«Qırım qararlarınıñ yerine ketirilüvinden vazgeçilmez»: Rusiyeniñ Avropa Şurasından çıqmasınıñ manası ne?

Rusiye Avropa Şurasından ve Avropa insan aqlarını qoruv şartnamesinden çıqa bile, dep bildirdi Rusiyeniñ halqara teşkilâttaki daimiy vekili İvan Soltanovskiy. O, Rusiye vekillerine iyün ayında baş kâtip saylavlarında iştirak etmek aqqı er kesnen musaviy şekilde berilmeli, dep qayd etti.

2014 senesi, Qırım ilhaqından soñ, Rusiye vekilleri rey berüv aqqından marum etilip, Avropa Şurası Parlament assambleyasınıñ bütün reberlik organlarından çıqarıldı. 2016 senesi Avropa deputatları bir qarar qabul etip, Şarqiy Ukrainadaki zıddiyetni Rusiye istilâsı dep adlandırğanlar. Neticede Rusiye eyyetiniñ PACE vekâletleri ğayrıdan tiklengenine qadar Avropa Şurasında aza ödevlerini tölemekten vazgeçti.

Aq qorçalayıcı, halqara uquq eksperti Yevgeniya Andreyukniñ fikirince, «Rusiye Avropa Şurasından çıqmasını oyun içün qullana».

– Rusiye onı quvğanlar, iştirak etmege imkân bermeyler, dep ayta – bu yalan. Delenatlarnıñ saylavlarda iştirak etüv vekâletleri sıñırlandı, buña cevap olaraq ise olar PACEni terk etti. Sistema şu ki, er yıl delegatlar kelgende mandatlarını bere, ve Parlament assambleyası olarnı tasdıqlay. 2014-2015 seneleri mandatlar qanaatlendirilgen edi, 2016 senesi ise Rusiye qanaatlendirilmeyceginden qorqıp, olarnı bermegen edi. Böylece, Rusiyeniñ PACEde iştirak etmemesi onıñ qararı ola. Amma eki yıldan berli ödevler tölenmese, onı çıqara bileler. Şimdi bu aqta laf ketmey, amma aprel ayında PACE Rusiyege ödevlerni ödetmek maqsadınen qarar çıqardı. Çıqaruv esnası uzun, delegatlarnıñ üçte ekisi rey bermeli, şu sebepten teşkilât öz tarafından bu zıddiyetni toqtatmağa tırışa.

Yevgeniya Andreyuk

«Memorial» Rusiye aq qorçalayıcı merkeziniñ uquqçısı Tatyana Gluşkova Rusiyeniñ Avropa Şurasını terk etecegine azır olmağa teklif ete.

– Rusiye akimiyeti içün Avropa Şurasında bulunuv – memleketniñ birleşken Avropadan tış atılmağanınıñ işaretidir, buña «edepli cemiyet» deyik. Rusiye sakinleri içün Avropa insan aqları mahkemesine muracaat etmek aqqı pek emiyetlidir. Şimdi eñ sıcaq noqtalardan biri, sürekli hastalıqnıñ ağırlaşması. Ciddiy olmağanından emin degilmiz. «Qaşqır, qaşqır!» dep qıçırsalar, böyle bağıruvlarğa olğan tolerantlıq arta. Çeşit Rusiye memurlarınıñ PACEden çıquv aqqında ne qadar aytqanına baqılsa, vaziyetni er daim közetkenler bir qaç yıl evelsi olğanından daa raat. Belli bir vaqıtta kerçek areketler yapıla bile.

Tatyana Gluşkova

2014 senesinden berli Avropa insan aqları mahkemesine qırımlılarnıñ Rusiye akimiyetine qarşı bir sıra şikâyeti berildi. Bundan ğayrı, Ukraina Qırımda insan aqları bozulğanından Avropa mahkemesinde Rusiyege qarşı dava açtırdı. Tatyana Gluşkova Rusiye Avropa Şurasını terk etse, bu davalarnıñ kelecegini añlata.

– Rusiye çıqsa da, çıqmasa da, endi berilgen şikâyetler Avropa insan aqları mahkemesinde baqılacaq. Avropa Şurasından çıquv esnası tez bitmey, memleketniñ İnsan aqları şartnamesinden çıqmasından evel olğan bütün bozuvlar Avropa mahkemesine muracaat etip, qarar almaq içün bir sebep olacaq. Elbette, belli bir vaqıtta bu imkân yoq olur, ve Rusiyege qarşı şikâyet bermege mümkün olmaycaq. Ancaq, BM añlaşmalı organları, ilk evelâ İnsan aqları komitetine şahsiy muracaatlar bermege imkân olacaq. Bir taraftan, BM standartları Avropa mahkemesiniñ standartlarından zayıf degil, bu teşkilât Qırım mevzusını bile, qarar ise daa tez alına bile. Diger taraftan, bu qararlar mahkeme qararları degil, ve Rusiye qanunlarında davanı memleket içinde tekrar baqmağa talap etken şartlar yoq.

Ukrainanıñ PACE vekili Mariya İonova işğal etilgen Ukraina topraqları sakinleriniñ arizaları boyunca Avropa insan aqları mahkemesiniñ qararları qalacaq, dep tasdıqlay.

– 2015 senesi dekabr ayında Rusiye Anayasa mahkemesiniñ Avropa insan aqları mahkemesi qararlarınıñ qullanuvına dair qararı bar edi, bu memleketniñ anayasası halqara mahkemelerniñ qararlarından üstün tanıldı. Lâkin şimdi Rusiye Federatsiyası çıqsa bile, Qırım ya da Donbas qararlarınıñ yerine ketirilmesinden vazgeçemez. Avropa insan aqları mahkemesiniñ şahıslarnıñ şikâyetleri boyunca qararları yerine ketirilmesini talap etecek. Rusiye Avropa insan aqları şartnamesini yoq etip olamay, anda ise Avropa insan aqları mahkemesiniñ qarar küçü qayd etile. Demokratik qalğan ve qıymet ve qaidelerni imaye etken Avropa Şurasınıñ diger memleketleri içün bir işaret ola – Rusiye ile iş tutmaq kerekmi?

Mariya İonova

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

Katerina Nekreçaya, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ prodüseri, alıp barıcı ve mahsus leyhalarnıñ müellifi