Ukrainada işğal etilgen Qırımnıñ suv meselelerini çezmege istegen Rusiyeniñ areketlerinen bağlı munaqaşalar devam ete. Bazı siyasetçi ve ekspertler Rusiye yarımadağa Dnipro suvınıñ berilmesi içün faal areketke keçe bile, dep tahmin ete. Ukraina akimiyeti ise yarımada işğali bitkenine qadar suv bermeycegini bildire.

Qırımnıñ sabıq baş naziri, Aqyar şeer devlet memuriyetiniñ sabıq reisi Sergey Kunitsın emin ki, Rusiye işğal etken Qırımda tatlı suv yedekleri az qaldı, tek eki ayğa yetmesi mümkün. Şu sebepten Kreml arbiy kerginleşüv qararını ala bile ve Ukraina buña azır olmalı.

Bu fikirni Sergey Kunitsın obozrevatel.tv yayınında bildirdi.

«Suv vaziyeti kritik, Ukraina olmasa, bu problemni çezip olamazlar, çünki o qadar suv yoq. Olar, Singapur kibi, 100 mlrd dollar sarf etip, deñiz suvını tatlılaştırıp olamay», – dep qayd etti Künitsın.

Onıñ aytqanına köre, şimdi Qırımdaki quyulardan alınğan tatlı suv artqan yarımada ealisi içün endi yetmey.

Sergey Kunitsın

«Rusiye belli areketlerge, arbiy kerginleşüvge keçe bile. Herson olarğa kerekmey, olarğa Kahovka suv anbarı ve Tavriysk ve Kahovka rayonındaki şlüzler kerek, olar olmasa, Qırımğa suv berilmez. Buña ciddiy diqqat ayırılmalı, çünki em Qırımnı, em Donbasnı endi kördik… Kimse beklemedi, amma oldı. Azır olmaq kerek», – dep tüşüne Künitsın.

Bunıñ kibi qorqular siyasetçi ve ekspertler tarafından ilk sefer seslendirilmey. Rusiye tarafı ise arbiy ücüm ve Şimaliy-Qırım kanalını zapt etüv ihtimali aqqında bir şey aytmay.

«Bu bazarlıq lafı degil»

Ukraina baş naziri Denıs Şmığal iyünniñ 11-nde Kyivdeki matbuat konferentsiyasında Qırımğa Dnipro suvınıñ berilüv meselesi Ukraina kün tertibinde yoq ve bazarlıq malı degil, dep ayttı.

Denıs Şmığal

«Bu pek ince meseleler. Muzakere etilgen şeylerni aytmaycam. İnanıñız ki, olar tek Ukraina ve Ukraina halqınıñ menfaatları içün muzakere etile. Qırımğa suv berüvni aytsaq, neticesini köresiñiz: Qırımğa suv berilmey. Anda berilmeycegini añlaymız, bölünmez. Diger taraftan, Qırımnı işğal etken Rusiye anda yaşağan insanlar ögünde vazifelerini, halqara şartnamede yazğanlarnı er vaqıt yapmay», – dedi Şmığal Ukraina akimiyeti Qırımğa suv berüv aqqında ne tüşüne degen sualge cevap berip.

Onıñ qayd etkenine köre, Qırımda Rusiye tarafından vazifeleriniñ yerine ketirilmemesi «qasevetlendire».

«Amma Şimaliy-Qırım kanalı üzerinden suv berilüvi kün tertibinde yoq ve bu bazarlıq lafı degil», – dep ayttı Şmığal.

«Bir nomeralı mesele»

Qırım.Aqiqat mühbiriniñ bildirgenine köre, iyünniñ 11-nde, Herson şeer şurasınıñ sessiyasında deputatlar prezident, Yuqarı Rada reisi ve Ukraina baş nazirine işğal etilgen Qırımğa suv berilmeycegine dair muracaatqa rey bermedi.

Talap etilgen 28 deputattan 27-si «ebet» dedi. Ad-ad rey bermek teklifine deputatlar qol tutmadı.

«Teklif – bu meselege pek diqqatlı yanaşmaq. Şimdi bir nomeralı mesele (Qırımda – QA) – içme suvı problemi. Qırımğa suv yañıdan berilecek degen laflar olğanda, mence, bu qabul etilmeycek şeyler», – dep bildirdi Herson şeer yolbaşçısı Volodımır Mıkolayenko.

Sessiya soñunda deputatlar meseleni tekrar baqmağa tırıştı, amma buña tek 19 deputat rey berdi.

Muracaatqa qol tutmağan deputatlar «cenkke ve insanlarnıñ elâk olmasına qarşı olğanını» aytıp, bu mesele, olarnıñ fikirince, «yerli şura vekâletlerine ait degil», dep qayd etkenler.

Deputatlarnıñ muracaat leyhasınen bağlı sualleri de oldı, olar onı deputat komissiyalarında baqmalı, dep bildirgenler.

«Birinci rey berüvde bitaraf oldım. Yigirmi sekizinci reyim menim. Böyle temel vesiqalar deputat komissiyalarında baqılmalı, dep tüşünem. Biz böyle muracaatlarnı yahşı oqumayıp sıq-sıq rey beremiz. Şimdi işdeşimiz İsrail devleti Gazze işğalini kerçekleştire degen beyanatnı şeer şurasınıñ fikri olaraq aydınlatmağa iqna ete. Metinde şöyle yazılğan: «Meselâ, İsrail devleti Gazzeni ve Ürdün özeniniñ ğarbiy yalısını işğal ete»… Bu leyha komissiyağa çıqarılmalı, dep tüşünem, çünki bu kontseptual kerek, amma İsrailniñ Gazzeni işğal etkenine rey bermege azır degilim», – dep añlattı deputat Dmıtro İlçenko.

Rusiye kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenovnıñ bildirgenine köre, 2020 senesi 150 yıl içinde eñ qurğaq oldı. Mayısta Qırım suv anbarları 7,1 mln metr kubqa daa az toldı, dep bildirdi Qırımnıñ suv hocalığı komiteti.

Ukraina arbiyleri Herson ve Mıkolayıv vilâyetlerinde «Rusiyeniñ Şimaliy-Qırım kanalını kontrol altına almaq içün yapa bilecek istilâ» malümatı sebebinden infrastruktura obyektleri qorumasını quvetleştirdi.

Ukraina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilciligi, Rusiye işğal etken Qırım ve Aqyarğa Şimaliy-Qırım kanalından suv berilüvi tek yarımada işğalden qurtarılğan soñ ola bile, dep hatırlattı.

Ukraina, Qırımnıñ içecek suv ihtiyaclarınıñ 85%-ni yarımadanen bağlağan Dnipro aqıntı yolu olğan Şimaliy-Qırım kanalı vastasınen teminlegen edi. 2014 senesi Rusiye Qırımnı işğal etken soñ yarımadağa suv berilmesi toqtatıldı.

Qırımdaki suv yedekleri suv anbarları ve yerastı çoqraqlardan toldurıla. Ekologlarnıñ aytqanına köre, yerastı çoqraqlarnıñ muntazam sürette qullanılması yarımadada topraqnı tuzlattı. Qırım akimiyeti yarımada sakinlerini suvnı az qullanmağa çağıra.