Bağçasaraydaki qadimiy musulman mezarlığınıñ meydanında istiraat yerini yapacaq olalar. Yerli musulmanlar açuvlılar: olar mezarlıqnıñ yerinde qurucılıqnı kemikler üzerine park adlandıralar. Yerli memurlar ise, Bağçasaray sakinleri özleri bu yerniñ abadanlaştırılmasına ses bergenlerini bildireler. Qadimiy mezarlıqnıñ etrafında yüz bergen qavğa aqqında Qırım.Aqiqatnıñ materialında oquñız.
Bu yılnıñ fevral ayında qadimiy Sauskan, daa bir adı Hanlar mezarlığınıñ yerinde qurucılıq teknikası peyda oldı. Bunı körgen qartlar iza almaq içün başta yerli musulman cemiyetiniñ reisine muracaat ettiler. O, bu yerde şeer bağçası qurulacağını bildirdi.
Güya artıq mesele al olunğan, iç bir şey yapmaq mümkün degil ve bu esnasnı toqtatmaq imkânsızdırŞükri Seytumerov
"Güya artıq mesele al olunğan, iç bir şey yapmaq mümkün degil ve bu esnasnı devlet parası celp olunğanı, razılıq vesiqaları alınğanı ve leyhanıñ ekseprt hulâsası olğanı içün toqtatmaq imkânsızdır", - eşitkenlerini dey Bağçasaray sakini Şükri Seytumerov.
Qırımtatarlar teslim olmamaq qararına keldiler ve mektüp yazdılar, onıñ altında 50-den çoq adam imzasını qoydı. Olar mektüpte devam etken topraq işleriniñ ve mezarlıqnıñ qırımtatarlarnıñ dini ve ananelerine zıt kelgen maqsatlar içün qullanmasınıñ toqtatılmasını talap ettiler. Olar bir nushasını Bağçasaraynıñ Rusiye memuriyetine, digerini ise Rusiyeniñ nezaretinde olğan Milliyetlerara munasebeteleri Qırım devlet komitetine yolladılar.
Burulmalı soqaqlarnen: Bağçasaraynıñ eski şeerinde kezinti (fotoresimler)
"Bu umumiy qarardır"
Hansaraynıñ yaqınlarında yerleşken Sauskan Bağçasaraydaki eñ büyük musulman mezarlıqlarından biridir. Bağçasaray sarayınıñ birinci müdiri Üsein Bodaninskiy baş taşlarınıñ üzerindeki bazı hronogrammalarnıñ XVI asırıñ evellerine ait olğanını yazsa da, mezarlıqnıñ Bağçasaraynıñ özüniñ temeli qoyulğan az soñra peyda olğanını istisna etmey. 18 asırnıñ soñunda anda defn etmekni toqtattılar.
Qırımtatarlarnı Qırımdan sürgün etken soñ baştaşlarnı mezarlıqtan çıqardılar ve olarnıñ yerine terekler oturttılar. Daa anda tir ve sport meydançığı qoyuldı. Soñra o yararsız vaziyetke keldi.
Bağçasaraylı Seyar Gafarov, evel yerli bücet ve iş adamları sayesinde mezarlıqnıñ meydanını qoralamağa istegenlerini, amma öyle da yapıp olamağanlarını hatırlay.
Gafarov, alınğan muracaatlardan soñra yerli qırımtatarlarnıñ ükümet temsilcileri ile teşkil etilgen körüşüvniñ iştirakçilerinden biri oldı. Gafarov körüşüvden narazı ketti. "Olar, biz bunı (qurucılıqnı - QA) tabi bir şey kibi qabul etkenimizni istey ediler", - dep aytıp bere o.
Bağçasaraynıñ Rusiye memuriyetinde, tam bu yerniñ abadanlaştırılması keçken yılnıñ baarinde muvafıq reyting ses bermesinden soñ saylanğanını bildireler.
"Umumiy qullanuv yeriniñ abadanlaştırılması çerçivesinde bu yerniñ yarıqlandırıluvı, piyadelerniñ ketiş-keliş zonalarınıñ qaldırım taşçıqlar ile abadanlaştırılması ve töşelmesi, bala ve sport meydançıqlarınıñ tiklenilmesi közde tutula. Meydannıñ yeşertüvi içün işler yapılacaq ve yañı terekler oturtılacaq", - dep yazıla Rusiyeniñ nezaretinde olğan Bağçasaray memuriyetiniñ mektübinde.
"Yuqarı meydan evel olğan alğa ketirilecek. Aşağı meydanğa kelgende yerli sakinler ile beraber umumiy qararğa keldik: bu qadimiy mezarlıqnı ebediyleştirecekmiz, belki de anda dürbe ya da daa bir şey qrurarmız. Bu yer öz lâyıq körüşini alması içün bütün tireme divarlarını deñiştirirmiz", - dedp memuriyetniñ başı Dmitriy Skoblikov "Millet" telekanalına.
"Eger er angi ceset ya da baştaş tapılsa, biz elbette ki, şeer reberligine malümat berecekmiz ve işni soñraki koçürme ya da mahkemege qadar toqtatacaqmız", - dedi Crimean Tatars portalına OOO "Stroyprogress" baş müendisi Sergey Fartukov.
Bu mantıqqa zıt kelgen bir şey: kemikler üzerinde istiraat parkıŞükri Seytumerov
Şükri Seytumerov yerli sakinler arasında rey berüv aqqında bilmegeni aqqında aytıp bere. Amma yerli memurlar bu yerde qadimiy mezarlıq olğanını çoqtan bilgenlerini qayd ete.
"Bu mantıqqa zıt kelgen bir şey: kemikler üzerinde istiraat parkı, aqılğa sığmağan şey", - dey o.
Başqa variantlar
Şükri Seytumerov qadimiy mezarlıqnıñ yerindeki şeer bağçasına qarşı olmasınıñ üç sebebini ayttı.
Bu bizim em diniy, em milliy adetlerimizni bozaŞükri Seytumerov
"Birincide, bu bizim keçmişimizdir. Ekincide, bu bizim em diniy, em milliy adetlerimizni boza. Niayet, Hansaray UNESCO cvedvellerinde lâyıq yer tutu bilecek medeniy emiyetke malik obyekt kibi qabul etilgenini hayıtrlayıq. Şunıñ içün Hansaraynıñ mümkün qadar öz etrafında tarihiy müitini saqlap qalması müimdir. Bu mezarlıq ise şu tarihiy müitniñ elementlerinden biridir", - dep añlata o.
Öz nevbetinde, Bağçasaray memuriyetinde, "bu yerniñ hatıra obyekti kibi qabul etilmesine tesir etmeycegini, aynı zamanda bu yerniñ abadanlaştırıluvı öse yatqan nesilniñ diqqatını bu yerniñ tarihiy keçmişine celp etecegini" bildireler.
Keçmişi olmağannıñ ne şimdimi, ne de kelecegi barİlmi Ümerov
"Bağçasaray içün bu "boş topraqlarnıñ" qıymeti ve cazibesi bar, daa yahşısı, ğayrıdan tiklengen qadimiy, tarihiy emiyetke malik olğan hanlar mezaqlıqları. Bu yerlerde zemaneviy park ve şeer bağçalarınıñ yapılması cinayettir. Keçmişi olmağannıñ ne şimdimi, ne de kelecegi bar", - dep ayta Milily Meclis reisinin muavini İlmiy Ümerov.
Onıñ fikrince, şimdiki boş yerde şeer bağçasını qurmaqnıñ keregi yoq, bunıñ yerine ise mezarlıqnı ğayrıdan tiklemek kerek. Onıñ bildirgenine köre, Hansarayda saqlanıp qalğan baştaşlar arasında bu mezarlıqtan da baştaşlar bar.
Şükri Appazovnıñ aytıp bergeni kibi, 10-15 yıl evelsi Hansaray mezarlığınıñ yaqınlarında yaşağan soyları azbarda saqlanğan qadimiy baştaşlarnı oña köstergenler. Ve o zaman Seytumer özü olarnı Hansaraynıñ meydanına alıp ketken edi.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3f6698iwwkivl.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Bağçasaraydaki Han sarayı
Bağçasaraydaki Hanlar sarayı – qırımtatarlarnıñ tarihınen bağlı eñ meşur müzey, Qırım hanları Geraylarnıñ yaz rezidentsiyasıdır. Müzey kompleksinde saray, garem, hanlar mezarlığı ve cami bar. O, UNESCO dünya mirasınıñ cedveline kirsetilecek namzetler sırasında mevcut.
2016 senesi iyül ayında Qırımnıñ Rusiye medeniy mirasnı qoruv devlet komiteti, Han sarayınıñ «restavratsiya» işlerini keliştirdi. Akimiyet bunı «qazağa qarşı işler» dep adlandırdı.
Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ milletlerara munasebetler ve sürgün etilgen vatandaşlarnıñ işleri komitetiniñ sabıq reisi, qırımlı faal Edem Dudakovnıñ bildirgenine köre, «rekonstruktsiya» vaqtında Hanlar sarayınıñ tahta tosunları yoq etildi: bir qısmı pıçıldı, diger alıp ketirildi. Bundan ğayrı, Dudakovnıñ malümatına köre, restavratsiya işlerini yapqan tış hızmetçi şirket eski kiramet yerine ispan üslübindekini qoymağa planlaştıra.
Kyiv, Rusiye akimiyetiniñ Hanlar sarayında keçirgen «restavratsiyanı» çoq tenqit etken edi. Ukraina medeniyet nazirligi bu işler sebebinden Hanlar sarayınıñ baş korpusı yoq etile bile, dep bildire.
