Meclisni deñiştirmek ıntıluvı: yarımadada Qırım musulmanlarınıñ Rusiye Qurultayı ne maqsadnen keçirildi

Oktâbr ayınıñ soñunda Aqmescitte Qırım musulmanlarınıñ Rusiye Qurultayı toplanğan edi. Anda Qırımtatar Milliy Meclisine ait mal-mülkni «devletleştirmege» teklif etildi. Rusiye Devlet dumasınıñ işğal etilgen Qırım deputatı Ruslan Balbek bu ğayege qoltutıp, muzakereler dört yıldan berli devam etkenini ayttı. Bu qarar ilhaqtan soñ yarımadada Meclis faaliyetiniñ Rusiye akimiyeti tarafından yasaqlanmasınen bağlıdır.

Aqmescitte musulmanlarnıñ Rusiye Qurultayını Qırım ve Aqyar musulmanları diniy idaresi keçirdi. 2014 senesinden soñ bu teşkilât yapqan areketlerini Qırımtatar Milliy Meclisinen muzakere etmey ve Rusiye qanunlarına köre ğayrıdan qayd oldı.

Rusiyeli advokat Nikolay Polozovnıñ aytqanına köre, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ yarımadadaki mal-mülkni qorçalaması zor olacaq.

– Devletleştirüv – büyük bir söz. İşğal etilgen Qırımda Meclis mal-mülkiniñ saipleri bar, hususan, «Qırım» hayriye fondu. Rusiye akimiyetiniñ kontrolindeki müftiylik onı basıp bala. Mal-mülkniñ qanunsız berilmesini temin etecek qararlarnı Qırım mahkemeleri qolay-qolay çıqara bile. Al-azırda Meclis binası ve diger yerler qullanılmay, olar qapalı, satqınlar ise andan dividend alacaq ola. Rusiye uquqına köre bu mal-mülkni qorçalamağa zor olur, halqara mahkemelerge ise vaqıt kerek. Bundan ğayrı, Rusiye, Avropa insan aqları mahkemesiniñ bir sıra mülk qararını, meselâ, «YUKOS» qararını yerine ketirmege razı olmadı. Bu uquqtan daa çoq siyasiy meseledir.

Nikolay Polozov

Qırımtatar halqınıñ lideri ve Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev bildirdi ki, Mecliske ait mal-mülkniñ büyük qısmı «Qırım» hayriye vaqfı üzerinden Türkiye ve Romaniyada yaşağan vatandaşlarnıñ parasına satın alınganını edi ve onıñ şahsiy mülki degil. Cemilev, mesele nasıl al etilecegine baqmadan, Qırım Ukrainağa qaytqan soñ bozulğan mülk aqları ğayrıdan tikleneceginden emin.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası, Qırımtatar halqınıñ aqlarını qorçalav komitetiniñ reisi Eskender Bariyev dey ki, Qırım musulmanlarınıñ Rusiye Qurultayı qırımtatarlarnıñ temsilci organı sayılamaz.

– Qırım musulmanlarınıñ Qurultayı aqqında aytacaq olsaq, bu qırımtatarlarnıñ musulmanlar olaraq toplanma institutlarından biri ola. Qırımtatar halqınen bağlı bütün meselelerni yalıñız Qırımtatar Milliy Qurultayı çeze. Qırım musulmanlarınıñ Qurultayı oña baqmadan toplana, imamlar ve musulman cemiyetleri müftiylikni saylay edi. Ne yazıq ki, işğalden soñ müfti ve onıñ yaqın ortaqları işğalci akimiyetnen işbirligi yapmağa başladı. Olar işğalden evel qabul etilgen nizamnameni bozıp, Qırım musulmanlarınıñ Qurultayını toplamağa devam ete. Qayd etmek kerek ki, müftiylikniñ qırımtatarlarnıñ milliy mal-mülkine iç bir alâqası yoq. «Qırım» fondu – hayriye vaqfıdır, onıñ yardımınen Ukraina qanunlarına köre mal-mülkni resmiyleştirmege mümkün edi.

Eskender Bariyev

Eskender Bariyevniñ hatırlatqanına köre, 2014 senesi sentâbr ayında Rusiye uquq qoruyıcıları «Qırım» vaqfınıñ binalarında tintüvler keçirip, onıñ aktivlerini tevqif etken ve esaplarını qapatqan edi.

– Davanı halqara seviyege çıqarmaq içün «Qırım» fondu öz tarafından iç uquqiy imayeni tüketmege mecbur. Yaqında BM insan aqlarını qorçalav komitetine şikâyetimizni berdik, cevap bekleymiz. Bu mesele BM Halqara mahkemesinde Ukrainanıñ Rusiye Federatsiyasına qarşı açtırğan davada müim bir yer alacaq. Bütün bular daa bir toplaşuv arfesinde ola: Rusiye, musulmanlarnıñ Qurultayını qırımtatarlarnıñ temsilci organı, müftini ise olarnıñ diniy lideri olaraq kösterecek ola.

Yarımada musulmanlarınıñ Rusiye Qurultayında daa bir kere 5 yılğa saylanğan Qırım müftisi Emirali Ablayev Qırım içün eñ müimi barışıq olğanını tekrarlamağa boldurmay:

Emirali Ablayev

«Diniy idareniñ ve şahsen bizim işimizniñ eñ büyük maqsadı vatanımız Qırımda milletlerara, dinlerara barışıqnıñ saqlanması ve oña riayet etilmesi ola. Bizim içün eñ büyük nimet ve bizim birinci vazifemizdir».

Ukraina musulmanları diniy idaresiniñ vekili, Ukraina müftisiniñ muavini Rustam Gafuri emin ki, Emirali Ablayevniñ iş usulları yarımadada barışıqnı saqlap qalmağa yardım etemez.

– 2000 yıllarında Qırım musulmanları diniy idaresinen çalışqan edim, eminliknen ayta bilem ki, Ablayevniñ usulları barışıq ve istiqrarnı saqlap olamaz, terrorizmniñ ögüni alamaz. O – bir qoqla, başından berli eyi munasebet qurmağa istemey edi. Ekstremizm aqqında tenbiyelegende, musulmanlar terroristlernen aynı körünmesin dep, ögüni almaq içün bu mefküreni añlamaq kerek, bizni añlamadılar. Ve daa bir müim şey bar, eki taraflıq: Ablayev em halqnı, em diniy idareni temsil etecek ola, diger taraftan ise, Ukraina teşkilâtınıñ mektüplerini Rusiye müürli blankta yollay edi. Öz temsilcisini Ukrainanıñ kilse ve diniy teşkilâtlar şurasına yollamağa tırışqan edi. Bular bu insannı ve Qırımda olğanlarnı tanıta.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

Aleksandr Golubov, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ alıp barıcısı