Qırımda kütleviy aktsiyalarnıñ keçirilmesi bütünley yasaq etilgen soñ dualar sıq-sıq yapılmağa başladı. Rusiye akimiyeti ibadet etkenlerni nasıl taqip etecegini daa bilmey.
Belgisiz şahıslar tarafından qaçırılğan Dünya qırımtatar kongressiniñ azası Ervin İbragimovnıñ doğğan kününde ana-babasınıñ evinde musulmanlar duağa toplaştı. Allahtan Ervinniñ sağ-selâmet evge qaytmasını istediler. İbragimovnıñ özü qırımtatar sürgünliginiñ 71 yıllığına bağışlanğan dua merasiminde iştirak etken edi. Nevbetteki yıllıq kününde genotsid neticesinde can bergenlerni onsız añdılar. Eki aydan berli İbragimov aqqında iç bir malümat yoq.
Dua – Allahqa yalvarmaq
Arapçada «dua» sözü ibadet olaraq Yüce Rabbimizge yalvarmaq manasına kele
Arapçada «dua» sözü ibadet olaraq Yüce Rabbimizge yalvarmaq manasına kele. Dua, namazdan farqlı olıp, serbest şekilde yapıla bile, arapça degil, ana tilinde de yapıla bile. Allahqa özüñ, halqıñ, qorantaq, bütün musulmanlar içün dua etmek mümkün. İslâm alimleri dua ananesi Muhammed peyğamberiniñ zamanlarına ait, dep aytalar. Bulğanaq (Kolçugino) medresesiniñ sabıq müdiri Seyran Arifov dey ki, ilk dua merasimleri (namazdan ğayrı) peyğamber yolbaşçılığında yapılğan edi.
«Peyğamberimiz, Aleyhisselam, uruşlardan evel ve uruş vaqtında, diger qıyınlıqlar vaqtında da dua etken edi, bundan evel illâ namaz qılmağa kerekmey», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa. Aynı vaqıtta Arifov Qırım musulmanlarınıñ dua merasimini keçirmek adeti ne vaqıt peyda olğanını aytıp olamadı.
Allahqa dua etmek şekli serbest olsa da, onıñ da belli bir şartları bar, dep qayd etti Dagestan alimi ve din vaizi Abdulhalim Abdulkarimov Qırım.Aqiqatqa. «Allah dualarnı qabul etken belli saatler bar. Cuma namazınıñ soñunda – hutbe vaqtı, em de ekindi namazına qalğan soñki saat. Qıyınlıq ve sınavlar zamanında musulmanlar içün namazda «Kunut» duasını (zulum ve qıyınlıqlarğa oğrağanlar içün – QA) oqumaq sunnettir ve Muhammed Peyğamberimizniñ amelinden keledir», – dep ayttı Abdulkarimov Qırım.Aqiqatqa. Onıñ qayd etkenine köre, İslâm dininiñ birinci bir qaç asrı devamında duanı namazdan tış oqumağan ediler – dua merasimlerini keçirmek adeti daa soñra peyda oldı.
Bazı qırımtatarlar da dua merasimleri sovetlerniñ repressiyaları vaqtında keçirmelmege başladı, dep aytalar
Qayd etmeli ki, bazı qırımtatarlar da dua merasimleri sovetlerniñ repressiyaları vaqtında keçirmelmege başladı, dep aytalar. Esas sebep bir de bir musulmannıñ ölümi olğan edi, dua cenaze namazından soñ yapılğan edi. Adet üzre yedisi ve qırqı olaraq dua yapıla. Faqat Geniçesk rayonınıñ sakini Asan sağ olğan 85 yaşında anasınıñ aytqanlarına esaslanıp, Qırım.Aqiqatqa şunı ayttı ki, daa 80 yıl evelsi qırımtatarlar kütleviy dua merasimlerini keçirmegen edi. «Anamnıñ aytqanına köre, qartbabam keçingen soñ evdeki fırın söndürildi ve üç kün boyunca aş pişirilmedi. Bunı qomşular yapıp, bizge ketire ediler. Bu Muhammed Peyğamberniñ sunnetidir», – dey Asan.
Dua başqa sebeplerden de yapıla: bala doğğanda, oğlanlar sunnet olsa, qorantanıñ müim işleri bitkende. Yıllar devamında islâm kitaplarını arapçadan rusçağa çevirgen qırımlı Ayder bu anane yañı olğanını ayta. «Qartlarımız sürgünlik vaqtında dinni saqlap qalmaq içün dualarğa toplaşqan ediler. Bu yañılıqtır, amma niyetleri eyi edi», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa. Ayderniñ aytqanına köre, dua merasimleri mümkün olğanı qadar hristianlarnıñ merasimlerine yaqınlaştırılğan edi – adamlar diqqat celp etmek istemegen ediler. Qırımtatarlar sürgünlikten avdet etken soñ mayıs 18-de sürgünlikte can bergenlerni añmaq içün dua merasimlerine toplaşqan ediler. Bu anane şimdi de yaşamanmaqta. Qırımnıñ Rusiye akimiyeti soqaq aktsiyalarınıñ keçirilmesini yasaq etken soñ dua merasimleriniñ yañı emiyeti peyda oldı.
İşğal şaraitlerinde dua
Arap memleketlerinde dua merasimleri vaqtında cemaat baqışları bildirile. «Arap baariniñ» bazı inqilâpları bu şekilde başlağan edi
Arap memleketlerinde dua merasimleri vaqtında cemaat baqışları bildirile. «Arap baariniñ» bazı inqilâpları bu şekilde başlağan edi. «Meydanlarda. Filistin, Mısır, Suriye, Yemen», – dep hatırlattı qırımtatar vaizi Seyran Arifov. Qırımda dua tecribesini narazılıq olaraq qullanmaq imkânı yoq. Rusiye akimiyeti qırımtatarlarğa sürgünlik qurbanlarını añmaq ya da başqa bir sebep ile cemaat yerlerinde toplaşmağa izin bermey. Başta uydurılğan sebeplerden yasaq ete ediler, 2016 senesi Qırımtatar Milliy Meclisi «ekstremist teşkilât» olğan soñ ise Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ icra organınıñ vekilleri olğan er angi aktsiyanıñ keçirilmesi avtomatik olaraq yasaq etile. Musulmanlar şahsiy topraqlarda toplaşa bileler.
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâlnıñ aytqanına köre, işğal şaraitlerinde dua musulmanlarnı birleştire. «Bugünki künde dua merasimleri – ibadet merasiminden ğayrı, Rusiyeniñ repressiv areketlerinen qarşılaşqan insanlarğa büyük sayıda toplaşmağa imkân bergen tedbirlerdir», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa.
Genç insanlar qaçırılmağa başlağan soñ qırımtatarlar, sürgünlikte yapqanı kibi, dualarğa toplaşmağa başladılar. Ğayıp olğanlarnıñ azbarlarında soy-sopları ve yaqınları toplaşa
Genç insanlar qaçırılmağa başlağan soñ qırımtatarlar, sürgünlikte yapqanı kibi, dualarğa toplaşmağa başladılar. Ğayıp olğanlarnıñ azbarlarında soy-sopları ve yaqınları toplaşa. Rusiye mahsus hızmetleri bu tedbirlerge büyük diqqat ayıra, bazı vaqıtları keçirilmesine keder etmege tırışalar. Meclis reisiniñ muavini İlmi Ümerovnıñ aytqanına köre, qaçırılğan Ervin İbragimovnıñ doğğan künü munasebetinen keçirilgen dua merasimini de nezaret ettiler. «Üç yüz – dört yüz kişi keldi, olar (mahsus hızmetlerniñ vekilleri – QA) nezaret ettiler. Adamlar dağılğan soñ – kettiler», – dep ayttı Ümerov Qırım.Aqiqatqa.
Aqmescitte apiste yatıp, «fevral 26 işi» boyunca üküm beklengen Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznıñ ömür arqadaşı Elmira Ablâlimovağa aqayınıñ azat etilmesi içün keçirecek olğan dua merasimini yasaq etecek oldılar.
«Rayon militsiya bölüginiñ eki hadimi kelip tenbiyeleycek oldı (ekstremist faaliyet alıp barılmaz dep – QA). Amma birden ayttım, bir şey almayım, em de imzalamaycam, çünki öz evime istegenimni davet ete bilem», – dep ayttı Ablâlimova Qırım.Aqiqatqa. Onıñ bildirgenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organlarınıñ vekilleri evini terk ettiler, amma dua vaqtında azbarında olğan er şeyni qayd ete ediler.
Dua merasiminiñ keçirilgen yerine baqmadan, Rusiye mahsus hızmetleri onı rejimge qarşı çıquv şekli olaraq köre. Kyivdeki Yaqın şarq tedqiqleri merkeziniñ müdiri İgor Semivolosnıñ fikirince, uquq qoruyıcılar kütleviy dua merasimleriniñ keçirilmesine yol bermemek içün qırımlılarnıñ şahsiy topraqlarına kirmezler. «Bu tayğalaq bir yol. Agentler üzerinden közetecekler», – dep ayttı Semivolos Qırım.Aqiqatqa. Qayd etmeli ki, 90-ıncı yılları Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ musulmanlarnıñ er angi içtimaiy faaliyeti ile küreş alanına çevirilgen Şimaliy Kavkazda mahsus hızmetler islâm dinini kütken ve faal olğan insanlarnıñ şahsiy topraqlarına da kire. Bunı Çeçenistan, İnguşetiya ve Dagestanda körmek mümkün.
Vaiz Abdulhalim Abdulkarimovnıñ aytqanına köre, camilerge kireler. «Cinayette şeklengen birini qıdırmağa başlap, camige kireler. Qırımda dua «ekstremist areketler» olaraq tanılacaq edi – bizde böyle bir şey yoq, em de şahsiy topraqta», – dep qayd etti Abdulkarimov. O, musulmanlar içün dua maneviy silâ olğanını hatırlatıp, Muhammed peyğamberniñ «mazlumnıñ duası ve Allah arasında perde yoqtır» hadisini delil olaraq ketirdi.
