Rusiyeniñ büyük istilâsı Ukrayina içinde türlü konfessiyalar arasındaki munasebetlerge nasıl tesir etti? Ukrayina Silâlı Quvetleriniñ siralarında olğan musulmanlar cenk zamanı namaz qılmaqnı nasıl becereler? Ukrayina musulman liderleri cemaatnı memleketni mudafaa etmege çağırır eken, Rusiye musulman liderleri Ukrayiağa qarşı cenkni destekleyler, aqlı kim? Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat noyabrde Ukrayina musulmanları diniy idaresiniñ müftisi olğan doğma Qırımlı imam Murat Suleymanov ile laf etti.
– Keliñiz bir açıqlamadan başlıyıq. Ukrayinada "Umma" Musulmanlarnıñ diniy idaresi bar. Ve yaqında onıñ müftisi siz oldıñız. Bundan ğayrı Qırım musulmanları diniy idaresi bar, onıñ müftisi Ayder Rustamov. Daa müfti Ahmed Tamim ile diniy idare bar... Aynı zamanda, sıq-sıq Ukrayinanıñ bütün musulmanlarınıñ bir müftisi olğanı ile bağlı yañlış fikirler bar.
Ne içün Ukrayinada çoq müftiyat ve ruhaniyler bar? Bu, Ukrayinanıñ söz serbestligine saip olmasınıñ amillerinden biridir
– Ne içün Ukrayinada çoq müftiyat ve ruhaniyler bar? Bu, Ukrayinanıñ söz serbestligine saip olmasınıñ amillerinden biridir. İnsanlar bir şeyge farqlı baqa, oña öz tarifini bere ve özüne köre qullana bilir. Misal olaraq, menim bir baqışım bar ve Ukrayinada bir tür yardımğa ihtiyacı olğan musulmanlarnıñ olğanını añlayım. Amma asla meni diñlemek kereksiñiz aytmacağım, çünki eñ doğru olğan bizmiz. Epimiz insanmız, epimiz hata yaparmız.
Er şeyni bilgenini aytqan ve özüni üstün körgen er angi alim aslında iç bir şey bilmez ve iç bir şey olmaz. Diniy metinler üzerinde çalışqan müfti olarğa ne qadar çoq dalsa, o qadar büyük qapılar onıñ içün açıla ve neticede o iç bir şey bilmegenini añlay.
''UMMA'' Ukrayina musulmanları diniy idaresiniñ müftisi Murat Suleymanov
– Endi eki qırımtatar eki diniy idarege reberlik yapa. Kıyivde camige cuma namazına ketecek olğan qırımtatarnı tasavur eteyik. Ayder Rustamov ya da Murat Suleymanovnıñ vaazına ketecekmi? Saylavında nege köre areket etecek?
– İlk nevbette, biz musulmanmız, soñra qırımtatarmız. Camige kelgen musulman kimni daa çoq begengenini saylay bile. Belki de bir imamnıñ ya da müftiniñ hutbesi onıñ qalbine daa yaqındır. Eger de men yalıñız bizge keliñiz desem, bu büyük sayğısızlıq ve hata olur edi. Bu, iman, areket tarzı ve edep ile bağlı meselelerge işaret eter edi.
– Keniş mıqyaslı cenk Diniy idareniñ faaliyetine nasıl tesir etti?
Şimdiki vaqıtta işğal altında olğan Severodonetskte cami artıq yoq: o ateşke astında qalıp, yanıp ketti
– İlk aylarda bir çoq camilerde faaliyet toqtadı, hususan şiddetli uruşlar olğan bölgederde: Kıyiv, Harkiv, Zaporijjâ... Şimdiki vaqıtta işğal altında olğan Severodonetskte cami artıq yoq: o ateşke astında qalıp, yanıp ketti.
Faaliyet kursu biraz deñişti. Al-azırda bu daa çoq göñülli bir faaliyettir. Misal olaraq, pek çoq musulman Lvivge ketti. Lvivdeki camimiz üç biñden çoq adamnı qabul etti.
Lviv. Demiryol vokzalı
– Bugünde Ukrayina Silâlı Qvetleriniñ sıralarında hızmet etken musulmanlarnıñ sayısı aqqında malümat barmı?
Olarnıñ tam sayısı aqqında aytıp olamam, amma Ukrayina Silâlı Quvetleriniñ türlü batalyonlarında pek çoq musulman iştire etkenini bilem.
– Cenkte ruhiy ihtiyaclar nasıl kerçekleştirile? Misal olaraq, beş kere qılınmaq kerek olğan namaz?
Ukrayina Silâlı Quvetleriniñ türlü batalyonlarında pek çoq musulman iştire etkenini bilem
- Er namaznıñ öz vaqtı bar. Amma bir musulman bir sebepten, misal olaraq, ateş vaqtında namaznı qılıp olamasa, onı qaldırıp, soñra başqa namaz vaqtında borc olaraq qıla bilir. Yani, qorqunç bir şey yoq. Daa cenk vaqtında qılınğan mahsus namaz bar. Eger bütün batalyon musulmanlar olsa, olar ekige bölüneler. Bir qısmı namaz qıla, digeri olarnı mudafaa ete. Soñra olar deñişeler.
– Müfti Said İsmagilov Qırım.Aqiqatqa intervyü vaqtında, Ukrayinanı Rusiye tecavuzından mudafaa etken askerler Allah yolundadırlar, dep aytqan edi. Aynı zamanda malüm olğanı kibi, Rusiyeniñ Yuqarı müftisi Talgat Tacuddinov Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı istilâsını desteklegen. Bu künleri ise Tataristan Musalmanları diniy idaresi Putinniñ seferberlik aqqında fermanını baqıp çıqqan soñ, bu musulman degerliklerine zıt kelmegenini bildirdi. Bu cenkniñ er eki tarafında musulmanlar bar. İlâhiyat ceetinden kim aqlıdır?
– Ukrayina musulmanlarına kelgende, böyle bir hadis bar ki: eger bir telüke aileñizge, namusıñızğa ait olsa, siz olarnı qorumağa borclusıñız. Rusiye müftiyleriniñ sözleri ise... Olar bir şey aytmaq kerekler - biz bunı pek yahşı añlaymız. Amma olar, degenleri ve çağırğanları içün Allah ögünde cevap bereceklerini añlamaq kerekler. Ne içün? Çünki olarnıñ çağıruvı - zorbalıqqa çağıruvdır. Allah Taalâ ise bunı yasaq ete, Qırım-i Kerimde bunıñ aqqında pek çoq yazıla.
Amma atta Quran-i Kerimde, zalımlarnıñ olarnı qabaatsız dep tanıycaq insanları er zaman olacaq, dep yazıla
İmam Malikniñ sözlerini hatırladım – bu fikh üzre uquq mektebiniñ temelcisi olğan eñ nufuzlı alimlerden biridir. Bir kün ondan sorağanlar: "Alçaq kim?". O cevap bergen: "Yaşayış nimetlerini elde etmek içün dinni qullanğan". - "Alçaqtan daa beter kimdir?" - "Öz zorbalığını aqlamaq içün dinni qullanğan alim".
Yani, şimdiki vaqıtta öz zalımını, cenkni, zorbalıqnı, öldürüvlerni aqlağan alçaqlar. Ve mında qayd etmek kerek ki, olar aqlı olğanlarını köstermek içün türlü ıstılalardan faydalanalar. Amma atta Quran-i Kerimde, zalımlarnıñ olarnı qabaatsız dep tanıycaq insanları er zaman olacaq, dep yazıla. Olarğa tövbe etmek, sözlerini keri almaq ve er şeyni yahşı etip tüşünmek tileyim. Eger cesaretleri olsa edi, Ukrayina musulmanlarına telefon etip, laf eter ediler.
''UMMA'' Ukrayina musulmanları diniy idaresiniñ sabıq müftisi Said İsmagilov
– Cenkniñ Ukrayinada dinlerara munasebetlerge tesiri nasıldır?
– Musulman memleketlerden ya da Avropadan Ukrayinağa kelgenler dinlerara munasebetler bizde nasıl olğanına şaşalar.
Şimdi Ukrayinanı desteklegenlerniñ - ister musulman, ister hristian, ister yeudiy olsun - munasebetleri daa da qaviyleşecek
Arap baariniñ zamanından hatırlayım: 2010 senesi Yemende oquy edim, o zaman er şey Mısırda, başqa memleketlerde başlap, soñra Yemende çatışmalarğa çevirildi. Cenk çoq maskalarnı alıp taşladı ve kerçekten kim kim olğanını kösterdi.
Şimdi Ukrayinanı desteklegenlerniñ - ister musulman, ister hristian, ister yeudiy olsun - munasebetleri daa da qaviyleşecek. Lviv misalinde aytıp bermek isteyim. Şeerge Lvivde cami ne yerde olğanını bilmegen adamlar kele edi. Olar kilsege kele ediler ve andan papaz maña telefon ete edi. Ve o: musulmannı mında alıp ketiñiz, demey edi. O soray edi: olarnı aşatmaq içün ne pişirmek mümkün? Tasavur etiñiz, ne qadar hoştır.
Rusiye fevralniñ 24-nde Ukrayinağa büyük istilâ etti, amma istegenini alamadı, hususan ukrayinlerniñ tirenüvi sebebinden Kıyivni zapt etemedi.
Aprelniñ 22-nde Rusiye Ukrayinadaki «mahsus operatsiyanıñ» (anda büyük istilânı böyle adlandıralar) «ekinci fazası» vaqtında yañı planlar aqqında bildirdi. Rusiye arbiyleri işğal etilgen Qırımğa qara ayatını temin etmek ve Pridnestrovyege çıqmaq içün Donbas ve cenübiy Ukrayinanı kontrol altına almağa niyetlene.
Faqat, ğarbiy istihbaratnıñ malümatına köre, Donbasta Rusiye muvafaqiyetli sıñırlı ve Ukrayinanıñ küçlü tirenüvi sebebinden Rusiye ordusınıñ ğayıpları büyük.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.