«Haytarma» filmini bütün dünyada köstermek kerek – poloniyalı seyirciler

Radіo Svoboda

Varşava – Varşavada qırımtatarlarnıñ sürgünligine bağışlanğan «Haytarma» filmi numayış etildi. Seyirciler, levhanıñ çekimi, Qırımdaki vaziyet ve yarımadanıñ işğalinden soñ, Rusiyege nisbeten munasebeti aqqında film rejisserı Ahtem Seytablayevden soradılar. Tedbir iştirakçileri, hususan milliy azlıq temsilcileri ve poloniyalı cemaat vekilleri qırımtatar halqınıñ tarihını beyan etken «Haytarma» filmini bütün dünyada köstermek kerek, dep ayttılar.

Poloniyalı seyirciler, «İllüzion» kinoteatrini toldurdılar, filmniñ soñki levhasına qadar sessiz oturdılar. Bazılarınıñ közleri yaşlandı. Filmni bir buçuq satten ziyade muzakere ettiler. Poloniyalılar film rejisserını yalııñız levha aqqında degil, Qırımdaki vaziyetnen bağlı sualler berdiler.

Ahtem Seytablayev, hususan, Qırım yarımadasında böyle vaziyet olacağına iç ümüt etken ediñizmi, degen sualge cevap berdi. «Böyle olacağını eñ qorqunçlı tüşümizde bile körmedik. Bu sene milletimizniñ sürgün etilüvine 70 yıl tolacaq. Qırım soqaqlarında o keçmişte qalğan adisereni körecegimizni iç ümüt etmedik ki», – dedi rejissör.

Qırımtatarlarnı tekrar sürgün ete bilelermi? Bu sualge rejisser böyle cevap berdi: «Tatarlar göñülli olaraq Qırımdan iç bir yerge ketmezler, Allahqa şükür, şimdi 44ci sene degil, ve şimdiki künde qırımtatarlar bu tek esli başlı, qadınlar ve balalar degil, şimdi yarımadada pek çoq erkek de bar. Onıñ içün men istemez edim, em de inanam ve bu kibi fikirler bir kimseniñ aqılı çetine bile kelmemesini tevsiye etem».

Bir yıl evelsi levhanı çıqarğan vaqıtta, nasıl duyğular is etkeni aqqında sulge cevapnı seyirciler elçırpmalarnen alğışladılar. «Men bu vaqialarnıñ ögüni ala bilse edim, o vaqıt, men ordunı toplamağa başlar edim», – kinorejissör.

Ğayet tesirli ikâye – Poloniyalı ükrianliler

Qırımnıñ işğaline rusiye cemaatçılığı qol tutqanına baqmadan, «Haytarma» filmniñ rejissörından ruslarğa ve Rusiyege nisbeten olğan munasebetini soradılar. Bu sualge cevap bererek, Seytablayev incilden Sodom ve Gomorra ikâyesini hatırladı, Allah günahqa dalğan bu şeerde iç olmağanda bir aziz insan tapılsa, onı yoq etmeycegini vade etken edi. A. Seytablayev, Rusiyeni tüşüngende, Pütinni desteklegen ekseriyetni degil de, onıñ siyasetine qarşı çıqqan azlıqnı köz ögüne ketirgenini bildirdi.

«Eger de anda iç olmağanda bir aziz adam olsa, – rejissör incilniñ ikâyesin hatırlay, – o şeer yaşacaq. Onın içün men ümüt etem, eger anda iç olmağanda bir aziz adam olsa, zaten olarnıñ tahminen 15 million insanı bardır, demek soñu hayırlı olacaq».

Film aqqında öz fikirlerinen poloniya milliy azlıqlar temsilcileri de paylaştılar. Petr Tima, Poloniya ukrainlileri cemiyetiniñ reisi aytqanına köre, 1947 senesi «Visla» tedbirlerniñ çerçivesinde öz tuvğan topraqlarından sürgün etilgenlerniñ torunlarnı «Haytarma» ayrette qaldırdı.

«Bu – şübesiz çoq eyecanlı bir ikâye. Poloniyada yaşağan ukrainler ayını ikâyeler esasında terbiyelengenler, hususan salonda bulunğan seyirciler içün añlaşilğan bir ikâye. Menim içün de çoq teserli oldı», – dedi Petr Tima.

Poloniya yeudiylerniñ vekili öz tarafından «Haytarma» filimi universal ve teren manalı olğanını qayd etti. 20-nci asırda olğan facialar tekrarlanması içün, bu filmni dünya boyunca kösterip, ösüp kelgen nesilni terbiyelemek kerek. «Haytarma»nıñ numayışını azırlağan teşkilâtçılar, Ukraina ile birdemlikniñ cemaatçılıq komiteti filmni devletniñ birinci kanallarnıñ efirinde köstermege qarar aldılar.