Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Rusiye prezidenti Vladimir Putin, BM Baş Assambleyasınıñ yubiley sessiyasında çıqışta bulunıp, keçmiş aqqında ayttı – o, Putin içün, ğaliba, em şimdiki zamannıñ, em kelecekniñ yerini ala. Ekinci cian cenkindeki ğalebe aqqında ayttı. BM Telükesizlik Şurasınıñ beş daimiy azasına toplaşıp, dünya nasıl olacağını belgilemege teklif etti. Alışılğan duşmanlarnı Ekinci cian cenkiniñ tarihını yañlış tarif etkenlerinde qabaatladı.
Mence, yañı bir şey yoq. Amma «yañı olmağan şeyler» – keçmişteki ayatnıñ bir resmidir. Putin şimdiki kerçegini körmege istemey, ğaliba. BM semereligi ve BM qararlarınıñ mecburiy olğanını aytta. Amma Rusiye içün bu qanun çalışamı? BM Baş Assambleyası Qırımnıñ Rusiye Federatsiyası terkibine qoşulması qanunsız olğanına dair qararnı qabul etkende Kremlde oña qulaq asqanlar bar edimi yoqsa? Rusiye özü bozğan şeylerni başqalardan ne içün talap ete?
Rusiye prezidenti keçmişte raattır – anda istilâcı degil, ğalip ola, dünya kelecegine dair munaqaşalarda iştirak ete
Putin, BM Telükesizlik Şurasınıñ daimiy azaları dünyanıñ kelecegi aqqında laf etsin istey – Yedi gruppasında iştirak etmekten çetleştirilgeni içün artıq tek Telükesizlik şurasına ümüt ete bilgeni içündir. Amma BM qurulğanda ve Ekinci cian cenkinde ğalip çıqqan memleketlerniñ yasaq aqqı olacaq dep qarar alınğanda bu memleketler diger devletlerge qarşı istilâcı olmaycaq dep aytılğan edi de. Sovetler Birliginiñ istilâiy areketleri aqqında daa bir kere hatırlatmaycam, amma, eñ azından, Ekinci cian cenkinden soñ Sovet Sotsialistik Cumhuriyetler Birligi diger memleketlerniñ topraqlarını öz terkibine endi qoşmağan edi – Latviya, Litvaniya ve Estoniya 1940 senesi işğal etildi, Tıva 1944 senesi ilhaq etildi. Qalğan topraq qazançları Ekinci cian cenki neticesinde ittifaqdaş memleketlerniñ razılığınen oldı. Lâkin Putinniñ Rusiyesi Ekinci cian cenkinden soñ tiklengen nizamnı Qırım işğalinen bozdı. Amma Vladimir Putin Baş Assambleya sessiyasında bunı aytmay. Ondan evel söz alğan Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy ayta.
Ukraina prezidentiniñ keçmişte yaşamaq imkânı yoq – çünki topraqları zapt etilgen memleketniñ yolbaşçısı ola, bu devlet ise işğal ve cenk neticesinde peyda olğan problemler kelecekte çezilecek, dep bekley. Rusiye prezidenti ise keçmişte raattır – anda istilâcı degil, ğalip ola, dünya kelecegine dair munaqaşalarda iştirak ete. Rusiyeniñ keçmişte yaşamaq istegi ve Ukrainanıñ kelecekke olğan ümütleri – eki memleketni ayırğan ve Rusiye istilâsı ve Qırım işğalini evelden belgilegen esas şeydir.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
Vitaliy Portnikov, kyivli jurnalist, Qırım.Aqiqat müellifi