Miroslava Kanarskaya
Novoalekseyevka – Ayat ve zaman ile eskirgen resimler. Bunıñ episi 87 yaşına kelgen Safiye Çelkonıñ qolunda qalğan Qırımdan mirastır. Bu resim ve hatırlavlardan ğayrı iç bir şey saqlanıp qalmadı.
1944 senesi Safiye hanım 17 yaşında genç qız edi. Faqat, eki qardaşınen beraber yanıq ve keder ne olğanını endi is etken edi. Allı-taqatlı köylülerni şimalge köçürgende, ana-babsı elâk oldı. Mayıs 18 künü 1944 senesi qızlar tizeleriniñ evinde ediler.
«Saba erte silâlanğan adamlar kelip, bizni qabristanğa quvdılar. Aqşamğa qadar anda edik. Yolda ekseriyetnen qartlar ve yaş balalar olıp kete edi. Aşamağa şey yoq edi. Stantsiyada askerler ne berseler, onı aşay edik. Künlernen bir şey aşamamaq ta mümkün edik», - dep hatırlay qartana.
Qızlarnı Aqmescitniñ demir yol vokzalında vagonlarğa yüklegende, eñ kiçik qardaşları – Zera, başqa vagonğa tüşti. Onı, diger adamlarnen beraber Orta Asiyağa, Özbekistanğa sürgün ettiler. Safiye, ekinci tatası, tizesinen Uralğa tüştiler. Ğurbetlikte 11 yıl yaşağan soñ, tata-qardaşlar biri-birini tapıp oldılar.
Uralda yaşayış qıyın edi – qızlarnı tereklerni pıçmağa yolladılar, anda, yaşlar yaz, qış demey, erkeklerniñ işini becerdiler – tereklerni pıçıp, vagonlarğa yükley ediler.
Bunıñ episi kiçik qardaşı Zera, tatalarını tapıp, Özbekistanğa çağırtmağance, devam etti. Böyle etip, 1955 senesi Safiye qardaşı ve qartlanğan tizesinen beraber Orta Asiyağa köçtiler.
Taşkent vilâyetiniñ kolhozlarından birinde yerleştiler. Qadınlar işke kirdiler: kimi sığır sağıcı oldı, kimi tarlalarda pamuq cıymağa ketti.
Özbekistanda Safiye apte Emirsuin degen yigitke aqayğa çıqtı. 1959 senesi Suleyman oğlu oldı. Bir qaç yıldan soñ, yaş qoranta Vatanğa avdet etmege qarar aldı. Qırımda olğanı olacağı üç kün olıp, kene de sürgün etileler. Böyleliknen, Herson vilâyetiniñ Novoalekseyevka qasabasına tüşip, mında 46 yıl devamında yaşaylar.
Bu vaqıt içinde ev qurdılar, oğlunıñ kendi qorantası peyda oldı. Novoalekseyevkada Safiye qartananıñ torunları dünyağa keldi, tamam bu qasabanıñ qabristanında Vatanğa qaytıp olamağan aqayı kömülgen. Amma, qartana ep bir yarımadağa qaytıp, tuvğan toprağında ölmege arz ete.
Qırımnıñ bugünki vaziyeti qırımtatarlar ve diger millet vekilleriniñ sıqıştırıluvı bu qorantanı raat qaldırmay. Safiye qartana haberlerni baqqan soñ, daa sıq ağlay ve sağlığına şikâyet ete. Oğlu Suleyman, şimdiki vaqıtta daa çoq Qırımğa qaytmağa istey: «Sürgünlikten soñ, biz er şeyni coydıq. Em maddiy, em maneviy cietinden coymağa mümkün olğan er şeyni coydıq. Halq tarafından asırlar devamında toplağan er şey yoq oldı. Tarihçiler ne yazsa, yazsınlar, amma, biz qırımtatarlar qadimiy qabilelerniñ mirasçısı olğanını bilemiz. Ve bizim halqımız asırlar devamında yarımadada yaşap kelgen. Halqımız Allahnıñ yardımınen kene Vatanda yaşaycağına işanam. Bizge Qırımdan ğayrı ketmege yerimiz yoq. Qorquzmağa da kerekmey ve acet yoq. Bizni o qadar qorquzğan ediler ki, atta qorqmağa boldurdıq».
Novoalekseyevka – Ayat ve zaman ile eskirgen resimler. Bunıñ episi 87 yaşına kelgen Safiye Çelkonıñ qolunda qalğan Qırımdan mirastır. Bu resim ve hatırlavlardan ğayrı iç bir şey saqlanıp qalmadı.
1944 senesi Safiye hanım 17 yaşında genç qız edi. Faqat, eki qardaşınen beraber yanıq ve keder ne olğanını endi is etken edi. Allı-taqatlı köylülerni şimalge köçürgende, ana-babsı elâk oldı. Mayıs 18 künü 1944 senesi qızlar tizeleriniñ evinde ediler.
«Saba erte silâlanğan adamlar kelip, bizni qabristanğa quvdılar. Aqşamğa qadar anda edik. Yolda ekseriyetnen qartlar ve yaş balalar olıp kete edi. Aşamağa şey yoq edi. Stantsiyada askerler ne berseler, onı aşay edik. Künlernen bir şey aşamamaq ta mümkün edik», - dep hatırlay qartana.
Qızlarnı Aqmescitniñ demir yol vokzalında vagonlarğa yüklegende, eñ kiçik qardaşları – Zera, başqa vagonğa tüşti. Onı, diger adamlarnen beraber Orta Asiyağa, Özbekistanğa sürgün ettiler. Safiye, ekinci tatası, tizesinen Uralğa tüştiler. Ğurbetlikte 11 yıl yaşağan soñ, tata-qardaşlar biri-birini tapıp oldılar.
Uralda yaşayış qıyın edi – qızlarnı tereklerni pıçmağa yolladılar, anda, yaşlar yaz, qış demey, erkeklerniñ işini becerdiler – tereklerni pıçıp, vagonlarğa yükley ediler.
Bunıñ episi kiçik qardaşı Zera, tatalarını tapıp, Özbekistanğa çağırtmağance, devam etti. Böyle etip, 1955 senesi Safiye qardaşı ve qartlanğan tizesinen beraber Orta Asiyağa köçtiler.
Özbekistanda Safiye apte Emirsuin degen yigitke aqayğa çıqtı. 1959 senesi Suleyman oğlu oldı. Bir qaç yıldan soñ, yaş qoranta Vatanğa avdet etmege qarar aldı. Qırımda olğanı olacağı üç kün olıp, kene de sürgün etileler. Böyleliknen, Herson vilâyetiniñ Novoalekseyevka qasabasına tüşip, mında 46 yıl devamında yaşaylar.
Bu vaqıt içinde ev qurdılar, oğlunıñ kendi qorantası peyda oldı. Novoalekseyevkada Safiye qartananıñ torunları dünyağa keldi, tamam bu qasabanıñ qabristanında Vatanğa qaytıp olamağan aqayı kömülgen. Amma, qartana ep bir yarımadağa qaytıp, tuvğan toprağında ölmege arz ete.
Qırımnıñ bugünki vaziyeti qırımtatarlar ve diger millet vekilleriniñ sıqıştırıluvı bu qorantanı raat qaldırmay. Safiye qartana haberlerni baqqan soñ, daa sıq ağlay ve sağlığına şikâyet ete. Oğlu Suleyman, şimdiki vaqıtta daa çoq Qırımğa qaytmağa istey: «Sürgünlikten soñ, biz er şeyni coydıq. Em maddiy, em maneviy cietinden coymağa mümkün olğan er şeyni coydıq. Halq tarafından asırlar devamında toplağan er şey yoq oldı. Tarihçiler ne yazsa, yazsınlar, amma, biz qırımtatarlar qadimiy qabilelerniñ mirasçısı olğanını bilemiz. Ve bizim halqımız asırlar devamında yarımadada yaşap kelgen. Halqımız Allahnıñ yardımınen kene Vatanda yaşaycağına işanam. Bizge Qırımdan ğayrı ketmege yerimiz yoq. Qorquzmağa da kerekmey ve acet yoq. Bizni o qadar qorquzğan ediler ki, atta qorqmağa boldurdıq».