Felemenk Yuqarı mahkemesi iyünniñ 9-nda Qırım müzeylerinden "Skit altını" olaraq bilingen eksponatlarnıñ Ukrayinağa qaytarılması aqqında qarar çıqardı. 2014 senesi Ukrayinanıñ farqlı müzeylerinden artefaktlar Felemenkke sergige ketirilgen edi. Qırım Rusiye tarafından işğal etilgen soñ Ukrayina qıtasındaki müzeyler öz eksponatlarını keri aldılar, Amsterdamğa "Qırım. Qara deñizdeki altın ada" sergisine Qırımnıñ dört müzeyinden ketirilgen kollektsiya ise doquz yıl devam etken mahkeme esnasınıñ bitmesine qadar Felemenkte qaldı. Qırım.Aqiqat bunıñ aqqında Ukrayina TİN yolbaşçısınıñ birinci muavini Emine Ceppar ile laf etti.
"Yuqarı mahkeme Qırım müzeyleriniñ temyiz şikâyetini red etti, böylece mahkeme qararı quvette qala", - dep yazlıa Felemenk Yuqarı mahkemesiniñ beyanatında.
Bu qarardan evel 9 yıllıq bir dava bar edi. 2016 senesi dekabr ayında Amsterdam Bölge mahkemesi eksponatlarnı saibine Ukrayina devletine qaytarılması aqqında qarar çıqarğan edi. 2017 senesi martnıñ 28-nde Amsterdam Temyiz mahkemesi, mahkemeniñ "Skit altını" qararına qarşı Rusiye nezareti altında olğan Qırım müzeyleriniñ temsilcilerinden temyiz şikâyetini alğan edi.
Artıq bu davada bir noqta qoyuldı.
Amsterdamnıñ Adliye sarayı
500-den ziyade müzey eşyasından ibaret «Qırım: altın ve Qara deñizniñ sırları» sergisi 2014 senesi yanvarniñ 19-nda Almaniyanıñ Bonn şeerindeki Reyn ülkeşınaslıq müzeyinde keçirilgen edi. Daa soñra Amsterdamdaki Allard Pierson arheologik müzeyinde açıldı. Sergi 2014 senesi fevralniñ 7-nden avgustnıñ 31-ne qadar devam etti, faqat Rusiyeniñ Qırım işğalinden sebep Qırım müzeylerine qaytıp olamadı. Qırımnıñ dört müzeyi eksponatlarnıñ qaytarıluvınen bağlı davanı Allard Pierson müzeyine qarşı açtırğan edi. Ukrayina akimiyeti artefaktlar müzeylerniñ mülki degil, Ukrayina devletine ait, dep bildirgen edi.
Amsterdam, Felemenk. Qadın Allard Pierson arheologik müzeyinde "Qırım: altın ve Qara deñizniñ sırları" sergisiniñ eksponatlarını seyir ete. 2014 senesi
Qırım.Aqiqat mahkemeniñ "Skit altını" mevzusındaki qararını Ukrayina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar ile muzakere ete.
– Bu dava bitti ayta bilemizmi? Bu artefaktlarnı ne vaqıt Ukrayinada seyir etmek mümkün olacaq?
– Bu dava kerçekten bitti, dep aytmaq mümkün. Bu cenk doquz yıl devam etti. Biz oña cenk aytamız, çünki bu medeniy cebedir. Ve ne yazıq ki, amma kimerde beklenilmegen taraflardan açıla edi. Ukrayina içün mahkeme esnasınıñ özü çoqusı şeyde kösterici edi. Bizim içün adalet meselesi pek müim edi. Bu davanıñ taraflarından biri sözde Qırım müzeyleri edi, sahte müzeyler. Yani Qırım Rusiye tarafından işğal etilgen soñ olarnıñ faaliyeti toqtatıldı. Ve bizim içün olarnıñ dava tarafı olması bu müzeylerniñ legitimligini şübe altına ala edi. Mudafaamıznı buña esaslanıp qura edik. Yuqarı mahkemeniñ qararına şikâyet berilmesi mümkün degil, bu soñki basamaqtır. Devamı olmaycaq, dep eminlikten ayta bilemiz.
Şimdi Allard Pierson arheologik müzeyi ile mesleatlaşmalar kete. Bütün bu yıllar devamında bu artefaktlar müzeyniñ mağazalarında saqlana edi. Ve şimdi Ukrayina elçilik, uquq mesleatçıları yerdımınen müzey ile aytışalar. Hatırlağanıñız kibi, Amsterdam Bölge mahkemesiniñ ilk qararına köre, Ukrayina bu eksponatlarnıñ Allard Pierson arheologik müzeyiniñ mağazalarında saqlanması içün 120 biñ yevro miqdarında para ödemeli edi. Bunı muzakere etemiz, belki müzey bu raqamnı eksiltir. Bu tehnik qısmı tamamlar tamamlanmaz keri qaytarma şartlarını muzakere etecekmiz, soñra bu artefaktlar Ukrayinağa qaytarılacaq. Bizim istegimiz artefaktlarnı mümkün qadar tez keri qaytarmaqtır. Dava em memleket em de bütün dünya tarafından közetildi, amma bundan ğayrı bu bir baqış meselesidir. Bunıñ yaqın bir qaç ay içinde olacağını belleyim.
Emine Ceppar
– Qırım işğalden azat etilgen soñ bu artefaktlar anda qaytarılacaqmı?
– Epimiz buña inanamız. Çünki Qırım Ukrayina qısmıdır ve bizim noqta-i nazarımızğa binaen Qırımnıñ işğalden azat etilmesi qaçınılmazdır. Qırım işğalden azat etilgende ve Ukrayina suvereniteti evelki alına kelgende artefaktlar Qırımnıñ ukrayin müzeylerine qaytarılacaq.
Allard Pierson arheologik müzeyinde "Qırım: altın ve Qara deñizniñ sırları" sergisiniñ eksponatı. 2014 senesi
– Şimdi Rusiye işğal etilgen Ukrayina topraqlarındaki müzey kollektsiyalarınıñ yerini deñiştirgenini bilemiz. Bu meseleniñ büyükligi ne qadardır ve bu yönelişte yapılacaq ne qadar iş bar?
– 2022 senesi fevralniñ 24-nde başlanğan büyük cenkten soñ bir çoq ceryanlar aydınlaştı. Bizim körgenimizni dünya da artıq körip başladı. Neticede Yuqar mahkemeniñ qararı bizim içün musbet oldı. Ukrayinanıñ türlü munaqaşalar vaqtında seslendirgeni noqta-i nazarlarından biri de Rusiye Federatsiyası Qırımdaki öz memuriyetleri vastasınen aslında Ukrayinanıñ artefaktlarını qırsızlağanı oldı. Çünki bu Ukrayina müzey fondu ve Ukrayina halqına aittir. Topraq işğal altında olğanı içün, medeniy servetler Rusiye topraqlarına alıp ketilgenine dair dilillerimiz bar. Bu belli bir şartnamelerni boza. Menimce, bu delil eşitildi.
Rusiye em şartnameler, em de türlü halqara teşkilâtlarnıñ iştirakçisi olğan memleket kibi özüni itibarsızlaştırdı. Bunı er yerde köremiz ve Ukrayina bunıñ aqqında çoq ayta. Yani bu bir çoq sanktsiya altında olğan zeerli memlekettir. Bu memleket ile munasebet itibarda büyük lekedir. Rusiyeniñ noqta-i nazaranı, siyasetini ve tecavuzını alıp da deñiştirecegini beklemek pek saftır. Biz Ukrayina Silâlı Quvetlerine inanamız. Bizim içün adalet Ukrayina suvereniteti eski alına kelgen zaman tiklenilecegini belleyim. Bu qırsıznıñ areketleridir. Çünki anda vaqtınca olğannını añlay ve bunıñ içün andan mümkün qadar çoq şeyni alıp çıqarmağa tırışa. Rusiyeniñ Ukrayina topraqlarında yapqanı da qızsızlıqtır. İşğalden azat etilüv olur olmaz bu iş bitecek.
Allard Pierson arheologik müzeyinde "Qırım: altın ve Qara deñizniñ sırları" sergisiniñ eksponatı. 2014 senesi
– Felemenk mahkemesiniñ qararına emsal olğanını ve artıq bu kibi davalar tez baqılacağını aytmaq mümkünmi?
– Uquq mesleatçıları ile qonuşmalarım bütün dünya uquq içtimaiyeti bu davanı közetkenini kösterdi. Er kes bu müzeylerniñ aslında ve resmiy olaraq olmağanını añlay edi. Taraflardan biri, öz sebeplerden bir-de-bir tarafnı desteklemegen Allard Pierson arheologik müzeyi oldı. Ukrayinanıñ küçlü uquq noqta-i nazarı bar edi. Er kes bunı közete edi. Ve er kes içün mahkemeniñ qararı kösterici edi. Ukrayina içün bu açıq-aydın bir qarar edi, çünki bu adalet meselesidir. Uquqiy esnas uzun bir yoldır. İrişkenimiz musbet netice bütün içtimaiyet içün köstericidir.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d2a3ebzji45ji0.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.