Tarihiy afızamız, Rusiye ile yahşı iç bir şey olmaycağı aqqında daima ayta edi. Çünki 2014 senesi halqımıznıñ başına kelgeni üçünci kere endi oldı – ilk basqılar XVIIІ asırda ІІ Yekaterinadan, soñra 1944 senesi Stalin tarafından sürgünlik. Vatanımızdan sürgün etildik ve halqımıznıñ aman-aman yarısını ğayıp ettik.
Qırımnıñ ne qadar vaqıt Rusiyeniñ tesiri altında olğanını kördim. Qırımnıñ kütleviy medeniyetinde eñ çoq rus ikâyeleri bar edi: Yekaterinanıñ yolları, Şalâpinniñ oyuğı, Çehovnıñ evi. Qırımtatarlar içün Hansaray bar edi. Ukrain medeniyeti içün ise bu bile yoq edi. Yekâne Lesâ Ukrainkanıñ Yaltadaki evi qaldı, amma o kütleviy medeniyet adisesi degil edi. Qırımda yaşağan insanlar Ükrina qıtasında yüz bergen vaqialar aqqında Rusiye haber vastalarından eşitip bile edi.
Yüz halqnıñ Ukrainada beraber yaşağan, amma siyasiy ceetten kendini ukrainala ise etken bir siyasiy milletniñ qurulması bizim içün pek müimdir. Etnik manada men qırımtatarım, digerleri qaraylar, ermeniler, azeriler ya da yunanalr. Amma siyasiy ceetten kendimni ukrainalı is etem. Yedi buçuq yıl içinde qırımtatarlar ve ukrainler bir-birini daa yahşı, daa teren añlap başladılar, dep tüşünem. Niayet, ukrainler qırımtatarlar aqqında çiberek, baqlavadan daa çoq şey bileler. Amma biz Ukrainınıñ tamır halqı olğanına baqmadan qırımtatarlar ekzotika kibi qabul etilgen allar alâ daa bar.
Aziz yerler, kündelik yaşayış ve facialar: Qırımnıñ tamır halqlarınıñ mirası (fotogalereya)
Qırım aqqında hatırlatqan vaqialarğa kelgende bu sürgünlikniñ yıldönümi mayısnıñ 18-i, iyün ayında qayd etilgen Bayraq künü, ya da misal olaraq fevral ayında tirenüv künü. Amma bu vaqialar arasında «uçurım» bar, yani Qırım mevzusı unutıla. Bugünde-bugün kün tertibine Qırım mevzusını Qırım platforması sammiti qaytardı. Amma esnaslarnı terenden añlamaq içün, Qırım meselesi yalıñız vaqialar ceetinden degil, em de mevzuiy olaraq tüşünilmelidir. Qırım şimdi işğal etilgeni aqqında degil, er birimiz içün neden müim olğanı aqqında aytmaq vaciptir.
Er angi bir faaliyet eki komponentten ibaret. Fikirlerimizni siyaset ve iqtisadiyat vastası ile bildirgenimiz Hard Power ve mesaclarımıznı kommunikatsiya, medeniyet, tasil vastası ile bildirgenimiz Soft Power. Ve Soft Power vastasınen medeniyet, duyğular tilinen aytıp, siyasetten daa tesirli şekilde qalplerge barıp tiymek mümkün. Ve men eminim ki, er angi muvafaqiyetli cemitte medeniyet ve ehşı, keyfiyetli tasil esas olmalıdır. Bu eki komponent bar olğanda, bir üstqurum aqqında aytmaq mümkün: dünyada raqbetke qabiliyetli olmaq, avtoritar ükümranlar ve rejimlerge qaytmamaq.
Eurovision ğalibimiz bar – Jamala. Qırımtatarlar arasında Booker mukâfatı ğalipleri, Nobel laureatları olması pek vaciptir
Qırımtatarlar muvafaqiyetli insanlarnen, özüni ğayıp etmegen ve azatlıq ve menlik duyğusı olğan halqnen tedaiy olunğanını isteyim. Qırımtatarlarnıñ raqbetke qabiliyetli olması müimdir. Eurovision ğalibimiz bar – Jamala. Qırımtatarlar arasında Booker mukâfatı ğalipleri, Nobel laureatları olması pek vaciptir. Bu da bu cemiyetniñ sağlam olğanını ve inkişaf etkenini köstergen elementlerden biridir.
Qırımtatarlarnıñ zemane ve ananeligi aqqında aytıp, 1917 senesiniñ Anayasasını, Qırım halq cumhuriyetiniñ Anayasasını hatırlayım. Cumhuriyetniñ başı Noman Çelebicihan edi. Anayasanıñ maddelerinden birinde, erkek ve qadınlarnıñ saylavlar vaqtında aqları teñ olğanı aqqında yazılğan edi, bu ise içtimaiy inkişafnıñ pek parlaq bir köstergiçidir.
Şimdi men Ukraina institutında çalışam. Bu, medeniyet diplomatiyasınen oğraşqan, yani medeniyet, tasil, kommunikatsiya leyhaları ve araştırma yolu ile çetelde Ukrainanıñ subyektivligini qurğan bir teşkilâttır. Dünyada özümiz aqqında aytıp beremiz, özümizge adlarımıznı – ressamlarnıñ, alimlerniñ, cemaat erbaplarnıñ ve digerleriniñ adlarını qaytaramız. Şunıñ içün, medeniyet diplomatiyası içün zemaneviy Ukrainanı da kösteremiz, şu cümleden medeniy asabalıq aqqında da aytamız. Bağ uzulmemesi içün yarımadada yaşağan qırımtatar mütehassıslarnı, ekspertlerni, ressamlarnı, jurnalistlerni, cemaat erbaplarnı da celp etemiz.
Hayallarımdaki Qırım, serbest şekilde kelip keri qayta bilecegim, anda yalıñız Qırım, Ukraina içün degil, bölgemiz ve bütün dünya içün de yañı manalar yarata bilecek Qırımımızdır
Topraqlarımız işğalden azat etilgen soñ, Qırımda yaqılğan topraqnı alacaqmız. Bu mehanizmlerniñ deral Qırımda işke tüşmesi içün şimdi yapqan işimizni avuştırmaq kerek olacaq. Ve bu sprint degil, marafon olacaq. Ve marafon zamanı zayıflaşmamaq içün, aksine bir-birmizge küç bermek içün bağnı coymamaq müimdir. Ukrain-qırımtatar dialogı aqqında çoq aytamız, amma daa bir müim dialog qırımtatar dialogıdır. Bu qırımtatarlar ortaq bir fikir olması içün öz arasında mürekkep ve yasaq olğan mevzular aqqında qonuşqanıdır. Ve ekinci daa bir müim şey, kimseni ketkeni, ya da qalğanı içün suçlamamaqtır, aksine, bir-birimizge nasıl etip yardım ete bilecegimizni tüşünmektir. Qırımtatarlar daima könnektorlar edi. Biz türkiy, musulman, Avropa ve ukrain köntekstlerni añlaymız. Ve tercimanlar, mediatorlar ola bilemiz.
Hayallarımdaki Qırım, serbest şekilde kelip keri qayta bilecegim, qırımtatar tili canlı bir til olacağı, medeniyetniñ, ananelerniñ, tasilniñ nominal degil, raqbetli olacağı Qırımdır. Anda yalıñız Qırım, Ukraina içün degil, bölgemiz ve bütün dünya içün de yañı manalar yarata bilecekmiz.
Alim Aliyev, jurnalist, aq qorçalayıcı, Ukraina institutınıñ baş müdir muavini. QırımSOS cemaat teşkilâtınıñ tesisçilerinden biri, «Qırım inciri» edebiy yarışınıñ tesisçisi
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Ukraina Medeniyet fondu, Ukraina institutı ve Qırım eviniñ destegi ile «El-Cheber» cemaat teşkilâtı tarafından ömürge keçirile Şlâh/Yol leyhası çerçivesinde «Qırım aqqında subetler» seriyasınıñ ilk materialı. Keñiş mıqyaslı leyha qırımtatar medeniyetiniñ artefaktlarını toplay ve canlandıra, ukrain ve qırımtatarlarnıñ ortaq keçmişini meydanğa çıqara.