Cenk propagandası ve balalar: Rusiyege Qırımda bu nege kerek ve aq qorçalayıcılar buña ne içün arbiy cinayet dep ayta

2014 senesinden başlap Rusiye işğal etilgen Qırımda 25 biñ insannı askerlikke çağırdı ve 11 askerlikke aluv kampaniyasını keçirdi. Bu aqta Ukraina Tış işler nazirligi bildirdi. Onıñ qayd etkenine köre, Rusiye «böyle bozuvlarnı toqtatmalı ve işğalci devletniñ vazifelerini şartsız yerine ketirmeli». Moskva bu talaplarnı adet üzre red ete.

Ukraina Rusiyege qarşı dava çerçivesinde Halqara cinaiy mahkemeniñ Prokuror ofisine Qırımdaki balalarnıñ askeriyleştirilüvine dair daa bir haber yolladı. Ukraina aq qorçalayıcıları mevzunen bağlı matbuat konferentsiyasında laf em genç qırımlılarnı Rusiye ordusında askerlik yapmalarına zorlav, em yarımadanıñ mektep ve mektepten tış müessiselerinde bu askerlikniñ çeşit propaganda şekilleri aqqında kete, dep añlattı. Bu, Rusiyeniñ vaqtınca işğal etilgen Qırımğa arbiy-vatanperverlik terbiyesiniñ programmalarını cayratmaqnen bağlıdır. Bu meseleniñ çeşit sıñırları aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında aytıldı.

Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokurorı İgor Ponoçovnıy Kyivdeki matbuat konferentsiyasında Qırımda Rusiye bozuvları aqqında aytılğanda Ukraina tarafı halqara qurulışnen ne içün işbirligi yapmaq kerek, dep añlattı:

«İlk evelâ maqsad şu ki, Halqara cinaiy mahkemeniñ Prokuror ofisi ve bu qurulış yardımınen arbiy cinayetçilerniñ cinaiy taqibine irişmek. Milliy qanunlar bizge bu davalarnı tahqiq etmegen ve mahkemelerge yollamağa imkân bere, bu insanlarnı mesüliyetke çekmege de izin bere, amma vaqtınca işğal etilgen topraqlarğa barıp olamaymız ve işğalci devlet olğan Rusiye Federatsiyasınen işbirligi yapmaymız. Qayd etip tahqiq ete bilemiz, amma qabaatlılarnı mesüliyetke çekip olamamız. Şunıñ içün Halqara cinaiy mahkemeniñ Prokuror ofisine malümat yollaymız. Bu endi doquzıncı haber oldı. Ümüt etemiz ki, olar malümatnı ilk ögrenüv içün sebep olur ve Halqara cinaiy mahkemeniñ Prokuror ofisi, niayet, resmiy tahqiqatqa keçer».

İgor Ponoçovnıy, Ukraina tarafınıñ fikirince, işğal altındaki Qırımda çağına yetmegenler arasında Rusiye ordusında askerlik propagandası ve askerlikke çağıruvdan mesüliyetli olğan şahıslarnı qayd etti:

«Rusiye prezidenti, mudafaa naziri, Baş ştab yolbaşçısı, yerli arbiy komissarlardan ğayrı, Rusiye ükümetiniñ başı da mesüliyet taşıy, o, yarımadanıñ «integratsiyasında» umumiy sürette iştirak etmekten ğayrı, askerlikke çağıruvda ve qırımlı balalar arasında askeriyleştirüv propagandasında iştirak ete. 2014-2015 seneleri Rusiye ükümeti Aqyarda prezident kadet oquv yurtunı qurmağa qarar bergen ve 2016-2020 seneleri içün vatandaşlarnıñ vatanperver terbiyesiniñ devlet programmasını tasdıqlağan edi. Bu yarımadada sahte Qırım cumhuriyeti yolbaşçısı ve Aqyar valisiniñ qararlarınen yerine ketirildi. İşğalci akimiyet, Rusiye Silâlı quvetlerinde askerlik yapmağa istemegenlerni memuriy ya da cinaiy mesüliyet bekley, dep qorquza».

Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ halqara gumanitar uquq adliyecisi Bogdan Melnikoviç halqara qurulışlar Rusiyeniñ Qırımda yapqanlarını ne içün arbiy cinayet dep tanıması mümkün olğanını Qırım.Aqiqatqa tarif etti.

– Halqara uquqqa köre, Qırım ve Aqyar – işğal etilgen topraqlar, Rusiye istegen vesiqalarnı bere bile, amma olar ne anda yaşağanlarnıñ, ne de topraqlarnıñ statusını deñiştirmey. Cenk vaqtında ealini qoruv Jeneva şartnamesinde işğal etken devlet işğal etilgen topraqnıñ ealisini öz Silâlı quvetlerine zorlap çağırıp olamay, dep aytıla. Demek ki, Rusiye askerlikke çağırıp, halqara uquq vazifelerini boza – yani vatandaş cinaiy taqip telükesi bar olğanından ondan vazgeçip olamay. Böyle areketler Halqara cinaiy mahkemeniñ Roma nizamnamesine köre arbiy cinayet ola. Şimdi prokuror dava içün kerek olğan bütün malümatnı toplay.

Bogdan Melnikoviç, bu bozuvlardan mesüliyetli olğan tam şahıslar daa soñra belli olacaq, dep tahmin ete.

– Halqara cinaiy mahkeme daa ciddiy cinayetlernen çalışa, ve alâqası olğan şahıslarnı esnas vaqtında qayd etecektir. Qırımda Rusiye vatanperver terbiyesi sistemasına kirsetilgen çoq teşkilât bar, para devlet bücetinden kele. Ebet, böyle teşkilâtlarnıñ faaliyetini belgilegen şahıslar mesüliyetke çekilmeli. Olarnıñ işi er şeynen bağlı. Qırımda Rusiye ordusınıñ askerleri hızmeti aqqında tarif etken, tehnika köstergen, Rusiye rolüni ve onıñ arbiy ğalebelerini yükseltken cemaat tedbirleri çoq ola, Rusiye balalar içün mahsus arbiy müessiseler qura, anda olarnı ileride olacaq asker olaraq terbiyelep, lafta Vatan imayecileri yolunı köstereler.

Qırımlı aq qorçalayıcılarnıñ aytqanına köre, yarımadada sahte vatanperver terbiyesinen oğraşqan «Krımpatriottsentr» Rusiyeniñ qoşma tasil devlet müessisesiniñ quruluvı ve işine bücetten 800 million ruble ayırıldı. Resmiy saytta qayd etilgenine köre, bu teşkilât «vatandaşlarnıñ mudafaa saasında başlanğıç bilgi almasını temin ete, vatandaşlarnı tasil müessiselerinde ve oquv noqtalarında arbiy hızmet esasları boyunca azırlay ve olarnıñ arbiy-vatanperver terbiyesinen oğraşa». Qırım.Aqiqat jurnalistleri «Krımpatriottsentr» müessisesine muracaat etip, Halqara cinaiy mahkemeniñ Prokuror ofisine yollanılğan bozuv malümatına dair vekilleriniñ fikrini soradı, amma maqale yazılğanda cevap daa kelmedi. Muarririyet teşkilât beyanatını alğan soñ onı derc etmege azır.

«Almenda» vatandaş maarifi merkeziniñ reberi Valentina Potapova, Rusiye devleti askeriyleştirüv propagandası içün ilk evelâ mekteplerni qullana, dep qayd ete.

– Vatanperver terbiyesi aqqında degil, ukrain kimligini yoq etüv ve Rusiye kimligini şekillendirüv işi aqqında aytmaq kerek – Qırım ealisi, hususan genç nesil ve balalarnı assimilâtsiyağa oğratalar. Şübhesiz ki, qırımlılarnı askerlik yapmağa zorlaylar, amma altı yıl keçken soñ gençlerniñ ekseriyeti bu bir zorlav olğanını añlamay. Olar göñülli bir şey olğanını tüşüne. Amma bu qaydan çıqtı? 2014 senesi başladı, Rusiyeniñ azatlıq, açıqlıq ve demokratik devlet qaidelerine köre yaşağan Qırım yarımadasını qısqa vaqıt içinde öz sistemasına bütünleştirmek vazifesi bar edi. Rusiyeliler bütün aletlerni qullandı, ve ilk evelâ resmiy tasilni. «Krımpatriottsentr» ve diger teşkilâtlar formal olmağan tasil bere, bu daa uzun yol.

Valentina Potapovanıñ aytqanına köre, Rusiye devleti propaganda içün mektep programmasınıñ elementlerini qullana.

– Bu em derslik, em mektep yarışları, em mektep müzeyleri – söz sırası, olarnı «Rusiyeniñ qaraman yolunı» köstermek içün tez-tez deñiştirgenler. Altı yıldan soñ körgen esas problemlerimiz bu formal tasil elementleriniñ aqibetleridir. Bu yıl sentâbrniñ 1-nde prezident Vladimir Putin mektep talebeleri içün birinci dersni keçirdi – şu cümleden Qırımda da – natsist Almaniyasını yeñüvniñ 75 yılına bağışladı. Amma barışıq aqqında degil, cenk aqqında ayttı! Balalarğa o vaqıtları olarnıñ yaşdaşları silâ alıp, partizan otrâdlarına ketken, zavodlarda tezyalarda çalışqan ediler, dep ayttı. Bu dos-doğru bir propaganda, halqara gumanitar uquqınıñ bütün normaları bozula: devletniñ birinci yüzü balalarğa cenk propagandasını yapa. Prezident Avropa memleketlerini ve ABDni duşman olaraq añlattı.

Valentina Potapovanıñ fikirince, Ukraina devleti işğalden soñ büyügen qırımlılar nesiliniñ reintegratsiyası içün uzaqtan tasil ve qırımlılarnıñ esas Ukrainadaki aliy oquv yurtlarına oqumağa kirüv imkânlarından ğayrı bir şey yapmadı. «Almenda» merkeziniñ reberi, bu saada Ukraina akimiyeti Ekinci cian cenkinden soñ Almaniya kibi Avropa devletleriniñ eski tercribesini örnek olaraq ala bile, dep tüşüne.

Rusiye akimiyeti Qırım mekteplerinde kadet sınıflarını aça ve «Yunarmiya» arbiy-vatanperverlik areketine talebelerni qabul ete. Balalarğa silâ parçalarını ayrıp ateş açmağa, kamuflâj taqıp sıra-sıra yürmege ögreteler.

Ukraina aq qorçalayıcıları işğal altındaki Qırımda bala terbiyesiniñ arbiy formatını çoq aytqan edi. Psihologlar zemaneviy Rusiye tasilinde balalarğa basqı yapıla, dep qayd ete. Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası Qırımda «balalar arasında cenk propagandası yapılğanı» içün tahqiqat başlattı.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

Sergey Mokruşin, Qırım.Aqiqat alıp barıcısı