Elzara Beşuyli
Hersonğa iş boyunca barmaq kerek edi. Maşinağa mindik. Yol boyu birinci kere Qırımdaki avtomobil yaqarlıq merkeziniñ biri yanında toqtadıq. Qavehanede yemek çeşiti az, tükânnıñ beştahtaları aman-aman boş. Qulağımızğa dinamiklerden yañğırağan: «Artıq Pulls toqtadı…» kibi sözler ilişti.
Aydavcı añlattı: «Pulls – bu dizel yaqarlığı» eken. Hatırladım, yaqarlıq merkezleri ile birlikte tükânlar, kenef, qavehaneler qurulğanını birinci kere 1997 senesi Türkiyede körgen edim. O vaqıt, Qırımda bu kibi hızmetler öyle de peyda etilmez, dep tüşüne edik. Endi ise, olar barlar, amma adam yoq…
Sıñırnı tez keçtik. Daa bir toqtav endi qıtada avtomobil yaqarlıq merkezinde oldı. Pencereden tükândaki mahsullar körünip tura. Maşinanı sevimli çetel yaqarlıqnen toldurmağa rica etemiz. Onı artıq bizge ketirmeyler. Sarı-mavılı bayraqlarnı er yerde köremiz (olarnıñ sayısı Qırımdaki «üç renklidekinden» daa ziyadedir), bankomatlar çalışa ve tölevler tek grivnada yapıla. Niayet! Ukraina yaşasın!
«Fabrika» ticaret-eglenceli merkezinde ilk nevbette Qırımdan köçken «MakDonalds»ke aşıqalar – andaki yemekni sağınğanlar. Men ise, bu yemeklerge sevda olmağanıma quvanıp, Qırımdan sımarışlarnı yerine ketirmege çaptım – ukrain pasportına qılıftan başlap, ilâc, küçük turmuş tehnikasına qadar mahsulatlarnı satın aldım. Bizde, bularnıñ bazısı ya yoq, ya paalı.
Yerlilerge hatırlatam: «Ukrainanı sevip, onı bar olğanına qadar aybetleñiz. Biz de bir kün kelir qolumızdan çekip alacaqlarını iç tüşünmey edik». Cevap olaraq, keder ile: «Siz Qırımdan kelgendirsiz?». Ebet, añlamamaq küçtir…
İşlerimizni tamamladıq, artqa qaytamız. Bu sefer sıñırda çoq bekledik, tahminen 3 saat turdıq. Yengil ve yük maşinalarnı nevbetnen yibereler. Körgenim kibi, qırımğa qıtaiy Ukrainadan tek aşayt mahsultlarnı degil de, qurucılıq malzemelerni de ketirgenlerini kördim. Qartopnı ketirmege yasaqladılar, amma, bir küçük avtobus yuvulğan havuç, qapısta, biber, sarımsaqnen tolu edi. Ukrainasız iç yaşap olamaymız.
Eñ çoq kederletken şey, nevbetler degil de, mında iç bir vaqıt olmağan ve kerek degil sıñır…
Ukrain sıñırcıları tarlarda bulunalar, desek olur. Ondan sebep yüzleri de küneşten qarardı. Yolcular, kerek şaraitler olmağanından sebep itiraz bildireler («yigitlerni acıymız»), amma, men mında da o bir tarafta olğanı kibi tekmil bir sıñır olğanını istemez edim, Rusiyeli sıñırcılar yerli olmağanları körünip tura, tomalaq yüzlü, beyaz tenliler…Maden damlı saçaq astında, qollarında birer şişe – oturalar. Söz kelimi, olar pasport (ukrain ya da rusiyeli) aqqında soramaylar, qayda yazılğanıñnı – yarımadada qayd etilgenler migratsion kartasını toldurmaylar.
Ne içündir keçken sene Macaristanğa seferimni hatırladım. Bu endi avropalı memleket aytmağa mümkün. Er yerde temiz-pak ve tertip olğanda, bizge harabe alda olğan eki qatlı ev ve diger binalarnı köstereler. Gid añlattı: «Bu yerde sovet ordularınıñ qısımı yerleşe edi». Olar da, ömürlik şu yerde olacaqlarını tüşüne ediler… Hucur bir şey, amma ne içündir macarlar bu binalarnı qullanmadılar. Ya da irendiler (aytalar ki, Almaniyada bu kibi binalarnı tertipke ketirmekni ğayet paalı tüşüngenler – sovet adamları şu yerlerni o qadar horlağan), ya da hatıra olaraq qaldırdılarmı…
Demir yol ile qullanğanlar Canköyni körip şaşqandırlar. Bir vaqıtları adamlar qaynağan, iç bir tren toqtamay keçmegen stantsiya, boş arbiy sıñır merkezine çevirildi. Soñki yılları, bu Qırımda eñ dülber vokzallarından biri edi. Yolcularnı qarşılap, ozğarğanlarnı endi vagonlarğa yaqın qoymaylar, tek biletleri qollarında olğan yolcularnıñ özü keçe bileler. Mal taşığan vagonlar yürmeyler. Evelden bu yerde ufaq-tüfek şeylerni, yemek satqanlar da işsiz qaldı. Şeerniñ sakinleri keçmiş ayatnı qaytarmağa arz eteler. Olar, «qırımbizimki» böyle olacağına iç te ümüt etmegen ediler…
Elzara Beşuyli, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
Hersonğa iş boyunca barmaq kerek edi. Maşinağa mindik. Yol boyu birinci kere Qırımdaki avtomobil yaqarlıq merkeziniñ biri yanında toqtadıq. Qavehanede yemek çeşiti az, tükânnıñ beştahtaları aman-aman boş. Qulağımızğa dinamiklerden yañğırağan: «Artıq Pulls toqtadı…» kibi sözler ilişti.
Aydavcı añlattı: «Pulls – bu dizel yaqarlığı» eken. Hatırladım, yaqarlıq merkezleri ile birlikte tükânlar, kenef, qavehaneler qurulğanını birinci kere 1997 senesi Türkiyede körgen edim. O vaqıt, Qırımda bu kibi hızmetler öyle de peyda etilmez, dep tüşüne edik. Endi ise, olar barlar, amma adam yoq…
Sıñırnı tez keçtik. Daa bir toqtav endi qıtada avtomobil yaqarlıq merkezinde oldı. Pencereden tükândaki mahsullar körünip tura. Maşinanı sevimli çetel yaqarlıqnen toldurmağa rica etemiz. Onı artıq bizge ketirmeyler. Sarı-mavılı bayraqlarnı er yerde köremiz (olarnıñ sayısı Qırımdaki «üç renklidekinden» daa ziyadedir), bankomatlar çalışa ve tölevler tek grivnada yapıla. Niayet! Ukraina yaşasın!
«Fabrika» ticaret-eglenceli merkezinde ilk nevbette Qırımdan köçken «MakDonalds»ke aşıqalar – andaki yemekni sağınğanlar. Men ise, bu yemeklerge sevda olmağanıma quvanıp, Qırımdan sımarışlarnı yerine ketirmege çaptım – ukrain pasportına qılıftan başlap, ilâc, küçük turmuş tehnikasına qadar mahsulatlarnı satın aldım. Bizde, bularnıñ bazısı ya yoq, ya paalı.
Yerlilerge hatırlatam: «Ukrainanı sevip, onı bar olğanına qadar aybetleñiz. Biz de bir kün kelir qolumızdan çekip alacaqlarını iç tüşünmey edik». Cevap olaraq, keder ile: «Siz Qırımdan kelgendirsiz?». Ebet, añlamamaq küçtir…
İşlerimizni tamamladıq, artqa qaytamız. Bu sefer sıñırda çoq bekledik, tahminen 3 saat turdıq. Yengil ve yük maşinalarnı nevbetnen yibereler. Körgenim kibi, qırımğa qıtaiy Ukrainadan tek aşayt mahsultlarnı degil de, qurucılıq malzemelerni de ketirgenlerini kördim. Qartopnı ketirmege yasaqladılar, amma, bir küçük avtobus yuvulğan havuç, qapısta, biber, sarımsaqnen tolu edi. Ukrainasız iç yaşap olamaymız.
Eñ çoq kederletken şey, nevbetler degil de, mında iç bir vaqıt olmağan ve kerek degil sıñır…
Ukrain sıñırcıları tarlarda bulunalar, desek olur. Ondan sebep yüzleri de küneşten qarardı. Yolcular, kerek şaraitler olmağanından sebep itiraz bildireler («yigitlerni acıymız»), amma, men mında da o bir tarafta olğanı kibi tekmil bir sıñır olğanını istemez edim, Rusiyeli sıñırcılar yerli olmağanları körünip tura, tomalaq yüzlü, beyaz tenliler…Maden damlı saçaq astında, qollarında birer şişe – oturalar. Söz kelimi, olar pasport (ukrain ya da rusiyeli) aqqında soramaylar, qayda yazılğanıñnı – yarımadada qayd etilgenler migratsion kartasını toldurmaylar.
Ne içündir keçken sene Macaristanğa seferimni hatırladım. Bu endi avropalı memleket aytmağa mümkün. Er yerde temiz-pak ve tertip olğanda, bizge harabe alda olğan eki qatlı ev ve diger binalarnı köstereler. Gid añlattı: «Bu yerde sovet ordularınıñ qısımı yerleşe edi». Olar da, ömürlik şu yerde olacaqlarını tüşüne ediler… Hucur bir şey, amma ne içündir macarlar bu binalarnı qullanmadılar. Ya da irendiler (aytalar ki, Almaniyada bu kibi binalarnı tertipke ketirmekni ğayet paalı tüşüngenler – sovet adamları şu yerlerni o qadar horlağan), ya da hatıra olaraq qaldırdılarmı…
Demir yol ile qullanğanlar Canköyni körip şaşqandırlar. Bir vaqıtları adamlar qaynağan, iç bir tren toqtamay keçmegen stantsiya, boş arbiy sıñır merkezine çevirildi. Soñki yılları, bu Qırımda eñ dülber vokzallarından biri edi. Yolcularnı qarşılap, ozğarğanlarnı endi vagonlarğa yaqın qoymaylar, tek biletleri qollarında olğan yolcularnıñ özü keçe bileler. Mal taşığan vagonlar yürmeyler. Evelden bu yerde ufaq-tüfek şeylerni, yemek satqanlar da işsiz qaldı. Şeerniñ sakinleri keçmiş ayatnı qaytarmağa arz eteler. Olar, «qırımbizimki» böyle olacağına iç te ümüt etmegen ediler…
Elzara Beşuyli, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün