Qırımtatar halqınıñ lideri, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev Kyivde keçirilecek Qurultay delegatlarınıñ konferentsiyası arfesinde kütleviy haber vastalarına intervyü berdi. Qırım.Aqiqat mühbiri Cemilev ile subetniñ esas mevzularını qayd etip, olarnı qısqadan tarif ete.
Keçirilecek Qurultay konferentsiyası aqqında
Noyabrniñ 12-nde Kyivde altıncı çağırılış Qurultay delegatlarınıñ konferentsiyası keçirilecek. Milliy Meclis reisi Refat Çubarov, Qırımdaki vaziyetten sebep qırımtatar liderleri Qurultay sessiyasını toplap olamaz ve qarar qabul etemez, şu sebepten laf konferentsiya aqqında kete, dep añlatqan edi.
Mustafa Cemilev, buña baqmadan, konferentsiyada Qurultay delegatlarınıñ vekâletlerini uzatma qararları qabul etilecek, dep ayta. Delegatlar, demokratik saylavlar keçirmek imkânı peyda olğanına qadar vazifelerini devam etecek.
Delegatlarnı toplap, vekâletlerni demokratik saylavlarnı keçirmege imkân peyda olğanına qadar uzatmağa qarar alacaqmızMustafa Cemilev
«Qurultay iş tertibini qabul etip, fevqulâde vaziyetler şaraitlerinde iş variantlarını belgilemedi: cenk, işğal. Bu sene Qurultay delegatlarınıñ vekâlet müddetleri bite. İşğal şaraitlerinde Qurultay delegatlarınıñ demokratik saylavlarını keçirmek imkânsız. Bu vaziyette şöyle yapacaqmız: delegatlarnı toplap, vekâletlerni demokratik saylavlarnı keçirmege imkân peyda olğanına qadar uzatmağa qarar alacaqmız. Böyle saylavlarnı keçirmek imkânı ancaq işğal bitken soñ peyda olacaq», – dep ayta Cemilev.
Reylerniñ ekseriyetini talap etken qararlar uzaqtan alınacaq: «Mence, reylerniñ sayısı yeterli olmaycaq. Amma biz şöyle yapacaqmız, qararlarnıñ leyhalarını qabul etip rey berecekmiz. Delegatlarnıñ çoqusı qabul etecek qararlar leyha şeklinde olacaq. Leyhalarnıñ metinlerini Qırımdaki delegatlarımızğa yollaycaqmız, olar ise kendilerine yaqın olğan soyuna imza qoyacaqlar. Neticede, delegatlarnıñ imzalarınıñ ekseriyetini alacaq qarar leyhası işke tüşürilecek».
Cemilev, Qurultay delegatlarınıñ vekâletlerinden vazgeçecegini ve Sovetler Birligi zamanında qırımtatar halqınıñ menfaatlarını temsil etken teşebbüs gruppaları tecribesine qaytacaqlarını red ete. Onıñ aytqanına köre, al-azırda eñ müimi – qırımtatarlarnıñ temsilci organlarınıñ işini saqlap qalmaqtır. Halq deputatınıñ qayd etkenine köre, Meclis reisi Refat Çubarovnıñ vekâlet meselesi Qurultay delegatlarınıñ konferentsiyasında köterilmeycek.
SEE ALSO: Sürgünlikte QurultayUkrainalı siyasiy mabüslerniñ azat etilmesine dair muzakereler aqqında
Keçken raatlıq künleri İstanbulda Ukraina prezidenti Petro Poroşenko ve Türkiye prezidenti Recep Tayyip Erdoğannıñ körüşüvi olıp keçti. Körüşüvde Mustafa Cemilev de bar edi. Olar ukrainalı siyasiy mabüslerniñ azat etilmesini muzakere ettiler. Türkiye prezidentine Rusiye ve işğal etilgen Qırım apishanelerinde tutulğan ukrainalılarnıñ cedveli berildi. O, «azat etileceklerniñ cedvelini» Rusiye prezidenti Vladimir Putinge yetkizmege vade etti. Türkiyeniñ yardımı ile keçirilgen ukrainalı siyasiy mabüslerniñ azat etilme tecribesine baqmadan, Mustafa Cemilev bu yolnı «irratsional ve yañlış», dep saya.
Putin ne isteycek – belli degil. Ya Türkiyeniñ milliy menfaatlarına zıt kelgen bir şey olsa?Mustafa Cemilev
«Açıq aytayım: bu meselede optimist degilim. İlmi Ümerov ve Ahtem Çiygoz nasıl azat etilgenini bilem – Türkiyede çeçen dissidentlerini öldürgen eki rusiyeli terrorist teslim etilgenini ögrendik. Yañı cedvel aqqında Türkiye Tış işler nazirinen de laf etti. O, açıq-açıq ayttı: bilesiñiz, Putin bedava bir şey yapmay, Ümerov ve Çiygoznı nasıl azat etkenimizni bilesiñiz. Bu sefer siyasiy mabüslerimiz azat etilse, Putin ne isteycek – belli degil. Ya Türkiyeniñ milliy menfaatlarına zıt kelgen bir şey olsa?», – dey o.
Qırımtatarlarnıñ lideri qayd ete ki, siyasiy mabüslerniñ cedveli yañı-yañı soyadlarınen tola, ukrainalılarnıñ almaştırılmasınen bağlı bir kerelik muvafaqiyetler pek az faydalı ola.
İşğalni tanımağan qabaatsız insanlarnı qatillerge deñiştireler... Bu ahlâqsız, adaletsizdirMustafa Cemilev
«Deñiştirüv irratsional, yañlış ola. Arbiy esirler azat etilse – bu bir, amma işğalni tanımağan qabaatsız insanlarnı azat etip, öldürmege devam etecek qanlı qatillerniñ azat etilmesini talap etseler – o başqa. Putin çoq insannı esir ala bile. Bularnı azat ettirsek – yarın daa çoq mahküm olacaq», – dep añlata o.
SEE ALSO: Siyasiy mabüsler içün mezat
Sanktsiyalar, sanktsiyalar ve daa bir kere sanktsiyalar. Putin, cinayetçi siyaseti pek paalığa kelgenini añlasa, özüni başqaca alıp baracaqMustafa Cemilev
Halq deputatınıñ fikirince, ukrainalılar azat etilmesiniñ semereli usulı ancaq Rusiye reberligine yapılğan siyasiy basqı ola bile: «Tek dünya toplulığınıñ basqısı. Al-azırda, mence, doğru areket etemiz: sanktsiyalar, sanktsiyalar ve daa bir kere sanktsiyalar. Putin, cinayetçi siyaseti pek paalığa kelgenini añlasa, özüni başqaca alıp baracaq. Böyle tarafnen munasebet qurğanda yekâne yol – ağırtqan darbe endirmek. İlk evelâ, iqtisadiyatqa».
Qırımnıñ milliy-territorial muhtariyeti aqqında
Yaqınlarda Anayasa komissiyasınıñ işçi gruppası Ukraina Anayasasına kirsetilecek Qırım statusınen bağlı deñişme ve ilâveler üzerindeki işni yekünledi. Qırımtatar liderleri, Ukraina prezidenti qanun leyhasını Yuqarı Radanıñ birinci oquvda baqmasına küzde berecek, dep ümüt ete. Soñra – Anayasa mahkemesiniñ müsbet qararı ve parlamentte tekrar rey berüv.
Cemilevniñ aytqanına köre, böyle statusnıñ berilmesi – qırımtatar milliy areketiniñ sovetler vaqtında ve bugünki künümizde olğan esas maqsadıdır.
Qırımtatarlar içün eñ müim mevzulardan biri – Qırım statusınen bağlı deñişmelerniñ Ukraina Anayasasına kirsetilmesidirMustafa Cemilev
«Qırımtatarlar içün eñ müim mevzulardan biri – Qırım statusınen bağlı deñişmelerniñ Ukraina Anayasasına kirsetilmesidir. 1991 senesi sahte referendum esasında meydanğa ketirilgen şekilsiz muhtariyet deñişmek kerek. Menim fikirimce, Ukrainanıñ territorial muhtariyetni qurması dramatik bir hata oldı. Bizler Qırımnıñ milliy-territorial muhtariyetini ğayrıdan tiklemek, onıñ sürgünlikten evelki statusını qaytarmaq kerek olğanını aytamız – qırımtatar milliy areketiniñ esas maqsadı budır. Kene yahşı, al-azırda Ukraina akimiyeti bu deñişmelerniñ ne qadar müim olğanını añlay», – dep ayta o.
Qırım statusınıñ deñişmesini halq deputatı Petro Poroşenko ile muntazam sürette muzakere ete: «Prezidentniñ emri ile Ukraina Anayasasınıñ 10-uncı maddesine deñişmeler azırlaycaq işçi gruppa qurulğan edi. Şimdiki vazife budır: azırlağan tüzetmelerimizni anayasa komissiyası baqacaq. Daa soñra olarğa halq deputatlarnıñ çoqusı rey bermeli, andan ise deñişmeler leyhası Anayasa mahkemesine berilmeli. Üç kün evel biz bu meseleni Petro Poroşenko ile laf ettik. Men Qurultay ögüne neticelerni aytmasını rica etken edi».
Cemilevniñ tahmin etkenine köre, deputatlarnıñ anayasa ekseriyetiniñ reylerini toplamağa eñ zor olacaq. Bu müim qararnı kelecek çağırılış parlamenti qabul etecektir.
Bazı fraktsiyalar bunıñ neticesi berbat olur, dep qorqa. Amma vatandaşlarınıñ qanunğa uyğun talaplarını qanaatlendirgen devletler dağılmayMustafa Cemilev
«Deñişmeler leyhası Anayasa mahkemesinden qaytqan soñ – eñ zor iş başlaycaq. Deputatlarnıñ anayasa ekseriyeti «ebet» dep rey bermeli. Qırımdaki semetdeşlerimiz bunı bekley. Aynı vaqıtta, bazı fraktsiyalar, bunıñ neticesi berbat olur, dep qorqa, – dep tarif ete Cemilev, – Amma vatandaşlarınıñ qanunğa uyğun talaplarını qanaatlendirgen devletler dağılmay. Böyle fraktsiyalarnen sıqı çalışacaqmız: bütün deñişmelerni añlatacaqmız, suallerine cevap berecekmiz. Anayasa ekseriyetini toplamağa da qıyın olacaq. Anayasa mahkemesi kelecek parlament saylavlarına qadar qarar çıqarsa, nevbetteki çağırılışnıñ birinci sessiyasında bu meseleni köterecekmiz».