Saba altıdan evel keçirilgen tintüv, advokatnen qurulmağan bağ ve atta vedalaşuv yasağı. Bu işğal etilgen Qırımda Rusiye akimiyeti kerçekleştirgen apis cezalarına has şeylerdir. Böyle tutuvlardan biri vaqtında esli-başlı qadın kene sürgünlik başlandı, dep tüşündi. Qırımtatar qadını oğlunıñ apishaneden çıqqanını körip olamadı. O, onıñ cenazesine kelip olamadı.
#PrisonersVoice maqalelerinde – işğal altındaki Donbas ve Qırımda mabüslerniñ çıqacağını beklegen tuvğanları nasıl yaşağanlarını tarif ete. Azatlıq Radiosı ve Vatandaş serbestlikleri merkezi bu ikâyelerni işbirligi çerçivesinde derc ete.
Zevri Abseitov
2016 senesi mayısnıñ 12-nde saba altıda Rusiye quvetçileri Qırımda Abseitovlar qorantasınıñ evine sürip kirdi. Zevri «terror teşkilâtınıñ faaliyetinde iştirak etkeninde» ve «evelden añlaşqan gruppa tarafından akimiyetni küçnen zapt etmege azırlanğanında» qabaatlana. İşğalci akimiyet tarafından tutulğan çoqusı qırımtatarlar kibi o da «Hizb ut-Tahrir» halqara islâm firqasında (Rusiyede yasaqlanğan, amma Ukrainada yoq) iştirak etkeninde qabaatlana, lâkin imaye tarafı Abseitovnıñ bu teşkilât ile alâqaları bar olğanını isbatlağan deliller yoq, dep israr ete. 2018 senesi dekabrniñ 24-nde Zevri Abseitov 9 yıl sert rejimli koloniyada qalmasına üküm etildi. İstinaf arizası berilgen soñ apis cezası üç ayğa qısqartıldı – 8 yıl ve 9 ay oldı.
Zevriniñ ömür arqadaşı Fatma 4 balasınen beraber onı 4 yıldan berli bekley:
Bir hata, çezip yiberecekler, dep tüşündik
– Sentâbrniñ 27-nde evlengenimizge 17 yıl oldı, bu vaqıt devamında Zevriniñ apayı olğanımdan bir saniye bile peşman olmadım. O, sevgen bir aqay, qayğırğan baba. Mesüliyetli ve maqsatkâr. Onı yapqan işi ve insaniy hususiyetleri içün ürmet etip sayalar. Başqasınıñ belâsına er vaqıt diqqatlı edi, er vaqıt yardım etmege azır edi.
Zevri hayriye qabullarnı keçire ve balalarnıñ terbiyesi ve tasiline diqqat ayıra edi. Şimdi balalar öskende ve oña ihtiyacları olğanda olarnıñ yanında olamağanı içün pek qasevetlene. Bu onıñ içün pek ağır bir mevzu.
Zevri tutulacaq, dep tüşünmegen edik. Bir hata, çezip yiberecekler, dep tüşündik. Onı alıp ketkenlerinde vedalaşıp olamadıq bile. Büyük bir acı edi. Dört kiçik balamız ve esli-başlı anamız özüne uzun vaqıt kelip olamağan ediler. O saba anam bizni sürgün etmege isteyler dep ağladı. Mahkeme oturışuvlarından qaytqan er künümde Zevrinen beraber qaytacağımnı bekley edi. Ne yazıq ki, öyle de qavuşamadı…
Oğlunı köralmayıp, anam vefat etti. Halqnen beraber defin ettik. Zevri bu sınavğa zornen dayandı
Keçken sene, oğlunı köralmayıp, anam vefat etti. Halqnen beraber defin ettik. Zevri bu sınavğa zornen dayandı. O vaqıt Novoçerkasskta bir kişilik kamerada edi, acısınen bir özü qaldı. Anasını soñki yolğa ozğarıp olamağanı, oğul borcunı yerine ketirip olamağanı onı qasevetlendirgen edi.
Mahkemelerde adalet olacağını beklemege kerekmegenini daa bir kere añladım. Bütün deliller, Zevrige yardım etecek bütün şaatlıqlar red etildi. Üküm evelden azır kibi keldi, qalğanı ise bir formallik edi.
Onı bir kişilik kameralarğa, verem hastaları yatqan kameralarğa qapata ediler. Tam bir işkence edi – rıqma-rıq tolu kameralar, qandalaylar, antisanitariya.
Qırımda ve onıñ tışında iç tanış olmağan insanlarnıñ destegi bizge er vaqıt küç bere edi
Tutulğanda ekinci derece gipertoniyası zaten bar edi ve tonometrni qaldırıp evden çıqmağan edi. Şimdi damar problemleri qoşuldı, gastrit oldı, belki, ülser de oldı endi, büyrek, buğum ağrılarınen çekişe, tişlerini endi aytmayım. Tedqiq ve tedaviylev kerek. Ebet, olarnı alamaz, endi o qadar muracaat ve şikâyet oldı. Laf etkenimizde pek öksüre edi, sıcağı yüksek edi. Koloniyada pek çoq hasta bar. Pnevmoniyası olğanlar bar, amma, añlağanıma köre, olarğa test yapılmay.
Çoq şey kördik. Bazı vaqıtları küç qalmağan edi, ümüt yoq kibi körüne edi, amma tuvğanlarımıznıñ ve Qırımda ve onıñ tışında iç tanış olmağan insanlarnıñ destegi bizge er vaqıt küç bere edi.
Yahşılıqnı tüşünmek kerek, çünki adalet yeñmeli, çünki dünyada eyi insanlar bar, çünki taqdirimizge lâqayt olmağan, azatlığımız içün küreşkenler bar.
Aqaylarımıznıñ azat etilüvi içün bir şeyler yapqan er keske minnetdarım. Deñişim olacağına pek ümüt etemiz, Ukraina öz vatandaşlarını azat ettirmek içün elinden kelgenini yapar, dep ümüt etemiz. Çünki bütün Ukraina vatandaşları – bu balaban bir qoranta, ve bizimkilerni belâda qaldırmaq olmaz.
Pavel Korsun
Ukraina silâlı quvetleriniñ 53-ünci mehanize brigadasınıñ askeri 2019 senesi mayısnıñ 22-nden berli «DNR» aydutlarınıñ esirliginde buluna. Pavel Korsun «terrorizmde ve DNRde akimiyetni devirmege çağırğanında» qabaatlanıp 17 yıl koloniyada qalmasına üküm etildi. Şimdi №32 Makeyevka koloniyasında Buluna.
Nina Korsun, cenk esiriniñ anası, onı eki yıldan berli bekley:
Babasınıñ üç insultı oldı, yata, zornen laf ete, amma o da tekrarlay: «Tañrım, oğlumnı sağ köreyim»
– Gece-kündüz tek Paşanı tüşünem. Yatam – evge sağ-selâmet qaytması, oña qavuşmamız içün Rabbime dua etem. Babasınıñ üç insultı oldı, yata, zornen laf ete, amma o da tekrarlay: «Tañrım, oğlumnı sağ köreyim».
Haberlerde 53-ünci brigadanıñ sekiz askeri esir tüşti dep aytılğan soñ yüregim yaramadı. Pavel de anda olğanını is ettim. Ertesi künü ise esirlikke tüşkenlerniñ soyadlarını aydınlatqanlar, – oğlum da anda edi. Añlaşma bitmesine sekiz kün qalğan edi, amma men onı eki yıldan berli körmeyim.
Er keske yardım ete edi. Özü çekişir, amma dostlarına yardım eter
Pek yahşı yardımcım. Universitette oquğanda raatlıq künlerine kelip, aşamay ve tez-tez bostanda yardım etmege çapa. Soñki tatiline kelgende de oğlum tez-tez urbasını çıqarıp odun kesip, yardım etip başladı. Er keske yardım ete edi. Özü çekişir, amma dostlarına yardım eter.
Kederlenip ağlasam, yürek içün ilâc, tınçlandırıcı içem ve aytam özüme: «Nina, oğluña qavuşmaq içün sağ ve sağlam olmalısıñ». Balalarım ve torunlarım büyük destekçim. Paşanıñ 15 yaşında oğlu bar, sıq-sıq musafirlikke kele. Buña quvanam.
Ukrainlalılar ögünde tiz çöker edim, millionlarnen insan oğlumnı evge qaytarmağa yardım etsin dep yalvarır edim. Er şeyge razım. Öglerinde tiz çökip, Rabbime dua etecem ve oğlum evge qaytqanda şükür etecem.
Vatandaş serbestlikleri merkezi BM, Avropa Şurası, Avropa birligi, OSCE ve bu teşkilâtlarda iştirak etken devletlerge muracaat etip, mabüslerni azat ettirmek, olarnı işkenceden qorumaq, tibbiy yardım kösterilüvini temin etmek, em de halqara ükümetten tış teşkilâtlarğa ve gumanitar missiyalarnıñ Qırım ve işğal etilgen Donbas ve Lugansk vilâyetleriniñ rayonlarına kirmesini temin etmek içün Rusiyege tesir etmege rica ete. Aq qorçalayıcılar #PrisonersVoice kampaniyasınıñ göñüllilerini toplay, dep ilân etti.
Arsen Abhairov
Rusiyede ve işğal altındaki Qırımda yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında iştirak etkeni içün 20 yılğa azatlıqtan marum etile bile. Abhairov 2019 senesi fevral ayında qırımtatarlarnıñ evlerinde keçirilgen tintüvlerden soñ FSB tarafından tutuldı. «Memorial» Rusiye aq qorçalayıcı merkezi onı siyasiy mabüs dep tanıdı.
Azize, Arsenniñ apayı, 2 kiçik balasınen beraber onı evde bekley:
– Aqayım apiske alınmazdan evel üç buçuq yıldan az evli edik. Qorantamıznıñ eñ parlaq hatırlavları balalarımıznıñ doğmasınen bağlı. Birinci qızımız doğğanda – aqayım o qadar seve edi onı, söznen ifade etilmeycek şey. Bütün serbest vaqtını oña ayırmağa tırışqan edi, er saniye oña toymağa tırıştı. Soñra oğlançığımız doğdı…
Ne yazıq ki, aqayım onıñ birinci adımlarını köralmadı, ilk sözlerini eşitemedi. Çünki ömür arqadaşım apiske alınğanda, oğlumız tek altı aylıq edi. Balalarımıznıñ balalığını hırsızlağanlar.
Qorantamıznıñ bir ihtiyacı olmasın dep çoq çalıştı. Bir arzusı bar edi – qardaşına ev almaq. Aqayım pek diqqatlıdır. Gece bile birisine yardım kerek olsa, işlerini taşlap kete edi.
2019 senesi fevralniñ 14-nde ayatımız deñişti, o künni unutmaq mümkün degil
Bir kün balalarıma ve maña diqqatı yetmey, dep ayttım, o da cevap berdi: «Aqayları tutulğan qadınlar ne is ete, tüşüne bilesiñmi?». Bu sözleri alâ aqlımda.
2019 senesi fevralniñ 14-nde ayatımız deñişti, o künni unutmaq mümkün degil. Saba saat altı bile degil edi, bir ses çıqtı – birisi demir qapularımıznı qaqtı.
Başta tüş körem dedim, qulaq asmadım. Amma ekinci kere urğanlarında aqayım töşekten sekirip turdı, kiyin dedi – FSB keldi.
Qızımız uyandı, 2,5 yaşında edi. Er şeyni hatırlay ve babasını maskalı insanlar alıp ketti, dep ayta
Şaştım, qızımız uyandı, 2,5 yaşında edi. Er şeyni hatırlay ve babasını maskalı insanlar alıp ketti, dep ayta. Advokatnen bağlanmağa imkân bermediler, bütün telefonlarnı birden tutıp alğanlar. Anamız yaramadı. Tintüv 2,5 saattan çoq devam etti. Aqayımnen vedalaşmağa bile bermediler.
Quvetimiz – birliktedir, birlik olsaq, bir-birine yardım etsek – er şeyge dayana bilemiz, – dep ayta Azize Abhairova.
#PrisonersVoice kampaniyasınıñ malümatına köre, Rusiyede ve işğal etilgen Qırımda eñ az 101 insan apiste yata, Donbasta – eñ az 234. Ukraina ombudsmeni Lüdmila Denisovanıñ malümatına köre, Rusiye apishanelerinde 113-ten 115-ke qadar insan tutula. «Qırım resurs merkeziniñ» cedvelinde 86 qırımlı siyasiy mabüs bar. «Qırım aq qorçalayıcı gruppası» da aynı raqamlarnı aydınlata.
Ukraina telükesizlik hızmeti Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ işğal etilgen rayonlarında qanunsız tutulğan 235 ukrainalı aqqında bildire.
Donbas.Realii, maqaleniñ aslı Azatlıq Radiosınıñ saytında
