Canköy – Canköy civarı Oktâbr köyünde yaşağan Emine Osmanovа 87 yaşında, amma hafızаsı yahşı çalışa. Cenk yılları ve sürgünlikni o yahşı hatırlay.
Emine Osmanovanıñ qorantasında altı bala bar edi. Olar Sudaq civarındaki Kapsihor köyünde yaşay ediler. Olarnıñ qorantası Orta Asiyağa tüşti.
Qoranta başı ihtiyar yaşına kelgeni içün arbiy hızmetten boşatılğanı sebebinden mayıs 18 künü evde edi. Rus tilini bilgeni içün, askerler onı sürgünlik gecesi yanında aldılar. «Bizim emirlerimizni köydeşlerine añlatacañ dediler», – dey Emine bita. O, başqa balalar kibi ağlap qaldılar. Anası, şaşmalap, yolğa baqır qazanını alğan.
«Ne içün onı alğanını bilmeyim, qoluna tüşken şeylerni toplağan. Bu qazannı Özbekistandan Vatanğa keri qaytardıq. Mına bu yerde tura»,– dey Emine bita.
Qırımtatarlarnı köyniñ merkezinde toplağanlar. Şu yerge yük maşinaları keldi, adamlarnı yüklediler.
«O qadar çoq yük maşinası bar edi ki, qaydan tapqanların ale daa añlap olamayım! Bu maşinalarnı bulmaq içün cenkni toqtatqandırlar. Sovet askerleri mümkün olğanı qadar bizge qılındılar, şeylerimizni atıp taşlay ediler. Atta, qırımtatarlarnı öldürgen vaqialar olğan edi», – dep ağlap yibere qadın.
Demir yol stantsiyasında er kesni ayvan vagonlarına nıqtadılar. Adamlar şaşmalağan alda, ne yapmağa bilmey ediler. Yolda aşatmay ediler. Aç ve bitlegen adamlar bayağı çekiştiler, bazıları can berdiler.
«Yolda ölülerni demir yollar boyu qaldıra ediler. Bir qart tren toqtağan soñ, özenden suv içmek içün çıqtı. Şu daqiqası tren yerinden qıbırdadı. Bu qartnı artıq körmedik», – dedi Emine bita.
20 künden soñ, tren Taşkent vilâyeti Bekabad şeerinde toqtadı, qırımtatarlarnı kolhozlarğa yolladılar. Başta Emine Osmanovа 18 sanlı kolhozğa tüşti.
«Bu kolhozda bir afta içinde bir çoq qırımtatar öldi, aş bermey ediler, adamlar açlıqtan öle ediler. Sağ qalğanlarnı pamuq cıymağa yolladılar»,– dep añlata Emine bita.
300 gramm ötmek içün adamlar toqtamayıp künde 11 saat çalışmağa mecbur ediler. Buña dayanmağanlar atta çalışqan yerlerde can bere ediler. Emine bita bir çoq soyunı anda ğayıp etti.
1954 senesi aqayğa çıqıp, beş balanıñ anası oldı. 1988 senesi tuvğan Qırımğa qayttı, amma Kapsihor köyünde yerleşip olamadı. Babasınıñ eki qatlı evi ise, ale daa boş tura.
