Rusiye siyasiy ayatınen tanış olmağan, bir yat közeticini Kremlniñ Mecliske qarşı yapqanları taaciplendirir, ğaliba. Dünyanıñ iç bir devleti tarafından tanılmağan Qırımda, Kreml milliy azlıqlarğa nisbeten ürmet beslep, teñqid ve kerginlikten qaçınmaq kerek edi, amma…
Stalin tarafından tarihiy vatandan sürgün etilgen qırımtatarlar, Sovet birligi dağılğanınen avdet etip başladılar, olarnıñ taqdiri daima halqara uquq qorçalayıcı teşkilâtlarnıñ diqqat merkezinde buluna edi. Em de olarnıñ qomşu Türkiyede millionlarca semetdeşleri yaşay. Eñ esası, olar demografik cietinden telükeli degil, işğalni qabul etmegenlerine baqmadan, qırımlılarnıñ ekseriyetine tesir etip olamazlar.
Amma, Qırım macerasınıñ ilki kününden başlap, Kreml qırımtatarlarğa nisbeten aqılsız siyasetni alıp bara, küçük halqqa qılınğanı çetten pek yahşı körüngenini közge almay.
Qırım statusı daa belgilenmegen vaqıtta, Putin özüni meramet saibi olaraq köstermege ıntılıp, atta Mustafa Cemilevnen telefon arqalı laf etti. Amma, Qırım işğali aqqında qarar alınğan soñ, iç bir kimse bir şeyden gizlemedi. Cemilev ve Refat Çubarovğa Qırımğa kirişni yasaq ettiler, Meclisni Aqmescitniñ merkezinde bulunğan binadan quvıp yiberdiler.
Ve devamı olaraq, Qırım prokurorı olaraq tayinlengen Natalya Poklonskayanıñ nutqında stalin-brejnevniñ sözçügi «sürgünlik» kelimesi yanğırap başladı. Resmiy olaraq bu söz halqara qanunlarnı ürmet etken, işğalni qabul etmegen şahıslarnen bağlı. Ve, er kes kim aqqında söz yürütilgenini yahşı añlay.
Belki de, Rusiyeniñ davranışı degil de, eñ müimi Qırım «yañı Rusiyeniñ» yani şovinistik Rusiyeniñ bir subyekti olğanı belli. Cumhriyetniñ yolbaşçısı vazifesine açıqtan-açıq şovinist, insaniyetlikniñ duşmanı olıp, ukrain qanunları üküm etkende, saylaycılarnıñ yalıñız 4 fayıznı qazanğan edi, ve yalıñız işğalden soñ, qırımlılarnıñ ekseriyeti oña destek kösterdi. İşğalniñ tarafdarları umumen alğanda şovinistler olmalı. Olar qırımtatarlardan er vaqıt nefret ete ediler, şimdi ise esaplaşmağa imkyan peyda oldı. Bu kibi şey 1933 senesi Almaniyada, natsistler ükümetniñ yolbaşçıları olğan soñ, yüz bergen edi: yeudiylerni sevmegen soyları, başından devletten qorqıp, tükânlarnıñ pencerelerini qırmağa saqına ediler, ükümet deñişkeninen, er teşikten çıqıp başladılar.
Amma, men vaziyetni sadeleştirmez edim. Qırımdaki vaqialar daa 90ncı seneleri Rusiyede milliy teşkilâtlarğa qarşı başlanğan siyasetniñ devamıdır. 1991 senesi avgust ayında Yeltsin isyannı köstergenlerge qarşı küreşte Rusiye halqlarınıñ milliy teşkilâtları desteklediler, rusiyeli cumhuriyetlerniñ yolbaşçları yanayev ve safdaşlarına qol tuttılar. Ondan soñ, Yeltsin eski firqa azalarınen añlaştı – episi «Bütün Rusiye» firqasında buluna ediler, yani «Yedinaya Rossiya» firqasına qoşuldılar. Demek bu insanlar ale daa devletni idare eteler, yañı akimiyetke de olar kelişe ediler, çünki olar tamırlarını unutqan İvanlar degil de, Mintemir, Murtaza, Ramzan, Remziler ediler. Amma, milliy teşkilâtlar Rusiyeniñ demokratik cietinden inkişaf etmesine sebepçi ola bilecek milliy teşkilâtlar aksine, milletçilik, duşmanlıqta qabaatlanğan ediler.
Bunıñ soñunı epimiz bilemiz – Çeçenistandaki cenkler, şovinizmniñ ğalibi, Qırım işğali ve Ukraina ile cenknen devam etmekte. Aman-aman bütün halq tarafından seçilgen Meclisni yoq etmek ıntıluvlar zemaneviy Rusiyeni içinden dağıtmaq siyasetiniñ bir mantıqlı basamağıdır.
Vitaliy Portnikov, kiyevli mühbir, Qrım.Aqiqatnıñ közeticisi
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün