"Fikir" rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün
Cenkniñ kerçek bitmesi alâ daa imkânsız körüngen ve barışıq şartlarını bile tasavur etmegen vaqıtta, Qırımnıñ işğalden azat etilüv şartlarını muzakere etmek, kerçek siyasetke baqqanda, daa çoq siyasiy fantastika kibi körüne.
Qırımnıñ Ukrayina siyasiy alanına qaytmasını nasıl temin etmek mümkün? İşğal vaqtında ukrayin tili ve medeniyeti, memleketniñ şarqiy ve cenübiy regionlarınen qıyaslağanda, kerçek medeniyet rezervatsiyasında bulunğan Qırım yarımadasında içtimaiy keyfler nasıl olacaq? Bütün bu meseleler daima köterile ve muzakere etile, ve tek Ukrayinada degil.
Bu arada, Ukrayinanıñ Qırımnıñ tamır halqları ögünde, ilk evelâ qırımtatarlar ögünde olğan mecburiyetlerinden başlamaq kerek. Em de Ukrayina Qırım yarımadası üzerinde kontrolini küç yolunen ğayrıdan tiklemese ve memleketniñ topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenüvi meselesiniñ siyasiy çezilüvini yıllarnen, belki de on yıllarnen beklemege mecbur olsa bile, maneviy mecburiyetler bunı lâğu etmez.
Ukrayina, memleketniñ diger regionlarına köçmege qarar bergen yarımada etnik ukrayinlerine yardım ete bile. Amma qırımtatarlar içün "vade etilgen topraq" Qırımnıñ özü qalacaq.
Bunıñ ile biz añlamaq kerekmiz ki, Rusiye imperiyası Qırımnıñ tamır halqlarını sıqıştırıp çıqarmaq ve olarnıñ yerine olarğa sadıq olğan insanlarnı yerleştirmek siyasetini aqlamaq içün Qırım tarihını da, ukrayin topraqlarınıñ tarihını da tahminen aynı şekilde sahteleştirdi.
İmperatorlıq ve sovet tarih dersliklerinde Qırım, slavânlarnı ezgen sert bir qul devlet olaraq tasvirlengen edi. Ve bu, kerçek böyle bir devlet, "qullar memleketi, efendiler memleketi", XIX asırnıñ ortalarına qadar işçi ayvanlar vaziyeti altında qalğan, soñra ise topraq saipleri ve kolhoz yolbaşçılarınıñ reinelerine çevirilgen öz semetdeşlerini zıncırlağan Rusiye İmperiyası olğanına baqmadan.
Bu rusiye ikâyesiniñ kölgesinde qırımtatar devletçiligi ve Qırım ile Siçniñ munasebetleriniñ qıyın tarihı qaldı, olarsız ukrayin etnik ve siyasiy kimligi olmağan olur edi. Amma ukrayinler yaşağan topraqlarında ekseriyetni saqlap qaldı, qırımtatarlar ise Yekaterina ordusınıñ istilâsından soñ birinci künlerden itibaren sürgün etildi, 80 yıl evelsi ise - bütünley sürgün etildi - bundan soñ defalarca yoq etilgen ve marjinalleştirilgen medeniyetni ğayrıdan tiklemege tırışıñız!
Ve şimdi, dünyanıñ - ilk evelâ musulman dünyasınıñ - közleri Yaqın Şarqta olğan vaqialarğa ve Gazzede barışıq ve inkişaf variantlarını qıdıruvğa celp etilgen vaqıtta, iç bir kimse Qırımda qırımtatarlarnen ne olacağını tüşünmey, bu şaşılacaq bir şey degilmi, atta Singapur konferentsiyasında Ukrayina prezidenti!
Eminim, işte bu sebepten Qırım tamır halqlarınıñ aqlarını ğayrıdan tiklev cenkten soñ Ukrayinanıñ siyasiy ve ahlâqiy mecburiyetleriniñ yalıñız bir qısmı olmaq kerekmey. Adaletli bir dünya aqqında tasavurlarımıznıñ bir parçası olmalı - bu sulh ne vaqıt peyda olsa da.
Vitaliy Portnikov – jurnalist ve siyasiy izaatçı, Azatlıq Radiosı ve Qırım.Aqiqat müellifi
"Fikir" rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.