Keriçli Stas Yur çenko Azatlıq Radiosınıñ ukrayin bürosınıñ Qırım.Aqiqat leyhasınıñ ilk hadimlerinden biridir. Qırım yarımadsınıñ işğalinden soñra telükesizligini mutaharağa atıp Qırımda bir yıldan çoq jurnalist olaraq çalıştı. Bundan soñ bir qaç yıl Kıyivde Qırım.Aqiqat leyhasında çalıştı. Soñra "Gratı" neşrinde foto mühbiri olıp çalıştı. 2022 senesi fevralniñ 24-nde Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı başlatqan büyük cenkniñ başlaması ile Stas Yurçenko arbiy foto mühbiri oldı.
Qırım.Aqiqat Stas Yurçenkonıñ arbiy foto mühbiri kibi kamerasına cenkniñ angi anlarını çekkenini ögrenmek içün onen laf etti. Bu yıl tuvğan Qırımı işğalden azat etilecegine inanamı? Cenkte çalışmaq nasıl bir şey? Bütün bular ve da ziyadesi bu eksklüzim intrevyüde.
Nekreçaya: Yaşayışta sırf ukrayin tilinde laf etkenini bilem.
Tezden Keriçte, Aqmescitte, tuvğan toprağımda fotoresimlerni çekecegim
Yurçenko: Menimce, bütün Qırım sakinleri añlay ukrain tilinde añlaylar. Men Keriçte doğdım, Aqmescitte oqudım. Añlamağanlar olsa, ögrenmek kerek. Men ise tezden Keriçte, Aqmescitte, tuvğan toprağımda fotoresimlerni çekecegim. Ve artıq körgenim bir resim olacaq: yoq etilgen tehnika, artıq qaçqan rusiyeliler. Qırım köprüni de özlerinden soñ patlatacaqlar dep tüşünem.
Stas Yurçenko ve Katerina Nekreçaya Qırım.Aqiqat studiyasında
Nekreçaya: Büyük cenk başlandı. Arbiy foto mühbiri olmaq seniñ añlı qararıñmı?
Yurçenko: Bu şuurlı ve bayağı vaqıt evel edi. Zırhlı yelek, kaska, ilâc qutusı üç yıldan berli mende bar. Bir buçuq yıl evelsi taktik tibbiyet ve mina telükesizligi mevzusında talim keçken edim. Er kes Kıyivni terk etkende biz (zenaatdaşımnen – muar.) işimizni devam ettirmek içün anda aşıqtıq. Soñra Kıyiv, Kıyiv vilâyetini çektik. Rusiyelilerni Kıyiv civarından quvalağan soñ Çernigiv, Sumı, Donetsk edi. Cenkni çekmemek saylavım olıp olmağanı aqqında ytsaq, mence, yoq. Bütün çevrem cenkke celp etilgen.
Nekreçaya: Büyük cenkniñ olacağını beklediñmi?
Yurçenko: Men artıq Qırımda olğanlarnı körgen edim. Çoqsu buña inanmadı. Men ise böyle yapamadım. Men buña azırlandım. Cenkniñ başlamasından eki afta soñra gaz maskasını sımarladım. Himiyeviy ve özek ücümden qorçalav vastaları bar. Azır olayım. olsun, kerek olmasa daa yahşı, amma olsun.
Ukrayin arbiyleri Foto: Stas Yurçenko, Graty
Nekreçaya: Er mevzuda pek mantıqlısıñ. Duyğular barmı?
Anda bulunır eken, saña qarşı ya da yanıñda ateş açar ekenler duyğular yoq
Yurçenko: Duyğular qapalı. İş vaqtında duyğular menim içün tamamınen qapalı, çünki biraz adrenalin bar. Em bizimkilerniñ, em olarnıñ cesetlerini körgende duyğular yoq. O zaman çalışmaq mümkün. Soñra aqşam fotoresimlerni baqqanda duyğular peyda ola bile. Anda bulunır eken, saña qarşı ya da yanıñda ateş açar ekenler duyğular yoq. Sen olduqça semereli areket etmelisiñ.
İzümde kütleviy mezarlıq Foto: Stas Yurçenko, Graty
Nekreçaya: Rusiye arbiyleri andan sıqıştırıp çıqarılğan soñ işğalden azat etilgen şeerler, köyler... Bunı nasıl tasvir ete bilesiñ?
Yurçenko: Bir oba çöp körseñiz, demek anda mıtlaqa rus arbiyleri bulundı. Olarnıñ er bir bazası bir oba çöptir. Elbette er şey yağmalanacaq ve "mında artıq bir şey yoq, er şey zaten yağmalandı" yazısı olacaq. Eger köy olsa, mermiler altında insanlarnıñ yaşağanı evlerniñ üzerinde "Balalar", "Adamlar" yazıları olacaq. İlk aftalar suv, qızdıruv, gaz, elektrik olmaycaqtır. Ve pek çoq yaramay ikâyeler olacaq. İnsanlarnıñ ikencelerge oğratılğanı bir yer olacaq. Bir ya da bir qaç dane. Bu da er yerde bar. Adamlar sağ qalmaq içün neler yapqanını aytıp berecekler. İskencelerge oğratılğan, öldürilgen adamlar aqqında ikâyeler olacaq. Pek çoq ağrı ve ğam.
Trostânets işğalden azat etilgen soñ Foto: Stas Yurçenko, Graty
Nekreçaya: Seniñ içün körgeniñ eñ qorqunç şey nedir?
Yurçenko: İzümde 400 ceset fenadır. Künlerdir bu qoqudan qurtulıp olamaysıñ. Sanki seniñ üstünde, başındadır. Bunı körmek deşetlidir. İnsanlarnıñ emiyet bergeni bazı kündelik şeyler bar. İnsanlıqlarını biraz ğayıp ettiler. Ve bu pek yaramaydır.
Menim içün yoñ küçlüsi fotolar degil, podkastlardır, çünki anda... İnsannı kamerağa degil, yalıñız sesini yazğanda, o zaman insanlarda samimiyet daa çoq ola. Çoqusı anda tuvğanları olğanı ya da vaziyet nasıl inkişaf etecegini bilmegenleri içün yüzüni köstermek istemeyler. Bazıları artıq yoruldılar. Eñ deşetli şeylerden biri de balalırını defin etken ana-babalarnıñ ikâyelerini yazmaqtır.
Nekreçaya: Añlağanıma köre, qırım işğalden azat etilgen soñ sen anda ketmege azırsıñ.
Yurçenko: Çemek içün.
Stas Yurçenko
Nekreçaya: Yaşamaq degil, çalışmaq içünmi?
Olar genotsid yapqan memleketke integratsiya ettiler
Yurçenko: Yoq, yaşamaq içün degil. Kelip çalışmaq, Qırım tabiatını körmek. Adamlarnı ve turistlerni degil, çünki işğal etilgen Qırımda bir buçuq yıl yaşadım ve adamlarnıñ "ok, integratsiya etemiz" degenlerini begenmedim. Olar genotsid yapqan memleketke integratsiya ettiler. Qırımda Hersonda kibi olmaycaq degenlerde... olacaq, amma başqa türlü.
Amma anda bizim adamlarımız çoq. Beklegenler çoq. Ukrayina baryaqları anda 100 faiz olacaq. Bayraqlarnen qayrşılacaqlar. Eminim. Yalıñız biraz beklemek kerek ve bu başqa türlü olacaq. Qırım sakinleri de azırlanmaq ve ukrayin ordusı olarağa zarar ketirmemek tırışacağını añlamaq kerekler. Eger arbiy obyektler yanında yaşasañız - men artıq çoqtan pecerelerni yapıştırır edim.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
***
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.