«Çubarovnıñ davası»: Rusiye Tahqiqat komiteti bu mevzuğa ne içün qayta?

Mahsus Qırım.Aqiqat içün

İşğal etilgen Qırımda Rusiye repressiv maşinası işini toqtatmay. Rusiye Tahqiqat komiteti «fevral 26 davasını» devam ettirip, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnı qalabalıqlarnı teşkil etkeninde qabaatladı.

Rusiye Tahqiqat komiteti, 2014 senesi fevralniñ 26-nda Qırım parlamentiniñ binası ögünde olıp keçken adise-vaqialar sebebinden Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovğa qarşı dava açtı. Tahqiqat komitetiniñ saytında derc etilgen malümatqa köre, quvetçiler Rusiye Ceza kodeksiniñ «Zorbalıq qullanılğan qalabalıqlarnı teşkil etüv» maddesine istinaden dava açtı. Müessise bildirgenine köre, tahqiqatçılar «Çubarovnıñ Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Yuqarı Şurasınıñ binası ögünde qalabalıqlarnıñ teşkil etilüvine alâqası bar olğanını isbatlağan delillerni elde etti».

Tahqiqat komitetiniñ versiyasına köre, 2014 senesi fevralniñ 25-nde Refat Çubarov muavini Ahtem Çiygozğa «Yuqarı Şura binası ögünde qalabalıqlarnı teşkil etmege ve anda iştirak etken Meclis tarafdarlarını şahsen idare etmege» vazife berdi.

Refat Çubarov

Meclis reisi, cinaiy dava aqqında malümatnı izaatlap, Rusiye akimiyeti Qırım yürüşiniñ keçirilüvine keder etmege tırışa, dep bildirdi.

«Şimdi meni qalabalıqlarnıñ teşkil etilüvinde qabaatlaycaq olalar. Bu maddege köre 8 yıldan 15 yılğa qadar apis cezası berile. Añlaşıla ki, bu «Dünya – zorbalıq ve işğalge qarşı. Menlik yürüşi» barışıq, zorbalıqsız aktsiya planlarımızğa bir cevap oldı», – dep izaatladı davanı Meclis reisi.

Meclis reberligi «Dünya – zorbalıq ve işğalge qarşı. Menlik yürüşi» aktsiyası aqqında keçken seneniñ soñunda ilân etti. Aktsiya vaqtında faller memuriy sıñırdan keçip, Qırımğa kirecek ola. Aktsiyanıñ keçirilüvi mayısnıñ 3-ne planlaştırıldı.

Rusiye Devlet dumasınıñ deputatı, Qırımnıñ sabıq Rusiye prokurorı Natalya Poklonskaya Tahqiqat komitetiniñ areketlerine şaştı. O, Rusiye quvetçileri bunı daa evel ne içün yapmağanını soradı.

«Qırımnıñ prokurorı olğanımda bu qabalıqlarnı teşkil etken ve anda iştirak etkenlerge qarşı cinaiy davalar açılğan, mahkeme ükümleri çıqarılğan ve yerine ketirilgen edi. Endi er kes unuttı, şimdi altı yıl keçken soñ dava açalar. Meni bu qasevetlendire. Tahqiqat komitetine sualim bar: altı yıl devamında ne yaptıñız? Ne içün altı yıl keçken soñ bunı yapasıñız degen suallerim bar. Prokuror olaraq bunı añlamayım», – dep ayttı Devlet dumasınıñ deputatı Rusiye jurnalistlerine cevap berip.

Daa evel Poklonskaya Tahqiqat komitetini cinaiy adliye institutı olaraq tenqit etip, prokuraturanen bir sırada parallel tahqiqat organı ne içün çalışqanını «añlamay», dedi.

Rusiye akimiyetiniñ yerli tarafdarları adet üzre quvetçilerniñ areketlerine qol tuttı. Qırımtatarlarnıñ sahte «milliy-medeniy muhtariyetiniñ» yolbaşçısı Eyvaz Umerov, onıñ fikirince, cinaiy davalar qırımtatarlarnıñ lideri, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilevge qarşı da açılmalı, dep bildirdi. Adet üzre qırımtatar temsiliy organınıñ reberligi «cemaat aktsiyalarnı qullanıp, haos yapacaq ola» kibi qabaatlavlar başlandı.

Kreml propagandacıları Eyvaz Umerovnıñ fikrini yarımadada yaşağan aman-aman bütün qırımtatarlarnıñ baqışları olaraq kösterdi, amma kerçek öyle degil. «Milliy-medeniy muhtariyetniñ» cemaat faalligine baqsaq, teşkilâtta tek bir insan – Eyvaz Umerovnıñ özü olğanını añlarmız.

Umerov, Ahtem Çiygozğa qarşı esnasta yañlış şaatlıq etken edi. 2015 senesi Rusiye mahsus hızmetleri Çiygozğa qarşı Qırım Yuqarı Şurasınıñ binası ögünde Ukraina topraq bütünligine qoltutuv mitinginde iştirak etkeni içün cinaiy dava açtı. «Medeniy muhtariyet» yolbaşçısı o künü Qırım parlamentiniñ binası ögünde olmasa da, Ahtem Çiygozğa qarşı şaatlıq etmege razı oldı.

Esnas tahminen eki yıl devam etti. 2017 senesi sentâbr ayında Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi Ahtem Çiygoznı qalabalıqlarnı teşkil etkeninde qabaatlap, sekiz yıl koloniyada qalmasına üküm etti. Bir aydan soñ siyasetçi Türkiye akimiyetiniñ yardımınen azat etildi.

O vaqıt Kreml mahsus hızmetleri «fevral 26 davasında» teneffüs yaptı, amma şimdi onı devam ettirmege qarar aldı. İşğal etilgen Qırımda ve qomşu Rusiyede taqipke baqsaq, bunıñ kibi cinaiy davalar Kreml içün ilk evelâ siyasiy alet ola.

Rusiye Tahqiqat komiteti ücüm etmege tırışa. Başta quvetçiler «fevral 26 davası» çerçivesinde siyasiy taqiplerni tahqiq etken Ukraina uquq qoruyıcılarına qarşı dava açtı. Şimdi ise nevbetteki adım atıp, Meclisniñ reberligine doğru ücüm ete.

Ukraina siyasetçileri ve memurlarına qarşı cinaiy davalar Kremlge siyasiy basqı ve «uquq trollingi» içün formal sebep olaraq kerek. Klassik örnekler – Rusiyede sabıq Ukraina baş naziri Arseniy Yatsenük ve Britaniya iş adamı William Browderge qarşı açılğan davalar. Ukraina Nazirler şurasınıñ sabıq yolbaşçısı 90-ıncı yıllarnıñ başında Çeçenistanda separatistler tarafında cenkleşkeninde qabaatlandı. Kreml qabarcılarına qarşı kampaniya başlatqan William Browderni rusiyeliler maliyeviy ayın-oyunlarda qabaatladı.

Buña esaslanğa Moskva İnterpolnı qullanıp, bir qaç kere Browder ve Yatsenükniñ yaqalanmasına irişmege tırıştı. 2015 senesi Rusiye akimiyeti Refat Çubarovnı uzaqtan apiske alıp, onı halqara qıdıruvğa ilân etmege tırıştı, amma İnterpol olarnı red etti. Açılğan cinaiy davalar esasında rusiyeliler daa bir qaç muracaat yollay bile. Misal olaraq, eñ az yedi kere Kreml halqara politsiya teşkilâtı vastavasınen William Browderni yaqalamağa tırıştı.

Meclis reberligine qarşı cinaiy dava tışqı resmiy olmağan diplomatik basqı ola bile, Kreml onı Prezident Volodımır Zelenskıynıñ ofisine qarşı qullanması mümkün. Kyiv, cemaat nizamınıñ qorunması maqsadınen aktsiya keçirilüvine keder etse, Rusiye akimiyeti içün bu elverişli olur.

Aks alda Moskva, daa evel yapqanı kibi, Donbastaki «barışıq esnasını» ve tutulğan şahıslarnıñ deñişimini bozacaq, dep qorquza bile, bu mesele ise prezident Zelenskıynıñ taqımı içün pek müim.

Sergey Stelmah, qırımlı siyasiy közetici (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün