Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

«Rusiyede ölmek»: Qırımda ölüm sayısı ne içün arttı?


Soñki üç yıl devamında işğal altındaki Qırımdaki ölüm sayısı arttı dep qayd ete sotsiologlar. Albuki, 2005-2013 seneleri arasında Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki kösretgiç ep musbet neticeler köstermekte edi. Rusiyeli tıbbiyet ilimleri doktorı İgor Gundarovnıñ malümatına köre, yarımadada ölüm sayısınıñ artması hastalıqlar sebebinden olması mümkündir. Kefedeki ölüm sayısı 13%, Aqmescitte - 12%, Kezlevde – 6%, Yaltada – 5% arttı. İgor Gundarov Qırımnıñ şimdiki vaziyetini Rusiyeniñ 1990ncı senelerdeki depressiyalı alınen muqayese ete.

Ukraina MİA (NAN) sotsiologiya institutınıñ ileri ilmiy hadimi İrina Pribıtkova, Rusiye bergen bu malümatlarğa istinaden Qırımnıñ işğal etilgenini inkâr etmege sıra kelmey.

İşğal altında bulunğan territoriyalarnıñ ealisi, adet üzre, ep azlaşır. Qırım nufuzınıñ yaşayış şartları bala doğurmağa fursat bermey
İrina Pribıtkova

– Ukrainanıñ esas qısmında temelli statistika malümatı elde etmege imkân yoq, amma sotsiologiya ilminiñ umumiy meyilleri bar. İşğal altında bulunğan territooriyalarnıñ ealisi, adet üzre, ep azlaşır. Qırım nufuzınıñ yaşayış şartları bala doğurmağa fursat bermey – bunı yarımadada er şey yahşı dep köstermege ıntılğan Rusiye bile gizlep olamay. Demografik vaziyetniñ eyileşme perspektivaları Donbass aqqında söz yürsetilgende, ancaq cenk bitken soñ, Qırım aqqında aytılğanda, ancaq o azat etilgen soñ deñişmesi mümkün.

Ukrainalı psiholog Larisa Voloşina, Rusiye –az ya da çoq olsa da - Qırım ealisiniñ telükesizlik duyğusını, yaşayışınıñ manasını çaldı.

Ukrainalı psiholog Larisa Voloşina
Ukrainalı psiholog Larisa Voloşina

Qırım ealisi daqqa sayın telüke mevcut olğanı ve Rusiye olarnı qorçalaycağı aqqında qıçırıp oturılğan territoriyada yaşay. Lâkin bundan insanlarnıñ içki dünyasında: telüke olğan yerde nasıl etip yaşamaq mümkün? - degen zıddiyet doğa.
Larisa Voloşina

– İnsanoğlu depressiyanı - ayatnıñ manasını coymaq dep añlay. Yani o işke qatnay, yaşay, amma manasını añlap olamay. Rusiye Federatsiyası işğal etmege azırlanğan vaqıtta Qırım ealisini Rusiye olar içün özüni köstermege bir fursattır, dep işandırmağa areket etken edi. Ancaq işğalden soñ olar: vatandaşlar üzerine yapılğan daimiy basqı, diversantlarnıñ qıdırıluvı, yaşayış fiyatınıñ artıvı kibi, bam-başqa vaziyetnen qarşılaştı. Real ayatta beklengen şeyler olmağan soñ, işte bu depressiya başlandı. Ondan da ğayrı, Qırım ealisi daqqa sayın telüke mevcut olğanı ve Rusiye olarnı qorçalaycağı aqqında qıçırıp oturılğan territoriyada yaşay. Lâkin bundan insanlarnıñ içki dünyasında: telike olğan yerde nasıl etip yaşamaq mümkün? – degen zıddiyet doğa. Onıñ içün çoqlaşma degil de, ayatta qalma instinkni üstünlik qazanıp başlay. Gençlerniñ ayat qurması çare tapalmay, çünkü bunıñ içün Qırımda bir temel yoq.

Larisa Voloşina qayd etkenine köre, Qırım ealisiniñ rusiyeliler tarafından deñiştirilmesi de ağırlaştırğan bir demografik faktor olıp qala.

– Qırım ealisi özüne ekinci dereceli insan olaraq is etip başlay. Yerli sakinlerniñ çoqusından, Rusiye Federatsiyası kelgen soñ aylıqlar artqanı, lâkin olarnıñ özleri işten boşatılğanı aqqında pek çoq eşitmek mümkün. Köçmelerine yardım etilgen devlet memurları ve atta Rusiyeden kelgen pensionerler, Qırımnıñ yaş mutehassıslarından ziyade eyi vaziyette bulunmaqtalar. Ancaq işbu raaatsılığını olar aslında qusmağa imkân tapalmay, çünkü narazılıq aktsiyaları de-facto yasaqtır, insanlar bu açuvnı içinde toplay. Donbassta azat etilgen Slavânsk ve Kramatorskqa bir baqıñız: bu şeerler güllep yaşnamaqta. Ukraina yalıñız başqa qanunlar demek degil de – bu ürriyet avası esken yer. Yazıq ki, Rusiye Qırımdan bunıñ qıymetini bilgen faal insanlarnı sistematik olaraq sıqıp çıqarmaqta.

Ukrainalı talilcisi, Ukraina istiqbali institutınıñ eksperti İgor Tışkeviçniñ fikrine köre, azat etilgen soñ, Rusiye müstemlekesi Qırım ealisiniñ çoq miqdarda ölümüne sebep olğanına qarşı büyük problema olması mümkün dep neticelemekte.

Ukrainalı talilci İgor Tışkeviç
Ukrainalı talilci İgor Tışkeviç

Yaqın 2-3 yıl içinde Rusiye Qırım ealisiniñ 20% deñiştirir
İgor Tışkeviç

– Menim esabıma köre, açıq menbalardan alınğan malümatlar esasında 2017 senesi baarine qadar, Rusiye Qırımğa 200 biñge yaqın insan köçürip ketirgen. Bu yarımada nufuzınıñ 10% demektir. Rusiye Qırım ealisini bütünley deñiştirmesine acet yoq, çünkü esas siyasiy ve ictimaiy esnaslar 2,5% faal eali esabından beslenmekte. Sovetler Birligi ve Rusiye imperiyası da müstemlekege oğratqan territoriyalarda aynı şeyni yapqan edi. Yaqın 2-3 yıl içinde Rusiye Qırım ealisiniñ 20% deñiştirir, em de köçip kelgen bu şahıslar öz vaziyeti içün daa da faal ve ziyade müteşekkil olurlar. Ondan soñ azat etilüv esnanasında Moskva işbu insanlar içün yarımada artıq bir ev olıp qalğanına işaret etmege başlar.

(Matirialnıñ metin şeklini Vladislav Lentsev azırladı)

XS
SM
MD
LG