Qırım.Aqiqat «Veciye Kaşka davasınıñ» mabüsleri aqqında ikâyeler sırasını qapata. Soñki maqale qabaatlanğanlar arasında eñ büyügi olğan Asan Çapuhqa bağışlana. O, SİZOda başqalardan az qaldı, amma çoq zarar kördi, ilk evelâ maneviy zarar oldı.

Asan Çapuh 65 yaşında. Apiste bulunğan 321 kün içinde eki insult oldı, üç kere açlıq ilân etken edi. Soñki sefer oña tibbiy yardım kösterilmesini talap etip, bir afta aşamadı. 2018 senesi oktâbrniñ 10-nda sıñırlav tedbiri SİZOdan ev apsine deñiştirildi. 2019 senesi fevral ayında ise Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi sıñırlav tedbiriniñ sıñırlarını qısmen yımşatıp, Asan Çapuhqa belli saatta ekimge barmağa ruhset berdi. Apayı Asiye Çapuh keçken sene oktâbr ayında aqayınıñ evge ketirilgenini hatırlay: «Onı azat etkende balalar (Bekir Degermenci, Kazim Ametov ve Ruslan Trubaçnıñ sıñırlav tedbiri deñiştirildi – QA) azat etilgen künü olğan quvanç bar edi. Amma onı ketirgende, bu qorqunç bir şey edi. Çünki aman-aman areketsiz birini ketirgenler. Şimdi daa bir qarar, o vaqıt közlerinde ayat yoq edi. Bu közlerge baqmağa pek qıyın edi».

Asiye Çapuh

Asan ağa tutulğanda Asiye Çapuh Qırımda olmağanını hatırlay – o, qomşu Rusiyege qızına ketken edi. 2017 senesi noyabrniñ 22-nde aqayı onı ozğardı, ertesi künü ise tuvğanları telefon etti: «Eviñizni em OMON, em FSB sarıp alğan. Asan Aqmescitke ketken, bir şey añlap olamaymız». Tintüvge Asan Çapuh saat 22:00-lerde ketirildi, şu künü de apiske alındı, ertesi künü ise sıñırlav tedbiri boyunca mahkeme oldı.

Al-azırda Asiye ve Asan Çapuhlar Aqmescitte kirada yaşamağa mecburlar, tahqiqatçı ev apsi içün böyle bir şart qoyğan edi. Asiye hanımnen laf etkende Asan ağa indemeyip televizor baqa edi. O, setten az tura, yürmege qıyın ola, SİZOda olğanda sol tarafı areketsiz qaldı, eki insulttan soñ yaramay laf ete ve apishanede keçken vaqıt aqqında subetlerge şiddetnen baqa.

Asiye ve Asan Çapuhlar

Odada tonometr körüngen yerde tura, Asiye hanımnıñ aytqanına köre, artıq bu aletten aman-aman ayırılmaylar.

«Qalğan balalar ev apsine yiberilgende o (Asan Çapuh – QA) oturışuvdan soñ yaramadı. Elbette, pek quvandı ve eyecanlandı. Qan basımı birden köterildi. Şimdi küçlü duyğular yaşamağa olmay: ne menfiy, ne müsbet. Ondan izolâtorda keçirgen vaqıt aqqında soramamağa ve onı hatırlatmamağa tırışam, onıñ içün bu ağır hatıralar ola. Anda insanlarnı aşalaylar», – dep qayd ete Asiye hanım.

Asan Çapuhnıñ tonometri

Çapuh neticede «iç olmağanda şartlı ceza olacağına ümüt ete. Olarnıñ iç bir qabaatı yoq, qartanağa yardım etmege istegenler. O qadar şey körgenler – dördü de – sağlıqları qalmadı, aytmağa zor». Asiye Çapuhnıñ qayd etkenine köre, aqayınıñ apiske alınmasına baqmadan, halq yardımı olmasa edi, qat-qat qıyın olur edi: «İnsanlarğa bu mahkeme, telefon etüvler, yardımları içün pek minnetdarım. Bir şey kerekmi? Birden ketireler, yardım eteler, sesleneler. Bu vaziyetniñ deşetine baqmadan, bu müddet devamında özümni qaldırılğan biri olaraq is etmedim. Sağ olsunlar, aferin».

Asan Çapuh

Çapuhlar qorantasınıñ ziyaretinden soñ «Veciye Kaşka davasınıñ» daa bir mahkemesi oldı. Bütün mabüsler endi ev apsinde edi, olarnı oturışuvğa evden alıp ketkenler.

Diñlevler arasındaki teneffüslerde dostlarına qoltutmağa kelgen insanlar şunı ayta: «Salonğa kiremiz, oturışuvğa kirecek olamız, mahkeme vekilleri ise özara muzakere eteler. Daa neler, benzin sarf etemiz, olarnı evden mahkemege ketiremiz, mahkemeden evge. Özüne bedava taksi tapqanlar sanki». Bunı eşitken birisi yüksek sesnen cevap bere: «Mına! Men de onı aytam, qabaatsız insanlarnı yiberiñiz – benzin sarf etmeyceksiñiz, o, Qırımda zaten paalı».

321 kün SİZOda. Asan Çapuhnıñ ikâyesi (video)

«Veciye Kaşka davası» qapatılmadı. Bütün mabüsleri ev apsinde buluna. Er biriniñ ayağında bilezlik taqılğan, evniñ bosağasından çıqıp olamaylar. Olarnı Rusiyeniñ Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmetiniñ maşinalarınen konvoynen alıp ketireler, olar kene de mahkeme oturışuvlarına kele, qabaatları alıp taşlanmadı. Faqat 2018 senesi oktâbrniñ 10-u ve 2019 senesi yanvarniñ 24-ü – Bekir Degermenci, Asan Çapuh, Ruslan Trubaç ve Kazim Ametov Aqmescit SİZOsında qalmağan künler – er kesniñ aqlında qaldı.

«Mence, o künü bütün Qırım şeñlendi. Soñki vaqıtları quvanacaq sebepler pek az, er angi imkânğa sarılamız. Qabaatsız insanlar apishanede degil de, evde olsa – bu bir bahttır», – dep tarif ete qırımtatar faali Lutfiye Zudiyeva.

«Veciye Kaşka davası»

2017 senesi noyabrniñ 23-nde Aqmescitte Rusiye uquq qoruyıcıları Kâzim Ametov, Asan Çapuh, Ruslan Trubaç ve Bekir Degermencini tutıp aldı.

Olar Türkiye vatandaşı Yusuf Aytandan para talap etüvde şeklene. Rusiye uquq qoruyıcıları faallerni tutqanda qırımtatar milliy areketiniñ veteranı Veciye Kaşka yaramadı. İlk yardım maşinasında qadın can berdi.

Qırımtatar Milliy areketiniñ faali Nariman Celâlnıñ bildirgenine köre, faallerniñ tutulmasına sebep olğan Türkiye vatandaşı Veciye Kaşkanıñ qorantasından para hırsızladı.

Yanvarniñ 24-nde Kreml kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi «Veciye Kaşka davasınıñ» mabüsleri Bekir Degermenci, Kazim Ametov ve Ruslan Trubaçnıñ sıñırlav tedbirini deñiştirip, olarnı ev apsine aldı.

İşğalden soñ Qırımdaki faktik Rusiye akimiyeti mustaqil jurnalistler, vatandaş faalleri, Qırımtatar Milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaq etilgen «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtı ile alâqalı olğanlarından şübheli sayılğan Qırım musulmanlarınıñ evlerinde muntazam surette kütleviy tintüvler ötkere.