Andrey Kirillov
Bir qaç afta evelsi Aqyarnıñ meydanlarında şiarlar peyda oldı: «Rus baari. Devamı ne olacaq?». Adiy bir sual. Kimi cevabını bile, kimi yoq. Amma, aqyarlılarnıñ bunen bağlı öz fikirleri bar.
Şeerniñ forumlarında bu şiarlar faal muzakere etile edi: kimi metinni sımarladı, kimi cesaret etti, qaysı reklama şirketi yaptı, şeer şurası qayda baqa, ve atta, bazıları bütün malümatnı toplap, kerekli organlarğa teslim etmege vade ettiler. Politsiyağa şikâyet etecek oldılar.
Meraqlı şey, bazıları çaqmaq işine pek meiller. Em de, edep qaideleri çalışmağan alda, bu kibi şeyler Qırımda kütleviy şekilde yapılıp başladı.
Esasen eki sebepten şikâyet yazalar: birinciden, ya tertipsizlikni qayd etkenleri, ya da tertipni tiklemege istegenleri alda. Yani, çaqacaq adam bir de bir meselegе diqqatnı celp etmege istey. Bu yolnı aqyarlılar seçtiler.
Ekinci sebep belli bir imtiyazlar qazanmaq ile bağlı. Bu usullar umumqırım seviyesinde qullana. Çünki, şimdiki künde, işğalci ve tarafdarlarından ğayrı, iç bir kimseniñ başqasınıñ üzerinde üstünligi yoq.
Asılında, işğаlniñ özü eali arasında hıyanetlik ve qorqu kibi çirkin duyğularnı coştura. Ve, qırımlılarnıñ biri-birini o qadar çoq çaqacaqlarını bir kimse tüşünmegen edi.
Em de bu saada imkânlar keñişledi, neticeler de ketire. Sovet ükümetinde ösip yetişken, bütün an-anelerini menimsegen, arqadaşlar mahkemelerniñ iştirakçileri olğanlar «Yañı akimiyetniñ bir çoq duşmanı bar, olarnı yaqalmaq istekleri çoq, men de yardımcı olayım», dep oturalar. Sovet ükümetiniñ adetleri öz balalarına da sindirdiler.
Yolbaşçılar hadimlerine, hadimler reberlerine, bir bölükniñ vekilleri digerlerine - işte, devlet müessiselerinde biri-birine şikâyet ete bereler. Bu qurumlarda bu adiy bir al, amma, şimdiki vaqıtta iftira atılğan şahıslarnı FHH (FSB) sorğuları, basqı ve daa kim bilir ne bekley.
İş adamları da raqiplerni çaqıp başladılar. Böyle etip, daa çoq zengileşmege arz etedirler. Akimiyet ile işbirlikte bulunmağa şansları olğanlar aqqında endi çoqtan malümat toplanğandır. Qırım, büyük ada degil, evelden raqiplik meselesi şahsiy alâqalar vastasınen çezzile edi, endi ise, er türlü insaniy munasebetler çette qalmaqta.
Mühbirler Qırımdaki mühbirlerge, baş ekimler meslekdeşlerine, muavinler mektep müdirlerine şikâyet eteler – er kes sadıqlığını köstermege istey. Endi ise, qomşu-qomşusına ariza yazmaqta. Belki soylar ara bu kibi meseleler çıqadır. Amma, siyrek rast keledir. Statistika da yoq.
Bugünki künde işğalcilerniñ areketlerini begenmegen ve keçmişte faal areket etkenlerni qolay-qolay çaqa bileler. Misal içün, ATR kanalındaki tok-şou iştirakçisi olğanlar, ya da keçken sene Taras Şevçenko abidesine çeçek qoyğanlar şikâyetlerge oğray bileler. Ya bugünki vaziyetni begenmegenler! Olar ilk nevbette.
Kimge şikâyetlerni teslim eteler? Qırımda, er türlü küçke malik olğan qurum ve ya müessisege kâğıtçıqlarnı alıp keteler. Aksönov ve «imayecilerge» bütün malümatnı gizliden fısıldaylar. Politsiya, FHH, prokuratura – arizalarnı qabul etken esas organlar.
Nasıl etip er şeyni teşkerip yetiştireler? Er alda, prokuraturadan soñ, vesiqalar FHH-ne teslim etile. Malümatnıñ soñu yoq, meraqlı soyları da bar.
Amma, eñ qıymetli malümat çoqtan ve eminliknen çalışqan - Ukraina Havfsızlıq Hızmetiniñ Qırımdaki idaresinden kele. Bütün arhivler, bağ-alâqa, hadimler işğalcilerniñ qoluna keçti.
Faqat, qırımlılar buña çoq diqqat ayırmaylar. Qırım akimiyet organlarınıñ başlarını aylandırıp, rus bayrağına qıyış baqqan işdeşi ve ya «Pravy sektor» teşkilâtınıñ azasına oşağan qomşusını çaqa bereler.
Andrey Kirillov, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün