Aqmescitte ve civarındaki köylerde aprelniñ 30-nda saba Rusiye quvetçileri qırımtatar faalleri Rolan Osmanov ve Dilâver Bekirovğa Çoyunçı (Urojaynoye) ve Beki Eli (Jivopisnoye) köyünde ve Aqmescitte yaşağan oğlu Ruslan Bekirovnıñ evlerine keldi.
Quvetçiler resmiy bir beyanat daa aydınlatmadı. Qırım ilhaqından soñ Rusiye akimiyeti mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtı ile alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan musulmanlarnıñ evlerinde tintüv keçirip başladı. Aq qorçalayıcılarnıñ fikirince, bu şekilde quvetçiler olarnen razı olmağanlarnı qorquza.
Qırımtatar faali Rolan Osmanov aprelniñ 30-nda olıp keçkenlerni Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında tarif etti.
Sekiz insan kirdi: maskalı, avtomatlı, kamuflâj urbada
– Saba saat 6-larda quvetçiler evime sürip kirdi – şahsiy evimiz bar, soqaq qapusını açqanlar, qapunı ise qapatmağa unuttım. Belki, sekiz insan kirdi: maskalı, avtomatlı, kamuflâj urbada. Mahkeme qararını oquğanlar, narkotik qıdıra ekenler. Anda baqıp çıquv ya da teşkerüv olacaq, dep aytıla edi, amma tam bir tintüv keçirildi. Qaba yanaşmadılar, bir şey tapmaq içün degil, meni Qırımda faal olmaqtan vazgeçmege mecbur etmek içün kelgenleri añlaşıla edi. Soñki 23 qırımtatarı tutulğanda bu adiselerni faal sürette yayınlağan edi, mesele bu, dep tüşünem. Bir şey tapmadılar, meni tutmadılar.
Qırımtatar milliy areketiniñ faali Nariman Celâl Rolan Salimovnıñ evine ilk kelgenlerden biri oldı ve öz fikirlerini paylaşa.
Hadimlernen tolu mikroavtobus keldi, tahqiqatçı ve urbada, avtomatları olğan mahsus bölük vekillerinen avtozak bar edi
– Bu baqıp çıquv ya da tintüvlerniñ nasıl tasnif etilgeni müim degil, çünki adiy bir tintüv kibi keçe edi. Hadimlernen tolu mikroavtobus keldi, tahqiqatçı ve urbada, avtomatları olğan mahsus bölük vekillerinen avtozak bar edi. Rolannıñ evine keldim, videoda körüngeni kibi, bu insanlar betlerini qapatıp azbarda dolaşa – yani bir şey gizliden qoya, bir şey köre bile. Bu sefer tapmasalar, kelecek sefer taparlar. Soñra insanlar toplaşıp başladı, ekinci adreske, Dilâver Bekirovğa barıp oldıq, ve bu eki tintüvden soñ oğlu Ruslannıñ evinde tintüv keçirilgenini bildik. Hadimler qapunı qaqmayıp, insanlarnı uyatmayıp, içeri kirdi – garajqa kirdi, anda, politsiyanıñ fikirince, kelişmegen kâğıtlarnı tapqanlar.
Nariman Celâl evlerinde tintüv keçirilgen insanlarnıñ narkotik, silâ ya da başqa cinaiy faaliyetke alâqası yoq, dep ayta.
Akimiyet razı olmağanlarnı qabul etmey. Şu sebepten bizi közetkenlerini daa bir kere köremiz
– Bu vaziyette siyasiy baqışları olğan faaller cemaat faaliyetinen oğraşmağa, taqip etilgenlerge qoltutmağa, mahkemelerni ziyaret etmege, çeşit aktsiyalarda iştirak etmege tırışa. Amma Qırımda Rusiye qanunlarına zıt kelmegen areketler içün bile… Mayısnıñ 1-nde Rusiyede olğanlar (Rusiye faalleriniñ tutuluvı – QA) bunı isbatladı: akimiyet razı olmağanlarnı qabul etmey. Şu sebepten bizi közetkenlerini daa bir kere köremiz, bizni taqip eteler, insanlarnı qorquzalar, bir de bir areketlerden vazgeçmesini isteyler ve ilâhre. Akimiyetni eñ çoq açuvlandırğan şey sentâbr ayında keçirilecek yerli saylavlar ola, ve milliy areket faalleri iştirak etmemege çağıra. Bu kerginlik artacaq, dep tüşünem, bunıñ kibi şeyler devam etecek.
Qırımlı uquqçı ve aq qorçalayıcı Lenura Yengulatova tintüv ve teşkerüv (baqıp çıquv) arasındaki farqnı añlata.
Tintüv – mecburiy tedbir, teşkerüv razılıq talap ete
– Operativ-qıdıruv faaliyet federal qanunında uquq qoruyıcı organlarınıñ teşkerüv çerçivesinde meskenni ziyaret etmek aqqı bar. Olar 15-ke qadar operativ-qıdıruv tedbirini, şu cümleden mesken teşkerüvini keçire bile. Amma tintüv tek açılğan cinaiy dava çerçivesinde yapıla bile. Tintüv tahqiqatçı ya da mahkeme qararı esasında keçirile, ev saibi bir de bir binanı açmasa, onı aça bileler. Nesne, vesiqalar çekip alına, protokol tizile, anda tapılğan şeylerniñ yeri, olarnıñ sayısı ve ilâhre qayd etile. Mesken teşkerüvi vatandaşlarnı zorlamayıp keçirilmeli, olarnıñ razılığı olmalı. Tintüv – mecburiy tedbir, teşkerüv razılıq talap ete.
Lenura Yengulatovanıñ qayd etkenine köre, teşkerüv keçirilgende tintüv keçirilmesi yasaqlana.
Saipniñ razılığı olmasa, evdeki nesnelerni tek uzaqtan baqmaq mümkün
– Nesne ve vesiqalarnı qıdırmağa ve almağa yasaq etile. Saipniñ razılığı olmasa, evdeki nesnelerni tek uzaqtan baqmaq mümkün, dolap, iş masaları içinde, açıq olsalar bile, vesiqalarnı qıdırmağa olmay. Teşkerüv yalıñız kündüz keçirilmeli, yerli saatnen saba saat 6-dan aqşam saat 10-ğa qadar, mütehassıslar ve şaatlar olmalı. Teşkerüv keçirgen insanlar iş şeadetnamelerini köstermeli. Teşkerüv vaqtında mal-mülk çekip alınsa, protokol tizile. Amma Qırımda ve Rusiyede, ne yazıq ki, teşkerüv tintüvge oşap kete.
Lenura Yengulatova yaqınlarına ve aq qorçalayıcılarğa telefon etmek aqqına riayet etilmesini talap etmege, quvetçilerniñ qanunsız areketlerini protokolda qayd etmege, özüni tanıtmasalar ve vesiqalarını köstermeseler, acele sürette politsiyağa telefon etip, evge kimligi belli olmağan insanlar sürip kirgenini bildirmege tevsiye ete.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Sergey Gromenko, Qırım tarihçısı, Qırım.Aqiqat közeticisi
