Noyabrniñ 18-nde Türkiye ve Rusiye prezidentleri Recep Tayyip Erdoğan ve Vladimir Putin Türkiyede «gaz habınıñ» quruluv meselesini muzakere ettiler – yani «Şimaliy aqım» toqtatılğan soñ Avropa memleketleriniñ Rusiye gazını alacaq qoşma gaz borusı.
Közeticiler buña Rusiyede bile sarkastik bir şekilde baqa.
Birinciden, şimdilik bu qadar ambitsioz bir leyhağa yatırımcılar qaydan alınacaq añlaşılmay – eñ azından şimdi, Rusiye ğarbiy sanktsiyalar altında qalğan vaqıtta.
Ekinciden, AB memleketleri Moskvadan energetik ceetten qurtulmaq içün ğayret köstergende Rusiye gazını kim alacaq belli degil.
Faqat Recep Erdoğan Vladimir Putinniñ bu teklifine seslenmese edi, Erdoğan olmaz edi. Çünki «gaz habını» muzakere etmege azır olğanı Türkiye prezidentine semetdeşlerine Türkiye tezden «bütün Avropanı qızdıracaq» ve baş tranzit memleketi olacaq degen ğayeni taqdim etmege imkân bere. Em de Moskva ile munasebetlerde balans tutmağa imkân bar.
Putin ve Erdoğannıñ daa bir subeti arfesinde belli olğanına köre, Rusiye bürtük añlaşmasınıñ uzatılmasına razı oldı. Bu qarar er kes içün elverişli ola. Zahireni ihrac etip, bücet içün kâr qazanmağa imkânı olğan Ukrayına içün. Açlıqnıñ ögüni almağa tırışqan «global cenüp» içün. Migratsion buhranğa yol bermemege tırışqan Ğarp memleketleri içün. Rusiye içün añlaşma elverişlimi?
Epimiz añlaymız, Putin em global açlıq, em migratsion buhran olsun ister edi. Peterburg iqtisadiyat forumında propagandacı Margarita Simonyan Putinniñ yanında qıçırdı: «Bütün ümütlerimiz açlıqta!».
Faqat Putin açlıq içün cevap bermege istemey. Ve Erdoğan onıñ isteksizligini pek yahşı qullana. Ve «gaz habı» munaqaşalarını devam ettire. Ve Rusiye biznesine yardım ete. Bu episi Rusiye prezidentini Türkiye zenaatdaşınıñ isteklerine emiyet bermege mecbur ete. Belki, bu sebepten «zahire añlaşması» cenkniñ doquz ayı içinde tizilgen yekâne vesiqa ola.
Erdoğannıñ rolüne iddiası olğanlar körünmey
Diger taraftan, Erdoğan prezident Volodımır Zelenskıynen samimiy munasebette buluna.
Türkiyeniñ «Bayraktarları» ilk cenk aftalarınıñ efsaneleri oldı, Baykar şirketi ise Ukrayınada zavod quruluvı aqqında ayta. Türkiye Qırım meselesinde Ukrayına tarafını tuta, Erdoğannıñ ise qırımtatar halqınıñ liderlerinen ayrı munasebeti bar. Ve Rusiye buña razı olmağa mecbur, çünki Putin içün Erdoğan ile bağları tek siyasetniñ degil, biznesniñ de müim bir parçası ola. Hususan Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük ücümi ve yañı ğarbiy sanktsiyalar kirsetilgen soñ.
Bu episi Erdoğannıñ siyasiy rolüni bu cenkte hususiy yapa. Şimdilik Moskva ve Kyiv arasında yekâne kerçek aracı o ola. Belki, bu aracınıñ areketlerini em Kyiv, em Moskva begenmez – em de Erdoğan menfaatlarını qoruğan ve cenkni bitirmekten çoq 2023 senesiniñ saylavlarından soñ Türkiyede akimiyette qalmaqnı tüşüngen vaziyette.
Lâkin bugünde-bugün Ukrayınağa qoltutıp, Rusiyeni qoruğan Lvivde Zelenskıynen, Soçide ise Putinnen körüşken başqa kim bar – aynı vaqıtta Biden, Şolts ve Makronnen şahsiy mesleatlar keçire. Şimdilik Erdoğannıñ rolüne iddiası olğanlar yoq.
Vitaliy Portnikov, kyivli jurnalist, Azatlıq Radiosı ve Qırım.Aqiqat müellifi
Maqaleniñ aslı Azatlıq Radiosınıñ saytında
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
MALÜMAT: Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Aprelniñ başında Moskva Ukrayına şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayına akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayınağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.