Moskova patriarhatı ve Qırım ve Aqyar Musulmanlarınıñ Diniy İdaresi (QAMDİ) arasında, yarımada mekteplerinde "din esasları" feniniñ berilmesi mevzusında zıddiyetler peyda oldı. Rusiyeli müftilik, talebelerge fenniñ sadece "lâdiniy" qısmı - dünyanıñ din medeniyetleriniñ etika ve esasları - yeterli olacaq, dep tüşüne. Rusiye pravoslav kilsesiniñ ise fikri başqa, onıñ reberligi, mektep balalarına pravoslav ve islâm esaslarınıñ ögretilmesini istey.
Qomşu Rusiyede başlanğıç tasilniñ yañı federal devlet standartı leyhası faal muzakere etile. Vesiqağa köre, Din medeniyeti ve lâdiniy etika esasları feninden dört bölükniñ - pravoslav, islâm, yeudiylik ve buddizm esasları - yoq etilmesi közde tututa.
Memurlar sadece eki bölükni qaldıracaq ola: lâdiniy etikanıñ ve dünyanıñ din medeniyetleriniñ esasları. Bu eki fen arasında seçüvni ise ana-babalar ya da resmiy vekiller yapacaq. Rusiyede Lâdiniy etikanıñ ve dünyanıñ din medeniyetleriniñ esasları saasından fenlerniñ 4-5 sınıf talebelerine berilmesi 2012 yılda başladı.
Rusiye pravoslav kilsesiniñ (RPK) başlığı ise bu qararnen razı degil. RPK, mektep programmasından pravoslav, islâm, yeudiylik ve buddizm esasları alıp taşlanması istenilmegen bir şeydir degen beyanatnı derc etti.
Biz, mektepni sade tasil müessisesinden daa büyük bir şey kibi köremiz. Balalarımız anda sadece tasil degil, terbiye de almalı. Bunı becermek içün ise mefküreviy terbiyalav olamalıEsadullah Bairov
Qırımda Rusiye kilsesiniñ vekilleri, talebelerniñ maneviy terbiyalanmasını talap ete. MP-nıñ Qırım yeparhiyasınıñ kâtibi Aleksandr Yakuşeçkinniñ fikrince, talebeler, iman esaslarına terenleşmeyip, din medeniyetlerini ögrenmeli. "Bu fenniñ ilk maqsadı - din medeniyetiniñ ögrenmesi olacaqtır, iman ögretmesinen ise ana-babalar ya da diniy müessiseler oğraşacaq", - dedi din adamı.
Hatırlatmaq kerek ki, keçken yıl Qırım mekteplerinde pravoslav esaslarınıñ keñis şeklinde ögretmesi muzakere etilgende, Yakuşeçkin, bu ğayege qol tuttı ve ocalar yeterlidir, dep ayttı.
QAMDİ-niñ fikrini aynı vaqıtta razılıq ve narazılıq kibi tasvir etmek mümkün. Bir taraftan olar RPK-nen bir tüşüne: ebet, talebelerge maneviylik ve ahlâqnı aşılamaq kerek.
"Biz, mektepni sade tasil müessisesinden daa büyük bir şey kibi köremiz. Balalarımız anda sadece tasil degil, terbiye de almalı. Bunı becermek içün ise mefküreviy terbiyalav olamalı. Bala çağında talebe esaslarnı menimsey. Ve bala evde bir degerlerni eşirse, amma mektepte olar aytılmasa, dissonans ola. Onıñ içün komplek kerektir", - dedi QAMDİ baş müavini Esadullah Bairov.
Aynı zamanda yarımadanıñ rusiyeli müftisi Emirali Ablayevniñ hadimleri, yañı rusiye tasil standarınen razılaşıp, diplomatik "yoq" deyler. Öz fikrini olar, talebelerniñ ana-babalarınıñ "islâm esasları" dersleriniñ ögrenmesinden vazgeçüvinen ve ocalar yetmemezliginen añlata.
"Şimdi din aqqında mısqıl ve ateistik imasız ayta bilecek mütehassıslar az. Din vekilleri olaraq biz, lâdiniy modulni saylamağa tevsiye etemiz. Tamamınen azırlanmağan islâm medeniyeti derslerine köre, o daa yahşı", - dey Esadullah Bairov.
QAMDİ vekili "tevsiye etemiz" aytqanda, demek Qırımnıñ rusiyeli müftiliginiñ fikrinin aydınlata. Böylece, körüne ki, Emirali Ablayev ve hadimlerine yañı tasil standartları kelişe, amma Moskova patriarhatınen bunıñ aqqında açıq davalaşmağa istemeyler.
QAMDİ reberligi eki fikirnen razı olmalı. Olar, devlet esabatlarına baqmadan, ilhaq etilgen yarımadada milliy tasil ne seviyede olğanını bileler. Qırımtatar ve ukrain tillerini oquv programmalarından alıp taşladılar. Yaşlar ruslaştırıla, olardan söz diñlegen "rusiyeliler"ni yapacaq olalar.
Bunı sesli aytmasalar da, amma müftilikte "pravoslav medeniyeti esaslarına" musulman qorantalarından da balalar baracağından saqınalar. Bütün talebeler "neytral" fenlerni ögrense, Emirali Ablayevniñ hadimleri raatça olur.
Bundan ğayrı, QAMDİ, Qırımnıñ bütün musulman tasilini özü becermege istey, çünki rusiye memurlar ve ocalarğa inanmay ve aralarında ateistler ya da "yañlış körüşli" soyları olacağından saqına.
Müftilikte "pravoslav medeniyeti esaslarına" musulman qorantalarından da balalar baracağından saqınalar. Bütün talebeler "neytral" fenlerni ögrense, QAMDİ raatça olur.
Moskova kilsesi ve ilhaq etilgen Qırımda filialınıñ maqsat-vazifeleri tam başqa. Olar açıqtan-açıq tasil esnasına kirişe. Qırım yeparhiyanıñ saytına kirsen, diniy müessise, tasil müessiselerinen ne qadar sıq bağda olğanını körmek mümkün.
Devlet ve diniy bayramlarda oquv yurtlarınıñ memuriyetinen sıq-sıq körüşüvler, "ekstremizmge qarşı" tedbirlerde faal iştirak, talebelerniñ diniy-siyasiy aktsiyalarğa celp ettirmesi, "rusiye vatanperverligi"niñ tarqatuvı - bu Moskova patriarhatınıñ ilhaq etilgen yarımadanıñ mektep yaşayışında iştiraginiñ tolu degil cedveli.
Kreml ruhaniyleri bir taraftan kilse cemaatını arttıra, başqa taraftan - faydalı olğanlarını rusiye reberligine numayış ete.
Olarğa köre, QAMDİniñ istekleri nacizce. Emirali Ablayev, müfti rutbesi içün ve onıñ cemaatına toqunmasınlar dep, akimiyetke qol tuta ve Kreml tedbirlerinde iştirak ete.
Sergey Stelmah, Qırımnıñ siyasiy közeticisi (müellifniñ adı ve soaydı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün