Qırım Rusiye tarafından işğal etilgen soñ imam Suleyman Hayrullayev yarımadanı terk etip, Ukrayinanıñ qıtaiy qısmına köçti. Onıñ aytqanına köre, o, "Rusiyeniñ faallerge nisbeten siyaseti" sebebinden Qırımda faaliyetini devam etip olamacağını bile edi. 2016 senesi Kıyivde Rusiye akimiyetine bağlı olıp, işğal etilgen Qırımda faaliyetini devam etken Qırım musulmanları diniy idaresi yerine başqa diniy idare meydanğa ketirildi. Hayrullayev Ayder Rustemov Qırım musulmanları Müftisiniñ muavini ve Ukrayina musulmanları assotsiatsiyasınıñ yolbaşçısı, Rusiyeniñ Ukrayinağa istilâsı başlağan soñ arbiy kapellan. Qırımdaki musulman teşkilâtı ile alâqaları yoq, amma Qırım musulmanları muracaat etkende olarğa "din meselelerini" çezmege yardım eteler.
2024 senesi sentâbrniñ 2-nde Rusiye ordusınıñ Kıyivge raketa ücüminde zarar körgen Qırım musulmanları diniy idaresiniñ İslâm medeniyet merkezinde Suleyman Hayrullayev ile laf etemiz. Bütün binanıñ ve caminiñ pencereleri ve qapuları zararlandı, bütün tehnika yıqıldı, namaz içün kilimler ise bozuldı. Qadın camisiniñ binası da zarar kördi.
Hayrullayevniñ qayd etkenine köre, bu kibi ücümler Rusiye akimiyetiniñ musulmanlarğa nisbeten kerçek munasebetini köstere: "Bu, bir taraftan camilerni qurğan, diger taraftan ise olarnı yıqqan eki başlı bir ejderha. Qırım, Kavkaz, bütün Kavkaz regionları — bu, Rusiyeniñ İslâmğa nisbeten kerçek munasebetiniñ mükemmel bir köstergiçidir.
Rusiye ordusınıñ ücümi neticesinde zarar körgen cami. Kıyiv, 2024 senesi sentâbrniñ 2-si
Qırımdaki musulmanlarnıñ vaziyeti
"Qıyın", — böyle Suleyman işğal etilgen Qırımda musulmanlarnıñ vaziyeti aqqında ayta. Onı "kontrol etilgen serbestlik" dep adlandıra.
Bu, diniy serbestlikniñ olmamasıdır. Ve faal insanlarnı apiske alalar
"İnsanlarğa şimdi dersiñ tiymeyler, camige barmağa izin bereler, amma er şey sıñırlı. İnsanlar ders, oquv, toplaşuv, diniy tedbirler keçirmek içün toplanıp olamaylar. İzinler kerek, nezaret. Bu, diniy serbestlikniñ olmamasıdır. Ve faal insanlarnı apiske alalar. Bugünde-bugün olarnıñ üzerine "Hizb ut-Tahrir", radikal, ekstremist gruppalar kibi çeşit etiketler asıla. 200-den ziyade adam apishanelerde otura. Bir musulman, qardaşı apishanede oturğanına quvanıp, lâqayt qalıp olamay", — dep tarif etti Hayrullayev.
Your browser doesn’t support HTML5
Как живут семьи фигурантов «дела Хизб ут-Тахрир» (видео)
Suleyman, böyleliknen Rusiye akimiyeti Qırımda "faal insanlarnıñ fikirlerini yoq etmege" tırışa, dep saya. Ve bu sebepten çeşit "souslar" altında olar er vaqıt musulmanlarğa qarşı küreşe ediler. Bu Kavkazda edi. Aynı şey Qırımda da devam ete. Şunıñ içün mesele "Hizb ut-Tahrirde" degil, Mecliste degil, başqa birinde de degil. Mesele şunda ki, olar [Rusiye akimiyeti] Qırımnı ve bütün işğal etilgen topraqlarnı nasıl serbest ve raat idare etmektedir. Olar susqan kütlelerni isteyler, dep ayta Hayrullayev.
Suleyman Hayrullayev camide buluna. Şahsiy arhivden
O, Quran-ı Kerimden alıntı yapacaq. Amma areketler başqa şey ayta
Rusiye prezidenti Vladimir Putinniñ "Rusiye Quran ve musulmanlarnıñ diniy duyğularını ürmet ete" ve "musulmanlarnıñ halq birligine qoşqan issesi"ne qıymet bere, dep bildirgenine Suleyman inanmay.
"Er şeyni aytmaq mümkün. O [Putin] Qurannı öpecek. O, Quran-ı Kerimden alıntı yapacaq. Amma areketler başqa şey ayta — insanlar dinleri, İslâmğa aitligi içün apiske alınğanda, öldürilgende. Aynı zamanda, "Biz İslâmnı ve musulmanlarnı ürmet etemiz" demek — yalan. Bu bütün musulman dünyasınıñ oyunudır", — dep emin Ukrayina musulmanları birleşmesiniñ reisi.
Ramzan Kadırov Vladimir Putinge onıñ Groznıy ziyareti vaqtında Quran köstere, 2024 senesi avgust 20 künü
RF ordusında musulmanlarğa nisbeten munasebet aqqında
Rusiyede "qısmen seferberlik" ilân etilgen soñ akimiyet Rusiyedeki musulmanlarğa muracaat etti, dep tarif ete Suleyman.
İslâmnıñ noqtai-nazarından o taraftan musulmanlarnıñ bizge qarşı iştirak etmesi — adaletsizliktir
"Bizni Rusiye musulmanları ile İslâm birleştire. Ve [İslâmnıñ] noqtai-nazarından o taraftan musulmanlarnıñ bizge qarşı iştirak etmesi — adaletsizliktir. İslâmnıñ noqtai-nazarından — zulumdır. Ve haram — yasaqtır", — dep ayta Hayrullayev. Onıñ fikrince, Rusiye Ukrayinağa qarşı cenkni "musulmanlar içün muqaddes bir cenk" olaraq köstermege tırışa.
"Bu propagandağa inanğanlar bar, sanki olar gomoseksualizmge qarşı küreş, adaletsizlikke qarşı küreş kibi yüksek degerler içün küreşe. Er vaqıt bir sebep kerek. İşte olar, islâm noqta-i nazarından adamnıñ cenkke barmasına sebep tapmağa tırıştı. Olar anda "şeytan" ile cenkleşeler", — dep ayta imam.
Suleyman "kadırovlarğa" "masharalıq" dey.
"Yaqında, bir qaç on yıl evelsi (Birinci ve Ekinci Çeçen cenkleri vaqtında — muar.), Rusiye ordusı da çeçenlerni öldürgen edi. Tecavuz ettiler, öldürdiler, yoq ettiler, yaqtılat, evlerinden quvdılar. Bu adamlar cenkni körmedi dep aytamam. Olar bu cenkte östiler. Amma er şeyni tez unutmaq, seni öldürgen adam içün ölmege kelmek — ayıptır. Yarın sen Yüce Rabbimizniñ ögüne kelip: "Yüce Rabbim, men endi Saña keldim, men öldim" deyceksiñ. "Ne içün öldiñ?" dep sorarlar. Cevap nasıl olacaq? Musulman içün bu, belki de, eñ qorqunçlı şeydir", — dep ayta Hayrullayev.
Suleyman Hayrullayev, arbiy kapellan, Qırım.Aqiqat içün intervyü vaqtında
Suleyman, Rusiye musulmanlarınen subetleşkenini ve olar Ukrayinada musulmanlarnıñ faaliyetine şaşıp qalğanlarını ayta.
"Olar bunı Rusiyede yapmaq imkânsız olğanını aytalar. Tek Rusiyede degil de, sabıq sovet alanında da. Bugün biz, musulman teşkilâtları [Ukrayina musulmanları assotsiatsiyası, Qırım musulmanları diniy idaresi ve digerleri], farqlı maarif, dialog, tasil leyhalarını ömürge keçiremiz. Ve bizge iç bir vaqıt mahsus hızmetler ya da diger teşkilâtlar tarafından sıñırlavlar qoyulmadı", — dep añlata imam.
Kapellanlıq aqqında
Rusiyeniñ Ukrayinağa tam miqyaslı istilâsı başlanğan soñ Suleyman arbiy kapellan olmağa qarar berdi. Onıñ esaplarına köre, Ukrayina Silâlı quvetlerinde maneviy destekke muhtac olğan tahminen 40 biñ musulman hızmet ete.
Kapellan Suleyman Hayrullayev
"Bugün biz özümizni qorçalaymız, cenkleşemiz. Amma biz insan olıp qalmaq kerekmiz. Bu pek müimdir. Bugün bu farqlı konventsiyalarda yazılğan. Amma musulman olaraq men, insanlarnı cenkke çağırğan, qadınlarğa, qartlarğa, tarlalarda çalışqanlarğa, rahiplerge, camilerge, terek qırmamaqnı tevsiye etken Peyğamberniñ sözlerine esaslanam. Yani yalıñız sizge qarşı küreşkenlernen küreşmek. Ve eger de siz bir yamanlıqnı, yani duşmanıñıznı toqtatıp olsañız, bunı yapıñız", — dep ayta Suleyman.
Hızmet vaqtında oña berilgen suallerden biri: "Eger men musulman olsam, cenkleşsem ve ölsem, nasıl ölecegim?" Musulmanlar içün bu müim bir sualdir.
"Biz añlattıq ki, insan adaletsizlikten, işğalden qorçalana. O, özüni, qorantasını, dinini qorçalay. İşğal altında qalsa, diniy ibadetlerini qolaylıqnen yapıp olamaycaq, camilerge barıp olamaycaq. Meselâ, işğal etilgen topraqlarda olğanı kibi. Qoruvnıñ müimligini añlatqan edik. Eger o ölse, insallah (Allah istese) şeit olaraq ölür. Şeit — bu Allahnıñ yolunda elâk olğan kişidir. Bugün uçaqlarğa "Şahedler" deyler, adı bu "Şeit" sözünden alınğan. İslâmda böyle muqaddes sözni bugün bizni öldürgen silâ ile bozdılar", — dep ayta Hayrullayev.
Suleyman Hayrullayev, arbiy kapellan, Qırım.Aqiqat içün intervyü vaqtında
Suleyman özü kapellan olıp çalışqanda ukrayin tilinde laf etip başladı. Onı Qırımda mektepte ögrengen edi, amma o vaqıt ukrayinleştirüv az edi.
"Rusiyeniñ [Ukrayinağa] tam miqyaslıistilâsı vaqtında çoqusı printsipial olaraq ukrayin tiline keçti. Men er vaqıt tüşüne edim, ne vaqıt başlaycağımnı bekley edim. Ve cenk buña sebep oldı. Olarnen [ZSU arbiy hızmetçileri ile] subetleşip, ukrayin tilinde laqırdı etip başladım", — dep ikâye ete o.
O, Qırımğa qaytmaqnı ep tüşünmekte — "planlar çoq". "Cenk, menimce, ğalebe qazanmamıznen yekünlenecek. Qırımğa qaytacaqmız", dep emin Suleyman Hayrullayev.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı "askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya" olğan "mahsus operatsiya" dep adlandıra.
** ** ** ** **
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.