Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

Dört bizni qurtarırmı?


Soñki vaqıtları qırımtatar Matbuat Vastaları «Dört bizni qurtaracaq!» mevzusını köterdiler. Yani, er qırımtatar qorantasında eñ azı dört bala olmalı fikiri pekitile.

Asılında, bu mevzu yañı degil. Men qırımtatar tili ve edebiyatı fakultetinde yekâne slavân vekili edim, ve 2003 senesinden başlap, men çoq kere: «Beş, eñ az dört bala östürmek kereksiñiz» mevzusında munaqaşalarnıñ şaatı olğan edim. Daa doğrusı, bu munaqaşa degil edi. Çünki, dört bala aqqında laflar er parlaq studentniñ qafasında çoqtan yerleşken bir ğaye edi.

Yani, qırımtatarlarnıñ özcesine uydurğan bir felsefesi – sayı cietinden çoqlaşıp, Qırımnı zorbalıqsız qırımtatarlarğa qaytarmaq istegi. Menimce, bu, qırımtatarlarnıñ Vatanda tesirini arttırmaq içün yekâne bir yoldır. Ne içün? Çünki küçniñ qullanuvı qırımtatarlarnıñ soyqırımınen yekünler, aqlanuv ceryanı ise, de-fakto yekünlendi.

Bazı malümatlarğa köre, Türkiyede öz vaqtında Qırımdan çıqqan qırımtatarlarnıñ torun ve torunçelerniñ sayısı tahminen 5 millionnı teşkil etti. Endi ise, özüñizge bir sual beriñ: «Ya olardan kimi Türkiyeden keri qayttı?». Men tek sayılı misallerni bilem. Ukrain Qırımında qorçalamağa ümütimi coymağan menim namzetlik işim qırımtatar icretiniñ edebiyattaki aksi ile bağlı. 2012 senesiniñ küzünde Romaniyağa barğanda, anda şimdiki vaqıtta 25 biñ qırımtatarı yaşay (ekseriyeti Konstantsa üezdi civarında toplu yerleşti), ziyalılarnıñ er vekiline aynı bir sual berdim: «Qırımğa ne vaqıt keleceksiñiz?» cevaplar çeşit oldı: «Qırım – qırımtatarlarnıñ devleti olğandan soñ», «Konstantsa – bizim küçük Vatanımız» ve «Anda nasıl etip ömür sürecekmiz» ve saire.

Kosntantsada yaşağan belli şaireniñ torunı Qırımğa barıp kelgen soñ, şunı ayttı: «Men Qırımda yaşağan adamlarnen bir de bir tuvğanlıqnı is etmeyim. Tilimiz başqa, menligimiz başqa. Kelecegimiz Tuyurkiyenen bağlı».

Mında, Amerikada, Vaşington ştatınıñ Leykvud şeerinde men qırımtatarnen tanıştım. İsmail Arslangiray, Giraylar sülâlesiniñ mirasçısı, amerikalı arbiyli oldı. «Kel, doğrusını aytayıq – bizni Qırımda iç bir kimse beklemey», - dey İsmail ağa. «Men cenkâver ecdatlarımnıñ hatırasını añam. Amma, şimdiki vaqıtta, biz qırımtatarlar, Qırımda istenilgen musafirler degilmiz».

Amma, er alda parlaq nümüneler de bar. Konstantsada, sıcaq qanlı, adiy bir noğay İsmet ağa yaşay, meni körip, baba kibi quçaqladı ve ağladı: «Sen Qırımnen qoquysıñ. Biz, evge qaytarmız, ille qaytarmız», - dedi. Faqat, diasporada İsmеt ağa kibi adamlarnıñ sayısı pek az.

Pek ister edim, can yürekten ister edim ki, bir de bir qafalarda bir patlav yañğırasın. Amma…Qırımdan tış yaşağan qırımtatarlarnıñ er yañı nesili içün Qırım Eldorado ya da Zanadu kibi hayal mekânnı añdıra, ve halq ağız yaratıcılığında yaşay.

1944 senesinden evel ve ondan soñ, Qırımnı terk etkenler arasında büyük bir farq bar. Birincileri Qırımnı, çeşit ağır sebeplerden olsa da, öz istegi ve göñülli terk ettiler. Ekinciler ise, istemeyerek, vagonlarğa nıqtanılıp alıp ketildi, kimi sahra, kimi ormanlarda qaldırıldı. Bütün halqqa nisbeten yapılğan aqsızlıq, adaletsizlik duyğusı sürgünlikke oğratılğanını vatanına qaytardı. Ekincileri, ne sebepten qaytqanlarını hatırlaylar. Birincileri, ne sebepten ketkenini bileler.

Qırımtatar diasporasınıñ yazıcı ve şairleri, minarelerge oşağan dağlarnıñ töpeleri, sırlı Qara deñizniñ yalığa urğan dalğalarını, bereketli bağçalarnı eserlerinde tasvirlemege devam ettirecekler. İtalyan şairi Sannadzaro içün Arkadiya olsa, şair Memet Niyazi içün Qırım bu kibi mekân oldı. Bu şiiriyet acayiptir, yaralanğan göñül içün bir melem.

Ve belki de, onıñ içün, olar (Türkiye, Romaniya, Bulğariya, AQŞ, Almaniya diaspora vekilleri) qaytmaycaqlarını añlap, kederlenesiñ. Olar Qırımnı seveler, şübesiz. Amma, Qırımda yaşağan qırımtatarlar isteseler bile, içinden añlaydırlar –kutleviy şekilde evge avdet etmezler.

Bu sebepten, «dört bizni qurtaracaq» ğayesi yaşap turmalı. Qırımtatarlarnıñ içindeki ekspansiya olarnı qurtarır.

Maksim Mireyev, amerikalı bloger, qırımlı

«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün

XS
SM
MD
LG