2017 senesiniñ başında Rusiyeniñ Qırımda başlatqan federal maqsatlı programması (FTSP) korruptsion skandallarnen devam ete. Fevral ayında küç idareleriniñ hadimleri yarımadanıñ baş naziri Oleg Kazurinni yaqalağan edi. O, federal maqsatlı programmanıñ iştirak etken bazı şahsiy şirketlerniñ menfaatlarına qol tutqanı içün 27 million ruble qapar alğanında qabaatlanğa edi. Onıñ diger yolbaşçılar ortalama aylıqları 500-600 biñ rubleni teşkil etkeni belli olğanı, Sayuv palatasınıñ diqqatını çekken edi. Albuki, Qırımda alâ daa Rusiyeniñ programma içün ayırğan paraları vaqtında menimsenmey ve bazı obyektlerniñ işke tüşürilmesi enqastan uzatılmaqta.
Rusiyeli cemaat faali, «Qırım.Temiz sail » (Çistıy bereg.Krım) teşkilâtınıñ yolbaşçısı, daa evel Qırımnıñ rusiyeli ilk baş naziri Mihail Şeremetniñ yardımcısı olaraq çalışqan Vladimir Garnaçuk, yarımadanıñ yolbaşçıları federal paralarnıñ bir qısmını cebine atmaqnıñ bir yolunı tapqanlarından emin.
Qırımğa ayırılğan FTSP miqdarınıñ 10% ceplerge atılğanı aqqında aytmaq mümkün
Vladimir Garnaçuk
– Qırımlı memurlar azamiy federal finansirleme almaq maqsadınen çeşit türlü proyektler içün yapılacaq masraflarnı ep arttırmağa areket eteler. Bir taraftan, bütün paralarnı menimseycek derecedeki tecribege saip degiller, diger taraftan da – çalmaqtan qorqalar, çünki paralar taqip altında bulunmaqta. FTSP parasını işlenken em qurucı, em subpodryatçınıñ bergilerni tölemesi ve sairesi ep teşkerilmekte. Federal memurlarğa paralarnı yüksek seviyede çalmalarına keder etken çıqmay, lâkin yerli seviyede büyük bir parça qoparıp aluvda bir sıra zorluqları bar. Men bellesem, Qırımğa ayırılğan FTSP miqdarınıñ 10% ceplerge atılğanı aqqında aytmaq mümkün.Buña baqmadan, Rusiye Ukrainağa nisbeten yarımadağa daa ziyade para masraf ete, bu ise öz meyvasını kösterecektir
MDU iqtisadiyat fakultetine bağlı iqtisadiy siyasetni tedqiq etiv Merkeziniñ müdiri Oleg Buklemişev qayd etkenine köre, Rusiye devleti FTSP vastasınen, sanki dersiñ, normal yatırımcılarnı deñiştire.
– Rusiyede esasen ticariy yatırımcılarnıñ iştirak etmesini talap etken proyektlerde zorluqlar çıqa. Lâkin çetten kelgen işadamlarnıñ celp etilmesi, olarıñ kâr etmesini temin etilmesi içün, tamamaile farqlı derecedeki bir ekspertiza ve strukturlemege ihtiyac bar. Onıñ yerine Rusiye devleti yatırımcılar yerine özü çalışıp, masraflarnıñ bayağı şişirilmesine sebep ola ve çeşit seviyedeki memurlar rutbelerini öz faydasına qullanalar.
Rusiyeli iqtisatçı Dmitriy Nekrasov FTSP paraları Qırımğa iqtisadiy yükseliş bermez dep saya.
Qırımlı memurlar doğru planlaştırmaqnı bilmeden federal paralarnı pek yañlış masraf eteler
Dmitriy Nekrasov
– Mesele tek hırsızlıq degil de, beceriksizliknen de alâqalı: ekseriy allarda memurlar doğru planlaştırmaqnı bilmeden federal paralarnı pek yañlış ve tüşüncesiz masraf eteler. Makroiqtisadiy noqtai-nazardan baqqanda, Rusiye yarımadanıñ inkişafına bu qadar masraf etmesine kerek barmı degen ciddiy şubeler mevcut. Moskva 2020 senesine qadar yani 5 yılğa, Qırım ve Aqyarğa 800 milliard ruble yani devlet bücetiniñ 5% masraf etmek niyetinde. Men bellesem, Rusiye regionlarındabu paralarnı daa da mantıqlı şekilde qullanmaq mümkün olur edi. Qırımda FTSP paraları esasen infrastruktura proyektlerine qullanılmaqta. Bu, elbette, pek yahşı, amma infrastruktura öz başına iqtisadiy yükseliş ve işadamlarınıñ faaleşmesine bir sebep olamaz. Meselâ, turizm kibi artacaq talap kerek, lâkin çeşit türlü sebeplerden dolayı Qırmda bu mesele pek ağır.
(Matirialnıñ metin şeklini Vladislav Lentsev azırladı)