Özüni izolâtsiya etüv dünya boyunca millionlarnen insannı işsiz qaldırdı. Maddiy problemleri olmasa da, dört divar arasında qaluv maneviy ceetten tesir ete. Birileri göñülli ola, digerleri video derslerini yapa, başqaları ise bir eglence qıdıra. Özüni izolâtsiya etüv vaqtında yaşayışnı faydanen çeşitlemdirmek ve stressni eksiltmek içün ne yapmalı – Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.
Aqmescitli urba dizayneri Elmira Üseinova karantin vaqtında urba yerine qırımlılar içün bedava maska tikmege istedi. Qırım.Aqiqatqa tarif etkenine köre, endi biñlernen maska tikti.
– İnsanlarğa qayğıruvnı köstermege istedim, bu qıyın vaqıtta insanlarnı diqqatsız qaldırmaq istemedim – em tuvğanlarımnı, em de tanış olmağanlarnı. Boş vaqtım bar, onı faydanen keçirmege istedim. Doğru oldı: çoq teşekkür alamız, pek memnünmiz. Bir özüm tikmege başlağan edim, amma üçünci künü istegenler çoq olğanı içün evdekilerni celp etmege mecbur oldım – qızım ve ömür arqadaşımnıñ qız qardaşı yardım eteler. Bir konveyer yaptıq, ve beraber bayağı çoq maska tiktik. Tez yapmağa tırıştılar, keyfiyetli olmadı, ve tüzetmege mecbur edim. «Ne kerek, bedava da» deyler. Men ise bedava olsa da, yahşı yapmaq kerek, dep israr etem. Özüm balalığımdan berli tikem: bir maskağa bir 10 daqqa kete. İlk eki afta künde 10-12 saat çalıştıq, amma maskalarnı dağıtmaq pek güzel.
Elmira Üseinovanıñ aytqanına köre, başta tek öz rayonını maskalarnen temin etmege istedi, amma Aqmescitniñ çeşit köşelerinden insanlar yardım istedi, ve işni arttırmağa kerek oldı.
«Ateş» oyun ansambliniñ reberi Midat Halilov karantin vaqtında istegen er kes içün online derslerini çıqara.
– Doğrusını aytqanda, eski arzum edi – video derslerini yapmağa istedim, şimdi vaqıt bar. İnternette zemaneviy, soqaq ve kavkaz oyunları videoları bar, qırımtatar oyunlarınen bağlı bir şey yoq. Oynamağa istegen çoq insan bar, amma dersimizge ya da başqa bir tögerekke barmağa imkân yoq. Şimdi insanlarnıñ video derslerimiz boyunca oynamağa vaqtı bar. Öz qıyınlıqları bar: salonda er bir talebeni körem, yanına barıp tüzetmege tırışam – mında ise añladılarmı-yoqmı tek tahmin ete bilem. Balalarını çıqarıp, maña video yollağan ana-babalar bar – baqam, izaatlayım, ne tüzetilecegini aytam. Oyun vaqtında insannıñ quvanç gormonları peyda ola, ve bundan soñ o daa sağlam ola ve daa çoq quvana. Özüni izolâtsiya etüv rejimi vaqtında bu yetmey.
Canli Radio online radiostantsiyasınıñ qurucısı Naciye Femi soñki vaqıtları diñleyiciler tasil yayınlarına meraqlı, dep qayd ete.
– Soñki yılları zaten uzaqtan çalıştım, şimdiki vaziyet menim içün şaşırtıcı ola, dep aytıp olamayım. Şimdi Instagram vastasınen canlı yayın yapamız, ve bu pek sıcaq körüşüvler. Er şey spikerlerime bağlı – yıllarnen yapqan işimde olarnen şahsiy bağım bar. Amma, elbette, insannıñ qarşısında oturıp, közleriniñ içine baqqan kibi energiya deñişüvi yoq. Keyfini, cevaplarını köresiñ, subetni tüzete bilesiñ. Bunı online yapmağa pek qıyın, tehnik zorluqlar da qasevetlendire: yayın lâğu etilse, bu pek açuvlandıra, ebet. Bir yıl evelsi, karantinden evel, tasil leyhasını başlatqanımız yahşı oldı – o, Qırımnıñ medeniy ve tarihiy mirası aqqında ikâye ete. Alâ daa özümizni yahşı bilmeymiz, ve insanlarnıñ baqqanlarına esaslanıp, meraqlı olğan şeylerni köremiz.
Naciye Femi ileride radio Qırım aqqında zemaneviy ve qolay lektsiyalarınen açıq online universitetni yapar, dep ümüt ete.
Vodânoy Odesa muzıkalı komediâ akademik teatriniñ reklama ve cemaatçılıq ile bağ bölüginiñ reberi Tatyana Orel qırımlılarnı online temaşağa dave ete.
– Tek spektakllerimiz online degil, tam bir online teatrimiz bar. İnsanlar belli bir vaqıtta qorantasınen toplaşıp, muzıkalı sanat eserinen keyf çata bile. Bu operetta, müzikl, rok-opera. Spektakl belli bir vaqıtta keçirile, bütün teatr hususiyetlerine riayet etemiz, insanlar ise teatrge baruv medeniyetini unutmay. Qayd etmeli ki, qaydlarımıznı yayınlaymız, seyircilernen beraber olarnı oyuncılar da baqa. İnsanlar ABD, Baltik devletleri, diger memleketlerden yaza – bazı vaqıtları sözleri ağlata. Karantin areketlerimizni sıñırladı, amma, diger taraftan, imkânlarnıñ sıñırlarını kenişletti. Ayatımızda daa evel olmağan imkânlar peyda oldı. Şunıñ içün muğaymağa kerekmey, depressiya üzviyetni zayıflata. Teatr seyircilerge quvanç bağışlamağa azır.
Qoranta psihologı, geştalt-terapevt Svitlana Panina devamlı izolâtsiya insanlarğa nasıl tesir eteceginen bağlı fikir yürsete.
– Doğğanımızdan başlap canlı bağlarğa alıştıq. İnsannıñ qımı, imaları, turuşı bizim içün müimdir. Sözlerden malümatnıñ tek 15%-ını alamız, qalğanı – verbal degildir. Şimdi bazıları online bağlarğa tez alıştı, amma bazılarına qoşma ses, qoşma ima yetmey ve bu añlamağa keder ete. Sıñırlavlar yavaş-yavaş lâğu etilip başlağanda ve eski rejimge qaytqan vaqtımızda keri alışuv esnası bazılarında bir-eki afta olur, daa telâşlı insanlarda ise bir ay devam ete bile. Şimdi haberler bizge basqı yapa – telâş doğurmaq içün yapıla, kederli muzıkanen beraber berile. Duyğu ceetinden ağır videolarnı baqmamağa tırışıñız. Malümatnı saylamaq bu bir, onıñ menbalarını sert bir şekilde baqmaq kerek. İçtimaiy ağlarda telâş çıqarğan insanlarnen dostlaşmañız.
Svitlana Panina künde eñ çoq eki kere haber oqumağa tevsiye ete, fakt bergen ve oquyıcı ve seyircilerniñ duyğularınen oynamağan resmiy menbalardan malümat almağa tevsiye ete. Psiholognıñ fikirince, karantin vaqtında informatsion gigiyena da pek müim.
Daa evel 2019-nCoV olaraq belli SARS-CoV-2 koronavirusı Qıtayda keçken yılnıñ soñunda qayd etildi.
O, COVID-19 hastalığınıñ sebebi oldı. Hastalıq yengil keçe bile, bazı insanlarda suvuqlanuv ve gripp alâmetleri, yüksek sıcaq ve öksürüv körüne bile. Bu ölüm sebebi ola bilgen pnevmoniyağa keçmesi mümkün. Hastalarnıñ ekseriyeti tüzele; çoqusı allarda immunitet sisteması zayıf olğan insanlar, hususan qartlar vefat ete.
2020 senesi martnıñ 11-nde Dünya sağlıq teşkilâtı yañı koronavirus sebebinden başlağan hastalıq qırğınlığını pandemiya olaraq tanıdı.
