Viyanada aprelniñ 29-nda OSCE Daimiy şurasınıñ toplaşuvında ABD missiyası Rusiyeden Qırım işğalini toqtatmasını, ukrainalı siyasiy mabüslerni azat etmesini ve ordusını Ukraina şarqından çıqarmasını talap etti. Missiya Qırımdaki Rusiye mahkemesiniñ Qırım qırımtatar gazetiniñ baş muarriri Bekir Mamutovğa bergen para cezası qararını da takbih etti.
«Qırımtatarlar, etnik ukrainler ve başqaları Rusiye işğaline ve yarımada askeriyleştirilüvine qarşı tirengeni içün işğalci akimiyetniñ nişanı ola ve taqip etile, tutula, apiske alına ve atta işkencege oğratıla», – dep aytıla missiya saytında derc etilgen ABD vekili Kortni Ostriyenniñ çıqışında.
O, imam Yusuf Aşirovnı öz camisinde cuma namazını qıldırğanı içün kene «qanunsız missionerlik faaliyetinde» qabaatlanğanını qayd etti.
«Qırım» muarririyetiniñ içerisinde: qırımtatar gazeti Qırımda nasıl yaşay (fotogalereya)
«Amerika Birleşken Devletleri Moskvanı onıñ toprağında tutulğan bütün ukrainalı siyasiy mabüslerni azat etmesine çağıralar. Biz Rusiyeni Qırım işğalini toqtatmasına ve quvetleri ve tehnikasını Ukraina şarqından çıqarmasına çağıramız», – dep qoştı.
Jurnalistlerni qoruv komiteti (JQK), Rusiye akimiyeti «matbuat vekillerine para cezalarını berüvden ve olarnı Qırımda taqip etüvden vazgeçmeli», dep qayd ete. Böylece teşkilât Bekir Mamutovnıñ ükmüne cevap berdi. Oña 4 biñ ruble para cezası berildi.
Aprelniñ 22-nde Amerika Birleşken Devletleri OSCEde Rusiyeni işğal altındaki Qırımda asker sayısını arttırmasını ve Ukraina sıñırında provokatsiyalarnı toqtatmasına kene çağırdı.
Keçken afta ABD OSCE missiyası Rusiyeniñ Ukraina sıñırında ve işğal etilgen Qırımda «arbiy areketlerden» qasevetlengenini bildirdi. Missiyanıñ malümatına köre, Rusiye işğal etken Qırımğa 15-25 biñ askerini yolladı.
Cumaaqşamı künü, aprelniñ 22-nde, Rusiye Mudafaa nazirligi Qırımda «çeşitler arası talimlerni» keçirdi. Anda Rusiye arbiy müessisesiniñ yolbaşçısı Sergey Şoygu keldi. O, Cenübiy ve Ğarbiy arbiy okruglarında arbiy talimlerni yekünlemek qararını aldı ve ordular daimiy qaluv yerlerine qaytacaq, dep ilân etti. Qayd etilgenine köre, ordular mayısnıñ 1-ne qadar keri çekilmeli.
Soñki aftaları Ukraina ve ğarbiy ittifaqdaşları 2014 senesinden berli Ukrainanıñ şarqiy sıñırlarında, işğal etilgen Qırımda, Qara ve Azaq deñizlerinde Rusiyeniñ asker sayısı iç olmağanı qadar arta, dep bildire. Moskva, Rusiye ordusınıñ Rusiyede (olar Ukrainağa ait Qırımnı da sayalar) areket etmesi diger memleketlerni, hususan Ukrainanı qasevetlendirmemeli, dep qayd ete.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
Qırımnıñ askeriyleştirilüvi
2014 senesi Qırım işğal etilgen soñ Rusiye yarımadada ve Qara deñizde muntazam sürette arbiy talimler keçire, arbiy tehnikanı, hususan uçaqquvar mudafaa sistemasını ketirip qoya.
2018 senesi yanvar ayında Fiolent burnunda S-400 Rusiye uçaqquvar-raketa kompleksleri arbiy nevbetçilikke başladı. Sentâbr ayında bunıñ kibi kompleksler Kezlevde de yerleştirildi. 2018 senesi noyabrniñ soñunda ise Canköyde S-400 uçaqquvar-raketa kompleksiniñ dörtünci divizionı arbiy nevbetçilikke başladı.
Ukraina Baş ştabı, Rusiye arbiyleriniñ Qırımda yapqanlarını qanunsız dep adlandıra.
Ukrainanıñ BM daimiy vekiliniñ muavini Yuriy Vitrenko, Rusiye yarımadada nükleer silâsını yerleştirgeninden qorqqanını bildirdi. Ukraina Milliy telükesizlik ve mudafaa şurasınıñ kâtip muavini Serğiy Krıvonis, Qırımda nükleer silâsı olması mümkün bir qaç yer bar, dep bildirdi. Onıñ fikirince, onıñ yarımadada yerleştirilüv ihtimali «ğayet büyüktir».
2020 senesi dekabr ayında Kreml temsilcisi Dmitriy Peskov Rusiyeniñ Qırımda «telükesizligi içün er şey yapmağa aqqı bar», dep bildirgen edi.
BM Baş Assambleyası 2019 senesi dekabr ayında Rusiyeni işğal etilgen Qırımdan ordusını çıqarmasına ve Ukraina topraqlarınıñ vaqtınca işğalini toqtatmasına çağırğan qararnı qabul etti.
