Jamala Ukrainağa qarşı cenk ve «1944» yırı aqqında: «Men onı yırlamayım, onı ağlayım»

Qırımtatar asıllı ukrain yırcısı Jamala «1944» yırınen «Eurovision-2016» yarışında ğalebe qazandı. Qırımtatar sürgünligi aqqında bu türkü şimdiki vaziyetke pek kelişe. Bir qaç satırı: «Bosağada tanış olmağanlar peyda olsa, sizni öldürip aytalar: «Bu bizim qabaatımız degil». Ya da: «Özüñizni Tañrı dep sayasıñız, amma er kes ölecek». Bağlaması böyle: «Yaşlığıma toyalmadım, vatanımda yaşalmadım».

Şimdi Jamala bu yırnı yırlamay, ağlay, dep ayta. Susana Camaladinova (yırcınıñ kerçek adı – QA) bu yıllar devamında vatanı Qırımğa barıp olamağan edi, şimdi ise balalarını alıp, Ukrainadan ketmege mecbur oldı.

Memleket tışındaki faaliyetiniñ semereliligi Jamalanıñ özü içün beklenmegen edi. Ukrainadaki vaziyetnen bağlı çetel kütleviy haber vastalarına bergen bir çoq intervyüdan ğayrı, yırcı Ukraina ordusına maddiy yardım köstere. «Eurovision-2022» alman saylavında çıqışta bulunğanda 67 million euro toplandı. Jamala Litvaniya ve Romaniyada çıqışta bulundı. Aprelniñ 5-nde ise onı İspaniyada bekleyler.

Katerina Nekreçağa bergen intervyüda Jamala Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı cenki aqqında nasıl ve ne vaqıt bildi, «Eurovision» yarışınıñ Ukrainağa qoltutuvı aqqında tarif etti ve bütün ukrainalılarğa muracaat etti.

– Cenk tekrarlar dep tüşüngen ediñmi ve bu ne içün ola?

– Men alımnı sorağan insanlarğa ne aytacağımnı bilmeyim. Bergen yüzlernen intervyüm er seferinde bu sözlernen başlana: Hello, how are you? Cevap bermek qıyın ola, çünki cenk kete. Men buña o qadar azır olamaycağımnı iç bir vaqıt tüşünmegen edim. Bir kün, fevralniñ 24-nde saba 5-te, aqayım meni turğızıp, Rusiye bizge ücüm etti, dep ayttı. Men şaşmaladım. O qadar şaşmaladım, özümni tanımadım – tüş kibi. Balalarımnı baqtım, topladım, sığınaqqa kettik. Soñuna qadar añlap olamadım. Cenkke azırlanmaq imkânsız bir şey. İmkânsız. Bir afta şokta edim. 5 kün devamında tatama kete edim, fevralniñ 28-nde kelip çıqtım ve o künü aqşamı ne olğanını biraz añladım. Martnıñ 1-nde ise Türkiyede matbuat konferentsiyasını topladım. Men bittim kibi oldı – zenaat qalmadı. Yırcı Jamala artıq yoq. Ücüm etilgen, qoparıp alınğan bir memleketniñ vatandaşı bar ve men bir şeyler yapmağa mecburım.

Jamalanıñ çıqışı, 2019 senesi dekar ayı

– Almaniyada televideniyede yapqan çıqışında 67 million euro toplandı. Litvaniyada – 52 biñ, Romaniyada – aman-aman bir million. Bu Ukraina ordusı içün büyük yardım7

– Ne qadar toplasaq da, er bir yardım – yardımdır. Bunı adiy insanlar yapqanını añlamaq müimdir. Siyasetçiler nasıl keçecekler, telükeler ne, dep tüşüngende, insanlar yapalar, gumanitar yardım yollaylar. «Eurovision» yarışı – mühlisleri olğan büyük bir toplulıq. (Eurovision yarışı – QA) Bizge o qadar yardım eter, dep bir vaqıt tüşünmegen edim. Rusiye bu yıl iştirak etmesin, dep qarar alğanlar, bu zor bir qarar… Amma yekâne doğru qarardır. Çünki yarış Avropanı birleştirmek içün Ekinci cian cenkinden soñ meydanğa ketirilgen edi.

– Çıqıştan evel özüni nasıl toplaysıñız?

– Şimdi tek «1944» yırını yırlayım, amma yırlayım dep aytıp olamayım – onı ağlayım. Tarif etilmeycek şeyler ola. Şimdi er kes er şeyni yapa. Berlinde meni milliy saylavğa davet ettiler, fevralniñ 25-nde para toplap başladılar ve çıqışım kününde onı bitirgenler. Men yırlamaq degil, laf etip olamadım. Amma sanağa çıqqanda, tedbirniñ manasını bilgende, sanada ne içün kelgenimni ve ne yırlaycağımnı añladım. Yır közyaş kibi aqtı. O, daa ağır yanğıray, daa canlı. Absurd! Men onı 1944 senesi aqqında yazğan edim. Bütün dünya Ekinci cian cenkinden soñ qıçıra: «Never again»! Amma nasıl bir «Never again happened again»? Bütün dünyanıñ közü ögünde qomşu kelip, qanlı terror, Avropanıñ merkezinde qanlı cenk yapa!

– Avropada Ukrainağa nasıl qoltutqanlarını aytqan ediñ. Aslında ne olğanını bileler, amma Rusiyedeki insanlar ne içündir bam-başqa şeyler ayta.

– Bütün dünya bir malümat ala, amma Rusiye ve Beyazrusiye başqa haberler ala, sanki «eñ doğru soyunı». Bu planlaştırılğan bir şey, mence. Bu insanlarğa bizge bu munasebetni aşlağanlar. Bu 8 yıl devamında pek çoq insannıñ miyini qarıştırğanlar, dep tüşünem.

Saña sen yoq ediñ, memleketiñ yoq, tiliñ yoq, dep aytalar, bütün dünyanı aldatmağa tırışalar, amma er kes ahmaq degil de. Bu küpe-kündüz yapılğan bir genotsid, Rusiyeniñ bizge yapqanlarına «faşizm» aytalar.

Biz yaşap, memleketimizni elimizden kelgeni qadar inkişaf ettirdik, topraqlarımıznıñ büyük qısmı bizden alınsa da, biz olğanını saqlamağa ve olğanını inkişaf ettirmege tırışqan edik. Siyaseti, muzıkası, tarihı, modası olğan muvafaqiyetli, dülber, mustaqil (Ukraina – QA). Bu büyük bir facia. Ebet, er şeyni yañıdan qurarmız.

Jamala

– Ukrainalılar farqlı-farqlı vaziyetlerge oğradı. Bazıları daa tınç regionlarda, bazıları Rusiye yoq etken şeerlerde. Bu insanlarğa ne ayta bilesiñ?

– Memleket balaban ve ilk evelâ pek istidatlı, unikal insanlarnen zengin. Er şeyni qurarmız, er şeyni temizlermiz. Olğan milimizni saqlayıq. Biz qul olamamız, biz teslim olamamız, aqqımız yoq. Ne qadar qıyın olsa da. Birisi mağazda, başqası ög sırada… Şimdi teslim olmağa aqqımız yoq! Çünki böyle yaşap olamaycaqmız. Biz böyle degilmiz. Ve biz bunı kösterdik. Mustaqilligimizniñ 30 yılı – bu kerçekten müim bir yıl ve yolumıznıñ başlanğıçıdır.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://ddqp4xjpo7z2y.cloudfront.net/ . Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.