"Qırımda cenkke qarşı qonuşmaq bayağı telükeli": Qırım yarımadasında muhaliflerniñ taqip etilüvi aqqında

Bu yılnıñ küzünde işğal etilgen Qırımda "Rusiye silâlı quvetlerini itibardan tüşürüv" qabaatı ile 66 memuriy dava açıldı. Bunı "Qırım esnası" teşebbüsiniñ keçirgen araştırmanıñ malümatı bildire. Araştırmanıñ malümatına köre, sentâbrniñ 1-nden noyabrniñ 27-nece Rusiyeniñ nezareti altında olğan Qırım ve Aqyardaki mahkemelerge Rusiye Federatsiyasınıñ Memuriy uquq bozmalar qanunnamesiniñ 20.3.3 maddesine binaen 66 material berilgen.

56 davada mahkeme memuriy ceza berilmesine qarar çıqarılğan, 6 davada bozuvlarnı yoq etmek içün qaytarılğan ya da başqa mahkemege berilgen ve 4 davada oturışlar tahqiqatnıñ müddetinden tış bir künge qaldırılğan.

Rusiye silâlı quvetlerini "itibardan tüşürüv" içün mesüliyetke çekilgen Qırım sakinleri aqqında esabatta ne yazıla? Rusiyede yaratılması planlaştırılğan askerlikke mecbur olğan şahıslarnıñ malümatı ile yekâne sicil aqqında ne bellidir? Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat alıp barıcısı Sergey Mokruşin Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yaynında "Qırım esnası" teşebbüs gruppasınıñ koordinatorı Mihail Batrak, qırımlı faal Dmitriy Demçuk, "Vatandaş ve ordu" uquq qoruyıcı teşkilâtınıñ yolbaşçısı Sergey Krivenkoile qonuştı.

"Öz fikrimni bildirmek aqqım bar"

– Mihail, 66 memuriy dava, sizce bu çoqtır ya da azdır?

– Bu çoqmı, yazmı belmeyim. Amma eñ evelâ bu, Qırımda Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa qarşı cenkini desteklemegen insan olğanını köstere. Bu davalardan körgenimiz kibi, Qırımda öz fikrini açıq bildirmek bayağı telükelidir. Bugün Qırımda cenkni desteklemegenlerniñ yüzde birden azı öz fikrini bildirse kerek. Yüz bergen vaqialar köz ögüne alınğanda, adamlarnıñ çoqusı bunıñ aqqında fikrini açıq bildirmey.

– Malümatıñız ne qadar eksiksiz? Büyük cenk vaqtında mahkeme sicilleri ne qadar açıq qala?

– Mahkeme sicilleri azmı çoqmı açıqtır. Mahkeme oturışları qapanıqlar, olarnıñ aqqında postfaktum ögrenmek mümkün. Amma malümatnı em açıq, em de öz menbalardan elde etmek nasip ola. 66 dava bu daa episi degil. Böyle davalar daa çoqtır. İnsanlar tek bu maddege degil de, bir çoq diger maddelerge binaen mahkemelengenlerini bilmelimiz. Bular "ekstremizm", "yasaq etilgen timsalâtnıñ" açıq kösterilüvi. Misal olaraq "Çervona kalına" türküsi, adamlar "ekstremizm" içün mesüliyetke çekildi.

Rusiyeniñ nezaretinde olğan Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi, nümüneviy resim

– Dmitriy Demçuk buña oşağan memuriy esnastan keçti. Cinayet mesüliyetine celp etilgeniñizni nasıl ögrengeniñiz ve sizni ne içün cezalamağa tırışqanları aqqında aytıp beriñiz.

– Men evde olmağanda tahqiqatçı kelip, balamdan telefon nomerimni aldı. Soñra polis reisiniñ muavini ve tahqiqatçı yanıma keldiler, olarnen bölükke ketmege mecbur ettiler, anda dersiñ ordunı "itibardan tüşürüv" içün maña qarşı protokol tizdiler. Aqiqaten iç bir türlü itibardan tüşürüv yoq edi. Bu er kes içün açıq olğan memler edi. Memuriy dava uydurdılar, 30 biñ ruble para cezasını berdiler. Men bunen razı degilim, cöremeni ödemeycegim. Men onı Aqmescitniñ Yuqarı mahkemesinde temyiz ettim. Şimdi ise cöremem üç qat arta bile. 30 biñ yerine 90 biñ ruble ola bile. Ve eger de eki ay içinde bu cöremeni ödemesem ya da 15 kün memuriy ceza olacaq, ya da tüzetici çareler.

Dmitriy Demçuk

– Amma ödemeceksiñiz?

– Yoq, ödemeycegim. Amma maña jurnalistler yardım etti. Olar bir sayt vastasınen menim kibi faallerge yardım etmege tırışalar. Olar biraz para topladılar. Amma men printsipial olaraq cöremeni ödemeycegim. Çünki öz fikrimni bildirmek aqqım bar, dep sayam. Men iç bir kimseni itibardan tüşürmedim. Cenkke qarşı olğanımnı daa fevralniñ 25-nde bildirdim.

"Quvet yeterli degil"

– Rusiyede ve Ukrayinanıñ işğal etilgen topraqlarında yañı "gizli seferberlik" dalğası azırlana. Bunı Ukrayina Silâlı quvetleri bildire. Haber etilgeni kibi, yedekte olğan askerlerniñ arbiy hızmetke çağırılması artıq dekabrniñ 10-nda başlanacaq. Ekinci seferberlik dalğası başlanacağına dair alâmetler barmı?

– Seferberlikniñ ilân etilgeni ve devam etkeni kibi qıymetlendirme ile razım. Oktâbrniñ soñunda yalıñız birinci dalğa tamamlandı. Amma noyabrniñ 1-nden Rusiyede adiy arbiy hızmetke celp etüv başlandı ve şu arbiy komissarlıq işçileri endi bunen meşğuldirler. Unutmamaq kerek ki, adiy askerler de soñra seferber etilgen arbiyler bulunğan merkezlerge yollanıla. Menim ve bir çoq ekspertlerniñ fikrince, Rusiyede ekinci kütleviy seferberlik dalğasını yalıñız yanvarniñ soñunda ve atta fevral ayında beklemek kerek. Quvet yeterli degil.

Sergey Krivenko

– Rusiye prezidenti Vladimir Putin Digital inkişaf nazirligine Mudafaa nazirli ile beraber 2024 senesi aprelniñ 1-ne qadar askerlikke celp etileceklerniñ yekâne elektron malümat bazasını yaratmağa buyurdı. Bu sicilniñ yaratılması ve yañı seferberlik dalğasınıñ azarlanması bir esnas kibi qıymetlendirile bilirmi?

– Mında istek ve imkânlarnı ayırmaq kerek. 20 yıl içinde Rusiyedeki arbiy komissarlıqlar iç bir yañı tehnologiyağa keçmegenini köremiz. Fermanda böyle bir bazanıñ yaratıluv tarihı 2024 senesi aprelniñ 1-dir. Buña köre de bir çoq ekspert normal işlegen bazanıñ yaratılacağına şübelene.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.