Rusiye iş adamları aytqanları kibi: Rusiye Cenübi ealisiniñ ekseriyeti Şimal ve Uzaq Şarqqa para qazanmaq içün aşıqalar, onıñ içün köy hocalığını baqqan adam yoq. Olarnıñ fikirince, çetelden alınıp, uzun zaman devamında saqlanıp qalğan sebze-meyvalarnı satın almaq daa elverişlidir. Qırımlılar ise, Qırım küneşi altında ösip pişken yerli yemiş ve meyvalarnı aşamağa alıştılar. Yerli yemişler bir qaç kün tiri qalıp tursalar bile, lezzeti Türkiye mahsulatından bayağı farqlana.
Qırım bu sene kendi meyvalarnen olacaqmı yoq – bunı yaz kösterir.
