Kiyev – Türkiye prezidenti Recep Tayip Erdoğan resmiy ziyareti ile Kiyevge keldi. Ukraina prezidenti Petro Poroşenko ve qırımtatar halqınñ yetekçileri ile körüşti. Türkiye prezidenti qırımtatar halqına halqara sanasında yardım etmege söz berdi, amma onıñ memleketi Rusiye Federatsiyasına qarşı cezalarnı kirsetmeycegini de qayd etti. Mütehassıslarnıñ aytqanı kibi, Ankara Ukraina ve qırımtatarlarğa yalıñız sözde yardım etmege azır, çünki Türkiye içün şahsiy ticariy şirketlerniñ inkişafı ve Rusiye ile iqtisadiy işbirligi birinci yerde tura.
Kiyevge mart 20 künü kelgen Recep Tayip Erdoğan Petro Poroşenko ile üç saatlik körüşüvni keçirdi. Memleket yetekçileri Ukrainağa bücet qıtlığınıñ yoq etilmesine 50 million dollar miqdarında ödünçniñ berilmesi aqta añlaştılar. Bundan da ğayrı, ola bilecek iqtisadiy işbirlik meselelerini muzakere ettiler. Aynı şu sırada, Türkiye prezidenti Ukrainağa köçip kelgen şahıslarnıñ ihtiyaclarına qarşılıqsız 10 million dollar miqdarında maliye yardımı aqqında ilân etti.
Türkiye prezidentiniñ Kiyevde keçirilgen matbuat konferentsiyasındaki çıqışınıñ esas qısmı qırımtatarlar ve Qırım işğali aqqında edi.
«Ukraina toprağında yaşağan bütün qavmiy ve diniy cemiyetlerine yardım köstermesine devam etkenini isteymiz, ilk nevbette, qırımtatarlarğa. Bundan sebep öz dostuma (Petro Poroşenkoğa. – Muar.) teşekkürlerimni bildirem. Bunıñ ile prezident cenaplarına qırımtatar halqınıñ yetekçisi Mustafa Cemilev ve Qırımtatar Milliy Meclis reisi Refat Çubarovğa ayırğan diqqatı içün minnetdarım»,– dey Erdoğan.
Türkiye Cumhuriyetiniñ başı yıl devamında daimiy basqı altında yaşağan qırımtatarlarnıñ vaziyetini taqip etkenini bildirdi. Erdoğan aytqanı kibi, memleketi qardaş halqınıñ meselelerini em eki taraflama muzakere, em halqara sanalarında da kün tertibine çıqarmağa devam etecek.
«Biz Ukrainanıñ, Qırımnıñ da, şu cümleden, topraq bütünligine qol tutamız. «Ukraina» ve «buhran» sözleri yan-yana olğanından pek kederlenemiz», – dedi Türkiye yetekçisi.
Cemilev: cezalarda israr ete edik, amma olarnıñ noqtaiy-nazarı başqadır
Aqşam mart 20 künü Erdoğan qırımtatar halqınıñ yetekçileri ile körüşti. Körüşüvde Ukraina prezidentiniñ qırımtatar halqınıñ işlerinden vekâletlisi Mustafa Cemilev, Meclis reisi Refat Çubarov, muavini, Qırım meseleleri boyunca departament müdiri Aslan Ömer Qırımlı, Qurultay vekili Rustem Ümerov iştirak ettiler. 40 daqqalıq körüşüv olmaq kerek edi, amma eki buçuq saatke sürdi.
«Türkiye prezidenti Recep Tayip Erdoğannıñ qırımtatar halqınıñ yetekçileri ile körüşüvinde Qırımnıñ nevbetteki işğaliniñ zor ve facialı devri, qırımtatar halqınıñ tarihiy Vatanı – Qırımda aqları oğrunda küreşi ile bağlı meseleler muzakere etile edi. Bunıñ ile ileride ukrain devletine topraq bütünligi ve mustaqilliginiñ temin etüvinde yardım etüv imkânlarnı muzakere ettik», – dedi Qırım.Aqiqatqa Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ muavini Aslan Ömer Qırımlı.
Onıñ sözlerine köre, Erdoğan Ukrainağa maliye yardımnı köstermege, bunıñ ile Qara deñiz regionında havfsızlıqnı temin etmek içün olğan imkânlarını qullanmağa vade etti.
Qırımtatar halqınıñ yetekçisi Mustafa Cemilev aytqanı kibi, körüşüvde iştirak etken qırımtatar tarafı Türkiyeniñ Rusiyege qarşı cezalarnıñ kirsetmesinde israr ete edi.
«Türkiyeniñ cezalarğa qoşulmasında israr ete edik. Amma olarnıñ öz noqtaiy nazarları bar. Ukrainağa er taraflama yardım köstermege, onıñ topraq bütünligine qol tutmağa azır olğanını, amma cezalarğa qoşulmaycağını bildirdiler», – dey Cemilev.
Qırımtatarlarnıñ milliy yetekçisi şunı da bildirdi ki, Erdoğan Qırım ve Qara deñiz regionındaki vaziyetke bağlı NATO qararlarına qol tutmağa vade etti eken. Aynı şu vaqıtta Türkiye prezidenti şunı dedi ki, Türkiye Avropa birliginiñ azası olmay, şunıñ içün memleketi ABniñ Qırımğa bağlı bütün qararlarına qol tutmağa borclu degil eken.
Aslan Ömer Qırımlı aytqanı kibi, körüşüv çerçivesinde taraflar Qırım ve qırımtatarlarnıñ vatanındaki vaziyetini muzakere ettiler.
«İlk evelâ, Recep Tayip Erdoğannı qırımtatar halqınıñ faallerine nisbeten olğan ayırım ve milliy matbuat vastalarınıñ qapatıluv telükesi meraqlandıra edi», – dedi Qırımlı.
Onıñ sözlerine köre, Türkiye alâ daa yarımadağa öz nezaret eyyetini yollamağa planlaştıra, ve şimdi Türkiye tış işler nazirligi eyeytniñ yollanılmasını Ukraina ve Rusiyedeki zenaatdaşları ile muzakere ete.
Yaremenko: Erdoğannıñ sözlerine degil, areketlerine baqmaq kerek
Mütehassıslarnıñ fikrine köre, Türkiye Rusiye ile sıq iqtisadiy munasebetleri olğanından sebep Ukrainağa yardım kösterüvde bütün imkânlarını qullanmaz. «Çetel işler Maydanı» fondunıñ başı Bogdan Yaremenko emindir ki: Türkiye siyasetçi ve yetekçileriniñ ağzaviy bildirüvlerine degil, Türkiye ükümetiniñ areketlerine diqqat etmek kerek.
«Türkiye Ukraina topraq bütünligine qol tutqanı aqqında bildireceginden iç bir vaqıt şübe etmey edik. İşbu mevamı çoqtan ilân etilgen – buhrannıñ ilk künlerinden. Amma Türkiyeniñ aqiqiy siyaseti sual doğura. Bir taraftan Ukraina topraq bütünligine destegini bildire, diger taraftan ise Qırım limanlarına kirgen gemi saiplerini ya ava şirketlerini toqtatmay», – dey Yaremenko.
Onıñ sözlerine binayen, Türkiye qırımtatarlarğa nisbeten de aynı böyle ekileme siyasetini alıp bara. Mütehassıs şunı qayd etti ki, Kiyevde Erdoğan Qırım tamır halqına nisbeten ayırımnı takbih etme, Rusiye yolbaşçılığı ile eki taraflama körüşüvlerde Türkiye tarafı Kreml areketlerini tenqit etmekten saqına eken.
Türkiye Tış işler naziri memleketi Rusiye Federatsiyası ile qırımtatarlarnıñ sualleri ile bağlı meselelerde işbirlikte bulunmağa azır olğanını bildirgen edi, bu ise iç mümkün degil ve Ukraina topraq bütünligine qol tutqanları aqqında bildirüvlerine dos-doğru ters keleBogdan Yaremenko
«Türkiye Tış işler naziri memleketi Rusiye Federatsiyası ile qırımtatarlarnıñ sualleri ile bağlı meselelerde işbirlikte bulunmağa azır olğanını bildirgen edi, bu ise iç mümkün degil ve Ukraina topraq bütünligine qol tutqanları aqqında bildirüvlerine dos-doğru ters kele», – dey sabıq elçi.
Yaqın şarqiy araştırmalar merkeziniñ müdiri İgor Semivolosnıñ fikrine köre, Erdoğannıñ Kiyevdeki çıqışı Türkiye içün şahsiy ticariy şirketleriniñ aşğariy kârnıñ olması birinci nevbette turğanın tasdiqladı. Mütehassısnıñ fikrine köre, Türkiye Cumhuriyetiniñ prezidenti kene de Rusiye ile işbirlik memleketniñ menfaatında olğanını kösterdi, bu sebepten Ankara cezalarnıñ kirsetüvine razılığını bermey eken.
«Eger de işbu planlarnıñ amelge keçmesine ve memleketlerimiz arasında mal almaşuvı 20 milliard dollar miqdarında olmasına izin bersek, ukrain-türk munasebetleri faydamızğa ketkenini aytıp olurmız. Çünki ögünde 20 milliard dollar turğanda, Türkiye Ukrainanı esapqa almağa başlar», – dedi ekspert Qırım.Aqiqatqa.
Aynı zamanda, dey Semivolos, Erdoğannıñ ziyareti Ukraina ve Rusiye munasebetlerinde bir şey deñiştirmedi demege mümkün degil. Ekspertniñ fikrine köre, Türkiye yetekçisiniñ kelmesi prezidentler arasında doğru dialognıñ olmasına imkân yaratqandır.
