Rusiye Qırım yarımadasını qanunsız bir şekilde ilhaq etmezden evel İzet Gdanov aqyar şeer memuriyeti yolbaşçısınıñ mesleatçısı edi. İşğalden soñ Gdanov esas Ukrayınağa ketti, Ukrayına prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilciliginde çalıştı. Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük ücüminden soñ Gdanov göñülli batalyonına qoşuldı. Onıñ yanında diger qırımtatarlar da bar. Ukrayına Silâlı quvetleri Qırımnı nasıl azat etecek, satqınlarnıñ vaziyeti ne olacaq ve ne içün Qırım Ukrayına erkânında qırımtatar milliy topraq muhtariyeti olmalı – İzet Gdanov Qırım.Aqiqat intervyüsında tarif etti.
İzet Gdanov ayrı ücüm batalyonlarından biriniñ komandan muavini ola. Onıñ fikirince, Qırımnı işğalden qurtarmaqnıñ bir yolu bar – o da cenk.
«Siyasiy-diplomatik basqı, sanktsion siyaset oldı. Cenk yolu da muzakere etilgen edi, amma ekinci sırada edi, birinci degil edi. Ukrayına Silâlı Quvetleri saflarında birleşip azırlanmalı ve Qırımğa kirmeli», – dep ayta İzet Gdanov.
«Qırımğa tek qara yoldan kirilmeycek»
2023 senesi dekabr ayında Ukrayına mudafaa naziri Rustem Umerov milliy telemarafon yayınında Ukrayına Qırımnı Rusiye arbiylerinden azat etmege yardım etecek 2024 senesiniñ «azırlığını» yapa, dep bildirdi. Hususan Umerov «Ukrayına o qadar küçlü flotu olmasa da, Qara deñizde muvafaqiyetli oldı», dep qayd etti.
İzet Gdanovnıñ batalyonı Ukrayına cenübinde şekillendirile. Olarnıñ vazifesi Qırım yönelişinde olacaq. Gdanovnıñ fikirince, «Ukrayına topraqlarınıñ işğali Qırımda başladı ve Qırımda bitecek». Batalyon azırlıqlarından çoq şey aytıp olamay, amma er şeyni köz ögüne alalar, dep bildire.
Qırımğa tek «qaradan» kirilmeycek – deñizlerden de kirilecek
«Qırımğa qaradan üç yol bar. Üç yol – Kalançak, Çonğar, Çaplınka. Bir taraftan, işğalciler içün qolay – mudafaa qurmaq, amma anda keniş bir alan bar. Diger taraftan – Qırımnen bağlı belli qıyınlıqları bar, çünki logistik ceetten Qırım işğalciler içün pek zor ola», – dep ayta Gdanov.
Yarımada hususiyetleri Qırımda arbiy areketlerniñ keçirilüvini de zorlaştıra, dep devam ete Gdanov.
«Qırımğa tek «qaradan» kirilmeycek – deñizlerden de kirilecek. Qara deñizden, Azaq deñizi de qullanılacaq. Yani mudafaa quvetleri aynı vaqıtta Qırımğa kirecek», – dep tarif etti İzet Gdanov Qırım.Aqiqatqa.
«Kalançak» keçiş noqtası, arhiv fotoresimi
Gdanov Qırımğa yaqın Ukrayına Silâlı quvetlerini beklegen qıyınlıqlar aqqında ayta.
«İşğalciler er yerge mayın qoya, bunı farqlı-farqlı yapalar. Buña aveslenip yanaşalar... Teren qazalar ve betonnen tolduralar, teplovizornen olarnı körmek imkânsız», – dep tarif ete ayrı ücüm batalyonınıñ komandan muavini.
Ğalebe qazanmaq içün işğalcilerden keyfiyet ceetinden üstün olmalımız. Ve Qırımğa kirecekmiz
Onıñ aytqanına köre, Rusiye ordusınıñ sayısı daa büyük, şunıñ içün Ukrayına Silâlı Quvetleriniñ tehnikası keyfiyet ceetinden küçlü olmalı.
«Ebet, ortaqlarımızdan uzun mesafeli silâ kerek, çünki çünki top cenki kete. Zemaneviy tehnik vastalar da kerek, hususan uçucısızlar – em deñiz, em ava», – dep ayta Gdanov.
«Ğalebe qazanmaq içün işğalcilerden keyfiyet ceetinden üstün olmalımız. Ve Qırımğa kirecekmiz. Qırımda olğan künümiz Donbastan çıqarlar. Menim fikrim bu», – dep eminliknen ayta arbiy.
Qırımtatar milliy topraq muhtariyeti aqqında
2023 senesi aprel ayında Ukrayına Nazirler şurası Qırım ve Aqyarnıñ işğalden qurtarıluvı ve reintegratsiya strategiyasınıñ yerine ketirilüv tedbirleriniñ planını tasdıqladı.
2019 senesi İzet Gdanov ilmiy işini qorçaladı, anda Ukrayınanıñ Qırımdaki suverenitetiniñ ğayrıdan tiklenüvini tedqiq etti.
«Mence, Ukrayına erkânında qırımtatar milliy topraq muhtariyeti olmalı. Yani işğalcilerniñ Qırımğa kirmek imkânı bir daa olmaycaq», – dep ayta işi aqqında Gdanov.
O, 2014 senesi yarımada işğalinden evel Rusiyeniñ Ukrayınağa, hususan Qırımğa nasıl tesir etkenini hatırlay.
Mence, Ukrayına erkânında qırımtatar milliy topraq muhtariyeti olmalı
«Devlet olaraq belli şaraitler yaratsaq, Qırımda Ukrayınanı temin etse edik, işğalciniñ böyle bir imkânı olmaz edi. Meselâ, men nazir muavini edi, nazirler şurasında, şeadetnamem bile rusça yazılğan edi. Ne yazıq ki, buña emiyet bermegen edim, çünki normal bir şey edi», – dep tarif ete Gdanov.
O, Qırımda Rusiye Qara deñiz flotunıñ bulunuvını qanunsız dep saya: «Anda belli sıñırlavlar bar edi, amma olarnı Rusiye bozğan edi. Vesiqalarğa köre 30 biñ olacaq olsa, olar 50 biñ ve daa ziyade tuta ediler – qanunsız».
«Qırım Ukrayına olmalı ve tamır halqnıñ aqqı, inkişaf aqqı, kimligini saqlav aqqı Ukrayına devleti tarafından temin etilmeli. Ve bu vaziyette bular qala, men Qırım Muhtar Cumhuriyeti aqqında aytqan edim, amma Ukrayına devletiniñ ayırılmaz parçası olmalı», – dep tarif ete arbiy.
O, Qırımda işğalden evel Ukrayına telükesizlik hızmetinde qırımtatarlarnıñ vekilleri olmağanını hata dep adlandıra.
Olar qırımtatar halqınıñ ilk fırsatta tireneceklerini añlay
«Ukrayınanıñ tamır halqı – qırımtatar halqınıñ – fikri 2014 senesinden başlap açıq-açıq bildirildi – Qırımda Ukrayına suverenitetine qoltutqanlar», – dep ayta İzet Gdanov.
Sabıq qırımlı siyasetçi Rusiye akimiyetiniñ Qırımda qırımtatarlarğa qarşı yapqan repressiyalarını hatırlata.
«2014 senesinden berli kösterilgen tirenüvni işğalciler unutmadı. Olar intiqam ala, qırımtatar halqı ilk fırsatta tireneceklerini añlay. Bu esnasnıñ belli retrospektivaları bar, 1944 senesi qırımtatar halqı tuvğan toprağından sürgün etilgenden başlap, dep aytmaq mümkün. Bu insanlar yaşay, episi degil, amma sağ olğanlar bar. Olar sovet cellâtlarınıñ ecdatlarını körgen edi – toprağımıznı kene hırsızlağanlar», – dep ayta İzet Gdanov.
Qırımtatarlar 1944 senesi sürgünlikte can bergenlerni añmaq içün milliy bayraqlarnen Çatırdağğa çıqtı. Qırım, 2021 senesi mayısnıñ 16-sı
Qırımdaki satqınlar ne olacaq
Azat etilgen yarımadada ilk vazifelerden bri Rusiye akimiyetinen işbirligi yapqanlarnen mesele çezmek olacaq, dep tüşüne Gdanov.
O köpür er daqqa yoq ola bile ve Qırımdan ketmege çare olmaz, bilesiñiz
«Vatandaşlarımız bozmağan olsa... işğal vaqtında Qırımda qanunlarnı bozmağanlar. Yani devlet menfaatlarına zıt kelgen bir areket yapmağan, işğalcilerge yardım etmegen, «mahsus operatsiyalarda», vatandaşlarımızğa qarşı repressiyalarda iştirak etmegenler içün bir telüke yoq. Olar bu topraqta yaşamağa devam etip, Ukrayına vatandaşları olaraq bütün aqlardan faydalanacaqlar», – dep eminliknen ayta İzet Gdanov. «İştirak etkenler cezasını çekecek», – dep ayta arbiy.
Gdanov «duşman tarafına» keçken vatandaşlarnı bile ve bunı qorqudan yapqanlarını tüşüne, dep ayta.
«Repressiyalarda faal çalışqan ve yardım etken insanlar bar. Bunı qorqudan yapalar, dep tüşünem. Özleri «Mında soñuna qadar olacaqmız» dep köstergen qorqudan yapalar, aslında ise iç bir şey olarğa bağlı degil. İşğalci ketecek, çoqusı şimdi ketmese, ketip yetiştiralamaz. O köpür er daqqa yoq ola bile ve Qırımdan ketmege çare olmaz, bilesiñiz», – dep ayta İzet Gdanov Qırım.Aqiqatqa.
Keriç köpründe patlavdan soñ çıqqan yanğın, 2022 senesi oktâbrniñ 8-i
Gdanov Ukrayına Qırımnı qaytarır, dep emin, amma ne vaqıt aytmağa istemey. Soñra – barışıq olğan ayatta – ne yapacağını da tüşünmege istemey.
«Qırımğa kirmek, sağ qalmaq kerek... Birinciden qaytmağa isteyim, soñra baqarmız», – dep ayta arbiy.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.