Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Rusiyede ve işğali altındaki Qırımda Qırımtatar Milliy Meclisiniñ yasağı yıllığında halqara toplulıqnı «Qırım ve Qara ve Azaq deñizleri üzerinde Ukraina devlet suvereniteti ğayrıdan tiklengenine qadar Rusiyege basqı quvetleştirmesini devam ettirmesine» çağırıp, yarımada meselelerini aprelniñ 30-nda olacaq «normand formatında» muzakere etmege teklif etti. Bu aqta o, Facebook saifesinde yazdı.
«Rusiye tarafından vaqtınca işğal etilgen Qırımda qırımtatarlarğa ve etnik ukrainlerge qarşı quvetleştirilgen repressiyalar vaziyetinde, Rusiye işğalcileri qırımlı siyasiy mabüslerni azat etmege razı olmağanda, Rusiye Federatsiyası resmiy vekilleriniñ «Qırımnıñ kimge ait olğanına dair mesele» qapalı degen lafları vaqtında, 2020 senesi aprelniñ 30-na keçirilüvi planlaştırılğan nazirler seviyesinde «normand formatı» video konferenktsiyasınıñ iştirakçilerini vaqtınca işğal etilgen Qırımda insan aqları ve qırımtatar halqınıñ vaziyetini muzakere etmelerine çağıramız», – dep qayd etti Çubarov.
Onıñ bildirgenine köre, qırımtatar halqınıñ temsiliy organı olğan Meclis yasağı «Rusiyeniñ Qırım istilâsına açıq şekilde qarşı çıqqan ve devam etken ilhaq ıntıluvlarına qarşılıq köstergen Qırımnıñ tamır halqınıñ iradesini ve birligini bozmaq içün Moskvanıñ cinaiy areketlerinden biri ola».
«Qırımtatar Milliy Meclisiniñ yasaqlanması işğalci devletniñ halqara uquqnıñ temel normaları, hususan Irqiy ayırım şekilleriniñ yoq etilüvine dair halqara şartname, Avropa Şurasınıñ insan aqları ve esas serbestliklerini qoruv şartnamesi, BM tamır halqlarınıñ beyannamesinini ihmal etkenini ve bozğanını kösterdi», – dep bildirdi Meclis reisi.
Onıñ qayd etkenine köre, «Meclis azaları işğal etilgen Qırımda taqip etile».
Onıñ aytqanına köre, Rusiye «onı qırımtatarlarnı temsiliy qurulışlarını, hususan Meclisni saqlap qalmaq imkânlarını sıñırlağan qararlarnı qabul etmesinden ya da desteklemesinden vazgeçmesine, em de Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reberleri ve azalarınıñ Qırımğa kiriş-çıqışlarını temin etmesine mecbur etken BM Halqara Mahkemesiniñ 2017 senesi aprelniñ 9-nda alğan Emrini açıq-açıq körmemezlikke ura».
2016 senesi Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi, soñra da Rusiye Yuqarı mahkemesi qırımtatarlarnıñ temsiliy organı olğan Meclisni yasaqlamağa qarar aldı. Onı Rusiye topraq bütünligini bozmağa tırışa ve insanlarnı qorquza dep, ekstremist teşkilât dep sayğanlar.
Meclis yasağı teklifi işğal etilgen Qırımnıñ sabıq prokurorı Natalya Poklonskayağa aittir.
2017 senesi Ukraina BM halqara mahkemesinde Rusiyeni Ukrainadaki terrorizm tedbirlerine para bergeni ve qol tutqanı, em de Ukrainağa qarşı istilâ yapıp, ırqiy ayırımda iştirak etkeni sebebinden mesüliyetke çektirmek içün oña qarşı dava açtırdı.
Ukraina, BM Halqara mahkemesine muracaat etip, vaziyetniñ acele olğanına emiyet berip, vaqtınca tedbir almağa rica etti. 2017 senesi aprelniñ 19-nda mahkeme Ukraina talaplarınen bağlı Rusiyege qarşı muvaqqat tedbirlerini kirsetmege qarar aldı.
Vesiqada Rusiyeden Meclis faaliyetini yasaq etmek qararı ile qırımtatar halqınıñ menfaatlarını temsil etmesi mevzusında aq-uquqlarınıñ bozulmasını toqtatmağa ve işğal etilgen yarımadada ukrain ve qırımtatar tillerinde tasil berilmesini temin etmekni talap etti.
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
